«Μουσικός Ελληνομνήμων»

«Η ενσωμάτωση των Επτανήσων στο βασίλειο τςη Ελλάδος το 1864 υπήρξε μείζον πολιτικό γεγονός με ποικίλες πολιτιστικές συνέπειες…»

Κυκλοφόρησε το τεύχος 18-19 (Μάης-Δεκέμβρης 2014) της περιοδικής έκδοσης «Μουσικός Ελληνομνήμων» που εκδίδει το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του Τμ. Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Πρόκειται για διπλό τεύχος 80 σελίδων αφιερωμένο στα Επτάνησα και στην Ένωση με μια σειρά μελετών και άρθρων εξαιρετικού ενδιαφέροντος για τη μουσική μας ιστορία.

Ορισμένες πτυχές σύμπλευσης της μουσικής με την πολιτική

Η Ένωση το 1864 είναι ένα μείζον πολιτικό γεγονός που έχει και  πολιτιστικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ενίσχυση των μουσικών δυνάμεων του νέου ελληνικού κράτους.  Έτσι, στο διπλό επετειακό τεύχος παρουσιάζεται καταρχήν η μελέτη του Κώστα Καρδάμη  «Ερχόντουν η μουζική της φιλαρμονικής μέσα εις ένα μπατέλο»:Μουσική και πολιτική στην Κέρκυρα του 1850. Η μελέτη αυτή έχει συμβoλική και ουσιαστική  σημασία, αφού εξετάζει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό των σχέσεων μουσικής και πολιτικής στην αγγλοκρατούμενη Κέρκυρα του 1850.

Σημειώνει ο Κώστας Καρδάμης στην εισαγωγή του κειμένου του:

«Οι φιλελεύθερες  τάσεις στα υπό βρετανική διοίκηση Επτάνησα την περίοδο της “Άνοιξης των Λαών” και της καταλυτικής προβολής της αρχής των εθνοτήτων είχαν πολλές και ποικίλες εκφάνσεις. Ειδικά στην Κέρκυρα, το πολιτικό και διοικητικό κέντρο του Ιoνίoυ Κράτους, οι όποιες εκδηλώσεις έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικές, αφού οι αντιδράσεις από καθεστωτικής πλευράς θα ήταν άμεσες. Ωστόσο, πάντοτε βρίσκονταν τρόποι για την έκφραση των νέων δεδομένων που έφερναν οι πανευρωπαϊκές κοινωνικές εξελίξεις. Όπως είναι αναμενόμενο, η μουσική, με τη δυναμική και την διεισδυτικότητά της, δεν έμενε αμέτοχη, αντιθέτως, έπαιζε κεντρικό ρόλο σε μια εποχή κατά την οποία η σχέση των ανθρώπων με τη μουσική πράξη ήταν αμεσότερη σε σύγκριση με τη σημερινή. Δύο αναφορές της Εκτελεστικής Αστυνομίας της Κέρκυρας το καλοκαίρι του 1850 (κατά την πρώτη κορύφωση των πολιτικών εξελίξεων που είχαν ξεκινήσει στα Επτάνησα το 1848), σχετικές με τη συμμετοχή μουσικών της κερκυραϊκής Φιλαρμονικής σε εκδήλωση υπέρ των Ριζοσπαστών, προσφέρουν την αφορμή για να παρουσιαστούν, με τις απαραίτητες αναφορές σε προηγούμενα χρόνια, ορισμένες πτυχές της άμεσης η έμμεσης σύμπλευσης της μουσικής με την πολιτική, έχοντας ως κεντρικό σημείο αναφοράς τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας.»

«Ερχόντουν η μουζική της φιλαρμονικής μέσα εις ένα μπατέλο…»

Η μία από τις αναφορές γράφει:

Τη 8. ‘Ιουλίου 1850

Κύριε

Ο υπογεγραµµένος σας κάµνω γνωστον ότι την έψες ήµουν Περίπολος και εις τας ωρας  11^η  εφέρθικα εις το µόλον της σπιλιας  οπου εκεί ήτουν πολύ συναχήν από κόσµον/ επειδή και ερχόντουν η µουζική της  φιλαρµονικής όπου ήτουν εις περίπατον  µέσα εις ένα µπατέλο και ενα άλλο  µπατέλο οπου τους ετραβουσε, και ενώ  εσίµωσαν κοντα εις το µόλον λαλόντας  τα όργανά τους και εις το µπατέλο όπου  µέσα αυτή ευρισκότουν, το ηχαν  γιοµάτο µπαλόνια εις τα σκηνία και  κατάρτια ετότες ό Κυρ. Μ. Μαρτινέλη [sic] άναψε ένα φως ονοµαζόµενον Μπενγάλ, ενώ ανάφτη το αυτό φως  άρχισαν µερικοί χυδέοι ανθρωποι και  έφώναζαν Ζήτω και αντιποκριθίκανε  και αυτοί της µουσικής Ζήτω – και από τους οποίους εγνώρισα τον Κωσταντη Βλάχο π. Σταµάτη, Σπύρος Όρδίτας  π. Θεοδώρου, Νικόλαος Δεσίλας π. Ιωάννου  και Σπυρίδων Παυλογιάννης π. Νικολάου ο οποίος έφώναζε Ζήτω οι Ριζοσπάστιδες  Ιωάννης Κάντας π. Θεοχάρη άπα µελίκια  έφώναζε τώρα έχοµε γρεκία εδώ.

Τότες ευγήκε η φιλαρµονικη  από το καϊκι και οι να φθάσουν  εις την φιλαρµονική εγώ ήµουν  από µακράν αλλά δεν εστάθη  τίποτες.

Τω Ευγενή Κυρίω  Κυρ Ι. Ζουλλής

Ν. Κάντζης  ‘Υποµοίραρχος

Τα  άλλα κείμενα

Ακολουθεί το «Παραστασιολόγιο οπερών που αναβιβάσθηκαν στα θέατρα των Επτανήσων από ιταλικούς επαγγελματικούς θιάσους τον 19^ο αιώνα » του Κωνσταντίνου Σαμπάνη, το οποίο αναφέρεται συνολικά στην περίοδο 1820-1900, αλλά δείχνει και την ουσιαστική πρόοδο της ιστορικής έρευνας, από την εποχή που δημοσιεύθηκε το βιβλίο του Γεράσιμου Xυτήρη (1994) για τις παραστάσεις του Saη Giacomo. Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημανθεί ότι το τελευταίο είναι ένα βιβλίο το οποίο εξακολουθούν να θεωρούν βασική πηγή όσοι αρνούνται να καταλάβουν οτι η σύγχρονη επιστημονική ιστοριογραφία για την ελληνική μουσική οφείλει να στηρίζεται κύρια στην εξέταση του υπάρχοντος αρχειακού υλικού και των δημοσιευμάτων του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου.

Για τη σημαντικότερη μορφή της επτανησιακής μουσικης, το Σπύρο Σαμάρα, η Στέλλα Κουρμπανά παρουσιάζει άγνωστα στοιχεία, σχετικά με ένα, επίσης άγνωστο εως σήμερα, ντουέτο που προστέθηκε εκ των υστέρων από τον συνθέτη στην όπερά του Flora Mirabilis. (Alessandria της Ιταλίας, 1888).

Για μιαν άλλη κορυφαία επτανησιακή μουσική μορφή του 20^ου αιώνα, τον Αντίοχο Ευαγγελάτο, ή Λουίζα Φλώρου επικεντρώνεται στις επιδόσεις του ως αρχιμουσικού κατά την εκτέλεση οπερών του Μότζαρτ. Σε αυτές οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, η εξοικείωση του ελληνικού κοινού με τις όπερες του Mozart.

Ακολουθεί η προδρομική ανακοίνωση της Τατιάνας Παπαστοϊτση, σχετικά με την εύρεση του σπαρτίτου της λανθάνουσας όπερας Ανδρονίκη του Αλέξανδρου Γκρεκ στο υπό ταξινόμηση αρχείο του Ωδείου Αθηνών.

Το τεύχος κλείνουν τρεις συνεργάτες του Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής (Χάρης Ξανθουδάκης, Κων/νος Σαμπάνης, Στέλλα Κουρμπανά), σχολιάζοντας τη μονογραφία του Γιώργου Λεωτσάκου: Σπύρος Σαμάρας  (1861-1917). Ο Μεγάλος Αδικημένοςτης Έντεχνης Ελληνικής Μουσικής. Δοκιμή Βιογραφίας. Πρόκειται για μια πρώτη κριτική προσέγγιση μιας ογκώδους εργασίας, για τις βασικές θέσεις και τη μέθοδο της οποίας  έχoυν ακόμη να ειπωθούν πολλά, σύμφωνα με τους παραπάνω συνεργάτες.

Γιώργος Ζούμπος

* * *