Ο «Γενναίος»

Ο Γενναίος (Généreux) ήταν ένα πλοίο πρώτης γραμμής, κλάσης Téméraire. Ναυπηγήθηκε στο πολεμικό ναυπηγείο του Rochefort, στις 21 June 1785 και τον ίδιο χρονο έκανε το παρθενικό του ταξίδι. Ζύγιζε 2900 τόνους και είχε μήκος 56 μέτρα. Είχε πλήρωμα 700 αντρών και ήταν εφοδιασμένο με 74 κανόνια: 28 των 36 λιβρών, 30 των 24 και 16 των 8. Αργότερα ο οπλισμός του συμπληρώθηκε και με 4 καρρονάδες.
Τον Αύγουστο του 1798 μαζί με άλλα γαλλικά πλοία βρίσκεται στον αβαθή όρμο του Αμπουκίρ, στη Βόρεια Αφρική, ανάμεσα στο Δέλτα του Νείλου και στην Αλεξάνδρεια, παίρνoντας μέρος στις επιχειρήσεις του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο. Την νύχτα ανάμεσα από την 1η και 2 Αύγούστου ο Άγγλος ναύαρχος Νέλσων με 15 αγγλικά πλοία αιφνιδιάζει και καταστρέφει 17 γαλλικά πλοία που διοικούσε ο Γάλλος ναύαρχος Brueys.
Ως εκ θαύματος ο Γενναίος, μαζί με άλλα τρία πλοία, καταφέρνει να αποφύγει την καταστροφή και διαφεύγει, βάζοντας πλώρη προς τα βόρεια. Μετά την ναυμαχία, ο ναύαρχος Νέλσων αναθέτει στο HMS Leander να επιστρέψει στην Αγγλία, μεταφέρoντας την είδηση της νίκης. Το Leander, ανοιχτά της Κρήτης θα συναντηθεί τυχαία με τον Γενναίο και ύστερα από τετράωρη μάχη και ορισμένες απώλειες και από τις δύο μεριές τελικά θα παραδωθεί στον Γενναίο. (Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο η είδηση της ναυμαχίας του Νείλου θα αργήσει να φτάσει στην Αγγλία).
Το Λέαντερ οδηγήθηκε στην Κέρκυρα, το πλήρωμα μεταχειρίστηκε αρκετά βάναυσα και το πλοίο επιτάκτηκε διατηρώντας το αρχικό του όνομα. Αργότερα, ύστερα από την παράδοση των Γάλλων στην Κέρκυρα, οι Ρωσοτούρκοι θα αιχμαλωτήσουν το Leander και θα το επιστρέψουν στους Άγγλους.

Ναυμαχία μεταξύ Γενναίου και Leander. Σε πρώτο πλάνο το γαλλικό πλοίο

Βλέποντας τις Ρωσοτουρκικές προετοιμασίες για πόλεμο και την επικείμενη κάθοδο των ναυτικών τους δυνάμεων στη Μεσόγειο, αποφασίστηκε η παραμονή του Γενναίου στο Ιόνιο και ειδικά στην Κέρκυρα.

Τον Σεμπτέμβριο του 1798 αρχίζουν οι αψιμαχίες μεταξύ Γάλλων και Τουρκαλβανών του Αλή Πασά. Ο φρούραρχος του Βουθρωτού αναφέρει απειλητικές κινήσεις εχθρικών στρατευμάτων και έτσι αναχωρούν από την Κέρκυρα ένισχύσεις με επικεφαλής τον Γενναίο. Ο Γενναίος μετέφερε και ένα μεγάλο οβουζιοβόλο για την ενίσχυση της τοπικής φρουράς. Στις μάχες που έλαβαν χώρα στο Βουθρωτό συμμετείχε άγημα του Γενναίου, ενώ την δύναμη συμπλήρωναν γρεναδιέροι, Κερκυραίοι χωροφύλακες και απόσπασμα μηχανικού. Τελικά η έκβαση της μάχης ήταν δυσμενής για τους Γάλλους, οι οποίοι αναγκάστηκαν να επιβιβαστούν ξανά στον Γενναίο και να γυρίσουν στην Κέρκυρα, αφήνοντας ατο πεδίο της μάχης 50 νεκρούς. Στην συνέχεια οι Γάλλοι αποφάσισαν την εγκατάλειψη και την ανατίναξη του φρουρίου του Βουθρωτού.

 Τον Οκτώβριο του 1798 όλα τα νησιά του Ιονίου έχουν πέσει πλέον στα χέρια των Ρωσοτούρκων εκτός βέβαια της Κέρκυρας. Τα απειλητικά σύννεφα του πολέμου, η άθλια οικονομική κατάσταση των γαλλικών δυνάμεων στην Κέρκυρα και η η απεγνωσμένη προσπάθεια εύρεσης οικονομικών πόρων, έκαναν την γαλλική διοίκηση να πετάξει το προσωπείο της ευγένειας και την ανάγκασαν να συμπεριφερθεί σαν ωμός κατακτητής. Στα μέσα Οκτώβρη ο γενικός επίτροπος Dubois κηρύσσει στρατιωτικό νόμο, αναθέτει την αστυνομική εξουσία στον φρούραρχο και καταργεί την κεντρική διοίκηση των “ιθαγενών”. Σαν να μην έφτανε αυτό, τον Νοέμβρη του 1798 ο στρατηγός Chabot απαίτησε από τις πλουσιότερες οικογένειες της Κέρκυρας (ευγενών, εμπόρων και Εβραίων) εισφορά 60 χιλιάδων ταλλήρων. Στην αρχή βέβαια οι Κερκυραίοι διαμαρτηρήθηκαν και αρνήθηκαν, έτσι 32 από αυτούς φυλακίστηκαν στα αμπάρια του Γενναίου. Ανάμεσά τους ήταν ο κόμης Καποδίστριας και ο Σπύρος Θεοτόκης. Τελικά το ποσό πληρώθηκε από τις οικογένειες και οι φυλακισμένοι Κερκυραίοι εξαγόρασαν την ελευθερία τους.

Επόμενο βήμα ήταν ο αφοπλισμός των κατοίκων της Κέρκυρας. Ενώ όμως η αφοπλισμός της πόλης εξελίχθηκε ομαλά, οι κάτοικοι του Μαντουκιού αρνήθηκαν να υπακούσουν. Η στάση εξουδετερώθηκε ύστερα από κανονική μάχη με τους κατοίκους και κανονιοβολισμό από το Νέο Φρούριο. Ακολούθησε ο εμπρησμός του προαστείου. Ο Γενναίος έλαβε επίσης μέρος στον βομβαρδισμό καταστρέφοντας το βόρειο τμήμα και στην συνέχεια αγκυροβόλησε μπροστά από το Μαντούκι, εμποδίζοντας τους στασιαστές να επιστρέψουν.

Τρίκροτο κλάσης Téméraire

Στις 4 Νοεμβρίου, κατά το μεσημέρι, εμφανίστηκαν επτά μεγάλα ρωσοτουρκικά πλοία που προέρχονταν από την Λευκάδα. Άρχιζε η πολιορκία της Κέρκυρας. Μέχρι τις 20 Νοεμβρίου ο αριθμός των αφιχθέντων πλοίων είχει ανέβει σε 36 μεγάλα και πλήθος μικρότερων. Μπροστά σε ένα τέτοιο αριθμό η γαλλική ναυτική δύναμη μπορούσε να αναπτύξει μόνο 4 μεγάλα πλοία (Généreux, La Brune, La Frimaire, L’Expedition) καθώς και ένα αριθμό μικρότερων βοηθητικών συμπεριλαμβανόμενου του Leander το οποίο είχε παροπλιστεί στο μεταξύ. Ουσιαστικά μόνο ο Γενναίος ήταν σε θέση να ναυμαχίσει και ήταν αδύνατο για τους Γάλλους να αντιμετωπίσουν τους Ρωσοτούρκους σε ανοικτή ναυμαχία. Η μόνη δυνατότητα που είχαν ήταν η παρενόχληση.

Στις 9 Νοεμβρίου ο Γενναίος επιτίθεται με δεξιά κίνηση εναντίων 4 αγκυροβολημένων εχθρικών πλοίων μπροστά από το Βίδο. Παρά την αριθμητική υπεροχή των εχθρικών πλοίων, τα πληρώματά τους αιφνιδιάζονται και τρέπονται σε φυγή με κατεύθυνση την Ήπειρο. Μετά το τέλος της επίθεσης ο Γενναίος επέστρεψε στο αγκυροβόλιό του, μπροστά από τη Σπηλιά.

Την επόμενη ημέρα ο Γενναίος αναχωρεί πάλι για αναγνωριστική αποστολή προς τα βόρεια. Στο ύψος περίπου των στενών της Κασσιώπης διακρίνει αγκυροβολημένα εχθρικά πλοία. Οι Ρωσοτούρκοι, αναγνωρίζοντας το γαλλικό σκάφος παρατάχθηκαν για ναυμαχία, έχοντας σαν αποστολή τους τον αποκλεισμό των στενών, εμποδίζοντας με αυτό τον τρόπο τα γαλλικά πλοία να επικοινωνήσουν με τις βάσεις τους στην Ιταλία. Παρά το σφοδρό πυρ, ύστερα από δίωρη ναυμαχία ο Γενναίος βγήκε σώος και κατάφερε να επιστρέψει στην βάση του, προξενώντας ζημιές στα εχθρικά.

Kάποιες άλλες αψιμαχίες χωρίς σπουδαιότητα έγιναν και τις επόμενες μέρες. Μετά την πτώση όμως της Λευκάδας οι Ρωσοτούρκοι είχαν την δυνατότητα να αναπτύξουν όλο τον στόλο τους στην Κέρκυρα, πράγμα που έγινε μέχρι της 20 Νοεμβρίου, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Οι Γάλλοι δεν θα ξαναέπαιρναν πια πρωτοβουλία στην θάλασσα.

Από τις 27 Νοεμβρίου και για όλο το υπόλοιπο διάστημα, ο Γενναίος και τα υπόλοιπα πλοία αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από το αγκυροβόλιό τους στην Σπηλιά και να ζητήσουν προστασία δίπλα από το Μανδράκι. Αυτό συνέβηκε γιατί οι Ρωσοι είχαν καταφέρει να κυριεύσουν τον λόφο των Ελαιών (πάνω από το Μαντούκι) και είχαν στήσει πυροβολεία. Οι Γάλλοι, παρατηρώντας τις κινήσεις των Τούρκων προς στο Κεφαλομάντουλο και τον λόφο των Ελαών και καταλαβαίνοντας την στρατηγική σπουδαιότητα του τελευταίου, είχαν προσπαθήσει να καταλάβουν πρώτοι τον λόφο αλλά η επίθεσή τους είχε αποτύχει. Την επόμενη νύχτα οι Ρώσοι κατάφεραν να ανεβάσουν στοιχεία πυροβολικού, αρχίζοντας έτσι έναν σταθερό κανονιοβολισμό κατά του Νέο Φρουρίου, του Αβράμη και της πόλης.

Στις 25 Δεκεμβρίου, Χριστούγεννα, οι Γάλλοι παρατηρητές είδαν ένα πλοίο να έρχεται από τα νότια κατευθυνόμενο προς την πόλη. Το αναγνώρισαν σαν γαλλικό και ανυπόμονα περίμεναν να ακούσουν τις ειδήσεις που θα έφερνε. Τα ρωσοτουρκικά πλοία που περιπολούσαν είδαν και αυτά το πλοίο να πλησιάζει αλλά δεν προχώρησαν σε αναγνώριση γιατί νόμιζαν ότι ήταν μονάδα της συμμαχίας και το άφησαν να περάσει ανενόχλητα. Λίγο πριν φτάσει στην πόλη ο ούριος άνεμος κόπασε, το πλοίο σχεδόν σταμάτησε και ταυτόχρονα προδόθηκε από την πορεία του, που το οδηγούσε ίσια στην πόλη. Δεκατέσσερα πολεμικά σε λίγη ώρα το είχαν περικυκλώσει. Το πλοίο ήταν το Rivoli, ένα γαλλικό μπρίκι που έρχονταν από την Αλεξάνδρεια. Το είχε στείλει ο Ναπολέοντας για να του φέρει εφημερίδες από την Ζάκυνθο και ειδήσεις από την Γαλλία και Ιταλία. Ο πλοίαρχος του, βλέποντας τις σημαίες των συμμάχων να κυματίζουν στο φρούριο της Ζακύνθου, απέφυγε να αγκυροβολήσει και συνέχισε την πορεία του με προορισμό την Κέρκυρα. Ο Γενναίος, με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Lejoille στάλθηκε για να βοηθήσει το εγκλωβισμένο Rivoli και πραγματικά, ύστερα από εξάωρη σύγκρουση τα κατάφερε. Τα δύο πλοία γύρισαν μαζί στο Μανδράκι.

Η κατάσταση στην Κέρκυρα άρχιζε να γίνεται απελπιστική για τους Γάλλους. Βρίσκονταν χωρίς τρόφιμα, με αναπαρκή στρατό, χωρίς ενισχύσεις και επικοινωνίες και χωρίς καθόλου εμπιστοσύνη στον πληθυσμό, μερίδα του οποίου συμπεριφέρονταν πλέον εχθρικά απέναντί τους. Ειδικά οι ευγενείς είχαν πάρει ανοιχτά θέση υπέρ των Ρώσων και προσπαθούσαν να αντισταθούν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι Γάλλοι απαγόρευσαν τις κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών (και ειδικά του Αγ. Σπυρίδωνα) γιατί από τα κωδωνοστάσιά τους γίνονταν σινιάλα προς τον συμμαχικό στόλο κατά τις αναχωρήσεις των γαλλικών πλοίων. Ο Γενναίος προσπάθησε δύο φορές να σπάσει τον αποκλεισμό αλλά τα ρωσοτουρκικά πλοία βρίσκονταν πάντα έτοιμα και παραταγμένα για μάχη.

O Άγιος Παύλος, ναυαρχίδα του ρώσικου στόλου κατά την πολιορκία της Κέρκυρας, σε ουκρανικό γραμματόσημο

Πολλές περιουσίες ευγενών κατηγορούμενων για προδοσία δημεύτηκαν, πολλές εκκλησίες και δημόσια κτίρια λεηλατήθηκαν. Ότι πολύτιμο βρέθηκε, φορτώθηκε στον Γενναίο που στο μεταξύ ετοιμάζονταν να αναχωρήσει από την Κέρκυρα, με αποστολή να ζητήσει βοήθεια και ενισχύσεις στην Ancona. Η αναχώρηση έγινε στις 8 Φεβρουαρίου, μέρα με τρικυμία. Τον Γενναίο συνόδευαν το μπρίκι Rivoli και η γολέτα La Fortunèe. Ο Γενναίος ήταν φορτωμένος λάφυρα. Έπιπλα, χαλκό, ασήμι, πολίτιμα όπλα από το οπλοστάσιο της Κέρκυρας. Μεταξύ των άλλων μετέφερε και το περίφημο τηλεβόλο “Diamante”, κατασκευασμένο στην Βενετία το 1510, ικανό να ρίξει ένα βλήμα από την πόλη μέχρι το Βουθρωτό. Μετέπειτα, το 1831, το τηλεβόλο αυτό θα μεταφερθεί στο Αλγέρι. Tα ρωσοτουρκικά πλοία με βάση στο Βουθρωτό αντιλήφθηκαν την αναχώρηση και προσπάθησαν να καταδιώξουν τα γαλλικά αλλά ύστερα από αψιμαχία τα τελευταία κατάφεραν να διασπάσουν τον κλειό και κατευθύνθηκαν προς την ανοιχτή θάλασσα. Μια απόπειρα καταδιώξεως απέτυχε λόγω θαλασσοταραχής, η οποία προξένησε και αρκετές αβαρίες στα ρωσικά πλοία.

Οι Γάλλοι είχαν ήδη προσπαθήσει, χωρίς επιτυχία, να στείλουν δύο φορές ενισχύσεις στην Κέρκυρα. Μετά την άφιξη του πλοίου στην Ancona αποφασίστηκε η δημιουργία μιας τρίτης αποστολής της οποίας επικεφαλής θα ήταν πάλι ο Γενναίος. Η προετοιμασία όμως απαίτησε πολύ χρόνο και η νηοπομπή απέπλευσε με προορισμό την Κέρκυρα στα τέλη Μαρτίου. Η φρουρά της Κέρκυρας είχε παραδοθεί 29 ημέρες πριν, στις 20 Φεβρουαρίου. Αυτό το γεγονός βέβαια δεν το γνώριζαν οι Γάλλοι και έτσι αναχώρησαν από την Ancona 9 μεταγωγικά με την συνοδεία του Γενναίου, πάνω στον οποίο είχαν επιβιβαστεί χίλιοι άντρες.

Κατά τη πλεύση τους προς τα νότια πληροφορήθηκαν την πτώση της Κέρκυρας και το ανώφελο πλέον της αποστολής. Ο πλοίαρχος Lejoille πεισμωτικά αρνήθηκε να γυρίσει άπραγος και γεμάτος στρατό όπως ήταν, αποφάσισε να βρεί έναν εναλλακτικό στόχο. Ο στόχος ήταν το Brindisi. Ο Γενναίος πλησίασε στο λιμάνι καλύπτοντας τα αποβατικά σκάφη και άρχισε να κανονιοβολεί το φρούριο, κάνοντας ταυτόχρονα ελιγμούς. Κατά την μάχη και ενώ Γενναίος είχε προκαλέσει αρκετές ζημιές στο φρούριο, από λάθος ελιγμό εξώκειλε και ακινητοποιήθηκε. Σε χτύπημα που δέχτηκε, σκοτώθηκε ο πλοίαρχος Lejoille και τραυματίστηκε αρκετό πλήρωμα. Ωστόσο ύστερα από μια δύωρη μάχη η φρουρά του φρούριου παραδόθηκε.

Εδώ τελειώνει και η σχέση του Γενναίου με την Κέρκυρα. Μετά το Brindisi ο Γενναίος θα μεταφερθεί στην Τουλώνη. Ένα χρόνο περίπου αργότερα, στις 6 Φεβρουαρίου 1800, θα αποπλεύσει, επικεφαλής ομάδας πολεμικών και μεταγωγικών με προορισμό την Μάλτα για την ενίσχυση της εκεί φρουράς. (Η Μάλτα είχε πέσει στα χέρια των Γάλλων το 1798 και η συμπεριφορά τους προς τον εκεί πληθυσμό και τις τοπικές θρησκευτικές παραδόσεις παρουσιάζει πολλές ομοιότητες και αναλογίες με εκείνη της Κέρκυρας). Ανοιχτά του νησιού Lampedusa συμπλέκτηκαν με τον Αγγλικό στόλο και ο Γενναίος, σε μια ύστατη προσπάθεια αυτοθυσίας, έμεινε να αντιμετωπίσει τα αγγλικά πλοία ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία της νηοπομπής έψαχναν σωτηρία. Ύστερα από μια σύντομη και άνιση μάχη ο Γενναίος αναγκάστηκε να παραδοθεί.
Το κυριευμένο πλοίο πήρε το όνομα HMS Généreux και τελικά παροπλίστηκε το 1816.

πηγές: Σ.Θεοτόκης, “Αναμνηστικό τεύχος πανιονίου αναδομικής εκθέσεως”, Σ.Κατσαρός “Ιστορία της Κέρκυρας”, Wikipedia, διαδίκτυο

* * *