Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, ενόψει του εορτασμού της επετείου της ΄Ενωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα, ακούγονται φωνές που μιλούν για το “κακό ελληνικό κράτος που ένα χρόνο μετά την ΄Ενωση, κατάργησε την Ιόνιο Ακαδημία”.
Και το κάνουν για να προσθέσουν και ιστορικές αναφορές στις αιτιάσεις τους κατά του… “κράτους των Αθηνών” ως πηγής όλων των κακών που έχουν συμβεί τα τελευταία 147 χρόνια στην Κέρκυρα. Παράλληλα δε να απαλλάξουμε τους εαυτούς μας και γενικότερα όσους εξ ημών άσκησαν κατά καιρούς εξουσία στον τόπο μας, από κάθε ευθύνη για την κακοδαιμονία που μας δέρνει.
Τί συνέβη όμως πραγματικά με την Ιόνιο Ακαδημία, πριν και μετά την ΄Ενωση, μας πληροφορεί με την παράθεση εντυπωσιακών ντοκουμέντων της εποχής, ο διακεκριμένος συντοπίτης μας, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Νίκος Κουρκουμέλης, στο βιβλίο του “Η εκπαίδευση στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια της Βρετανικής Προστασίας” (1816 – 1864).
Εκεί λοιπόν ο αναγνώστης βρίσκει μεταξύ άλλων, τη δήλωση της παραίτησης του Στέφανου Παδοβά, από το βουλευτικό αξίωμα, (27.12.1865) όπου αναφέρει: ” …με βαθείαν λύπην μου αποχωρώ από την πρωτεύουσα αφού επείσθην εν πολλοίς ότι η εν τη Βουλή παρουσία μου αποβαίνει άσκοπος και αλυσιτελής και δεν δύναμαι να διατελώ μάρτυς απαθής και ανάλγητος της σφαγιάσεως της Επτανήσου, ιδίως δε της Κερκύρας…”

Η κατάργηση όμως της Ιονίου Ακαδημίας, δεν ήταν “κεραυνός εν αιθρία”.

Συζητιόταν στο Ιόνιο κράτος και στην Ιόνιο βουλή για μια ολόκληρη 15ετία πριν την ΄Ενωση, η δε κατάργησή της έγινε μετά από εισήγηση κοινοβουλευτικής επιτροπής την οποία αποτελούσαν Επτανήσιοι βουλευτές, ανάμεσά τους δε και Κερκυραίοι, στο πλαίσιο κατάρτισης νομοσχεδίου “Περί Οργανισμού της εν ταις Ιονίοις Νήσοις Εκπαιδεύσεως” που πήρε τελικά τη μορφή Βασιλικού Διατάγματος στις 20 Δεκεμβρίου 1865.
Δύο χρόνια όμως πριν την Ενωση, η Γερουσία του Ιονίου Κράτους κατέθεσε στην Ιόνιο Βουλή (23 Μαρτίου 1862) νομοσχέδιο στο οποίο κατά πλειοψηφία προτεινόταν “… ως προς την (Ιόνιο) Ακαδημία, η κατάργησις αυτής …διότι αφ’ ης εποχής χρονολογείται το Πανεπιστήμιον των Αθηνών, η ενταύθα Ακαδημία ήρχισε να παρακμάζη, ώστε να μη παράγει ουδεμίαν ωφέλειαν, τουλάχιστον δια τας άλλας νήσους, ενώ κατασπαταλώνται τοσαύτα χρήματα, άτινα ηδύνατο να χρησιμεύσωσι προσφορώτερον εις άλλον, ουσιωδέστερον εκπαιδευτικόν σκοπόν…”

Η λήψη της απόφασης αναβλήθηκε και τελικά το νομοσχέδιο δεν ψηφίστηκε ως την ΄Ενωση.
Η κατάσταση όμως της εκπαίδευσης, στοιχειώδους και μέσης, στα Ιόνια νησιά, περιγραφόταν από όλες τις πλευρές με μελανά χρώματα και οι συνέπειες αυτής δεν μπορούσαν παρά να επηρεάσουν αρνητικά και το Πανεπιστήμιο, που έβλεπε, χρόνο με το χρόνο, τον αριθμό των φοιτητών του να φθίνει επικίνδυνα και όχι μόνο.
Το 1857 ο Ριζοσπάστης Βουλευτής Ζακύνθου, Ερμάνος Λούντζης, βαθύτατος γνώστης των εκπαιδευτικών θεμάτων, στο βιβλίο του “Περί της εν Επτανήσω διοργανώσεως της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως” γράφει για την Ιόνιο Ακαδημία: “…Περί της υπάρξεως Πανεπιστημίου εν τω Ιονίω Κράτει δεν δύναται να γείνη λόγος, αφού εν τη τελευταία αυτής Συνόδω σπουδαίως συσκεφθείσα επί του αντικειμένου τούτου, εψήφισεν την κατάργησιν του υπάρχοντος εν Κερκύρα, υπό το όνομα του Πανεπιστημίου ή της Ακαδημίας ανωτάτου εκπαιδευτηρίου. Και τω όντι ο γιγνώσκων τα απαιτούμενα εις απαρτισμόν Πανεπιστημίου, νομίζω, ότι ούτε στιγμήν δύναται να φαντασθεί να ενιδρύσει παρ’ ημίν Πανεπιστήμιον εκτός εάν θέλη να υπάρχη και το όνομα τούτο, τουτέστι η πλάνη αύτη τόσον μάλλον ολεθρία, τόσο και της αμα-θείας είναι μεγαλυτέρα πληγή και μάλλον επικίνδυνος η ημιμάθεια, οσάκις μάλιστα, συνεχομένη μετά της δοκησισοφίας λαμβάνει επίσημον κύρος…”

Πέραν των διαπιστώσεων για την ίδια την υπόσταση της Ιονίου Ακαδημίας, ως ανώτατου πανεπιστημιακού ιδρύματος, το θέμα είχε λάβει από τα τέλη της 10ετίας του 1840, ιδεολογικές και τοπικιστικές διαστάσεις. Οι Ριζοσπάστες βουλευτές από τα άλλα νησιά, βρισκόταν σε διαρκή αντιπαράθεση για την Ιόνιο Ακαδημία, με τους Μεταρρυθμιστές βουλευτές της Κέρκυρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ζακυνθινός Ριζοσπάστης βουλευτής Γ. Βερύκιος, σε παρέμβασή του στην Ιόνιο Βουλή το 1852, είπε μεταξύ άλλων: “…Αληθώς λοιπόν είπεν (ο βουλευτής Λομβάρδος) ότι το Πανεπιστήμιον ως απορροφόν μέγα μέρος των ιδρωτών του λαού και ουδεμίαν ωφέλειαν παράγον, πρέπει να καταργηθή. Δυνατόν να ωφελούνται εξ αυτού οι νέοι της Κερκύρας, αλλ’ ως αντιπρόσωπος της Ζακύνθου, και νομίζω ότι περί τούτου συμφωνούσι και οι των άλλων νήσων, θεωρώ διόλου επωφελές εκείνο το κατάστημα, διότι ημείς προτιμώμεν να πέμπωμεν τους υι-ούς μας εις την Ελλάδα, εις εκείνο το Πανεπιστήμιον δηλαδή, το οποίον θέλει μας οδηγήσει εις το λαμπρόν μέλλον του έθνους μας...”
Στο βιβλίο του Ν. Κουρκουμέλη παρατίθεται και μία ερμηνεία της στάσης των Ριζοσπαστών βουλευτών, από τον Γεράσιμο Χυτήρη, ο οποίος υποστηρίζει ότι στις θέσεις αυτές “περιέχονται σπέρματα τοπικισμού, πρέπει όμως να γίνει κατανοητό ότι από ιδεολογία, οι Ζακύνθιοι ριζοσπάστες θεωρούσαν την Αθήνα πρωτεύουσα του Ελληνισμού και την Κέρκυρα έδρα της Βρετανικής Προστασίας“.
Αυτά προς το παρόν, για να θυμηθούμε μερικά στοιχεία (υπάρχουν και πολλά άλλα) για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες, λίγο μετά την ΄Ενωση, αποφασίστηκε το κλείσιμο της Ιονίου Ακαδημίας.

Στέφανος Πουλημένος

Όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, 20/5/2011

* * *

Διαβάστε επίσης...