Το καλοκαίρι του 1716 και η καθιέρωση μιας λιτανείας

Το ιστορικό της πολιορκίας του 1716 έχει δημοσιευθεί, αναλυθεί και χάρη στη μελέτη του Γ. Αθανάσαινα «Το Ασέδιο των Κορυφών », έχουν διευκρινιστεί πολλά κενά σημεία που άφησαν οι ιστοριοδιφικές εργασίες οι οποίες δημοσιεύτηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Σήμερα, γνωρίζουμε μέρα προς μέρα το χρονικό της πολιορκίας και όσα διαδραματίστηκαν εντός και εκτός των τειχών της πόλης.

Η πολιορκία άρχισε στα τέλη Ιούλη και στις αρχές Αυγούστου περνούσε στο κρισιμότερο σημείο της. Στις 8 του μήνα (π.η.) η θυελλώδης οθωμανική επίθεση σε όλη την περίμετρο των τειχών αποκρούστηκε μετά βίας και μετά από πολύωρες και πολύνεκρες μάχες.

Την επόμενη μέρα ξέσπασε μια καταστροφική θύελλα η οποία προκάλεσε σημαντικές ζημίες στο οθωμανικό στρατόπεδο αλλά και στην άμυνα της πόλης. Ακολούθησε ένα διήμερο με αραιούς πυροβολισμούς και το πρωί του Σαββάτου 11 Αυγούστου τα αναγνωριστικά αποσπάσματα των Βενετσιάνων βρήκαν μόνο μερικούς Οθωμανούς που είχαν εγκαταλειφθεί από τους συντρόφους τους. Ο Σούλεμπουργκ ανήγγειλε τα συμβάντα στους υπόλοιπους αξιωματούχους και το Γενικό Προνοητή και ακολούθησε δοξολογία στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος.

Πέρα όμως από τις ζημιές και τις απώλειες από την κακοκαιρία και τη σθεναρή άμυνα της φρουράς, σημαντικό ρόλο στη λήξη της πολιορκίας είχε η είδηση που έφτα σε εκείνες τις μέρες ότι οι Οθωμανοί είχαν ηττηθεί από τον Πρίγκιπα Ευγένιο της Σαβοΐας στο Πετροβαραντίν της Ουγγαρίας στις 5 Αυγούστου, χάνοντας οριστικά πια την ευκαιρία ν’ απλωθούν στην Ευρώπη. Εξ αιτίας αυτής της ήττας ο Σερασκέρης διατάχτηκε να εγκαταλείψει τις επιχειρήσεις στο Ιόνιο για να δώσει τη δυνατότητα στην Πύλη ν’ αναπληρώσει τα κενά στο Βαλκανικό μέτωπο και να ενισχύσει τη φρουρά του απειλουμένου ήδη από τον αυστριακό στρατό Βελιγραδίου.

Επισημάναμε ήδη ότι από ιστορική πλευρά είναι διευκρινισμένα τα γεγονότα τα οποία συνέβησαν πριν, κατά την διάρκεια και μετά την πολιορκία όπως και όλες οι λεπτομέρειες στων στρατιωτικών κινήσεων στη στεριά και τη θάλασσα οι οποίες πολλές είχαν δραματικό χαρακτήρα. Από πολλούς, η λύση της πολιορκίας θεωρήθηκε ότι σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν σε παρέμβαση του πολιούχου Αγίου Σπυρίδωνα και στα 1717 ο Γενικός Καπετάνος Αντρέ ας Πιζάνη καθιέρωσε την ως σήμερα τελούμενη λιτανεία της 11ης Αυγούστου (π.η.).

Σχετικά σημειώνει ο Ιω. Ζερβός στα 1869, απλοποιώντας γλωσσικά το Συναξάρι του Αγίου: «… Ενώ λοιπόν οι Κερκυραίοι προσεκαρτέρουν την εκ των βαρβάρων παντελή απώλειαν, φαίνεται, όρθρον βαθέως, προς τους εχθρούς ο μέγας πατήρ ημών Σπυρίδων μετά πλήθους στρατιάς ουρανίου, και επέχων εις την δεξιάν αστραπόμορψον ξίφος, απεδίωκε σπονδαίως και με θυμόν τούτους. Τοιούτον λοιπόν παράδοξον ιδόντες οι οθωμανοί στρατίώται, ευθύς ετράπησαν εις φυγήν, και σπρωχνόμενοι μεταξύ των ετρόμαζον μήπως αορά τως πληγωθώσιν, έφυγον λοιπόν και συνετρί βησαν από φόβον, χωρίς πολέμου, ή πυρός, ή μαχαίρας, ή άλλον τινός διώκοντος, ειμή μόνης της αοράτου δυνάμεως τον σωτήρος ημών Θεόν, δια των δραστικωτάτων ευχών τον θαυματουργού Σπυρίδωνος…οίτινες και εν τω φεύγει, αναφανδόν ωμολόγουν, ότι από τινα σεβάιμιον μοναχόν, δηλαδή τον Σπυρίδωνα, ος τις ανεφάνη εις τον αιθέρα με ένδοξον στόλον στρατιάς ουρανίου, απεσύρθησαν εις ταχυτάτην φυγήν… ».

Το παραπάνω κείμενο χρησιμοποιεί και ο Βροκίνης επισημαίνοντας ότι η λιτανεία τελείται «…, εις ανάμνησιν της απαλλαγής της νήσον εκ της απειλησάσης αυτην Τουρκικής αλώσεως, δια θαύματος τον Αγίου τούτον, όπερ εγένετο κατά την ειρημένην ημέραν τον έτους 1716».

Ο Σπύρος Θεοτόκης: «.. Κατ’ατην αναχώρησή των οι Τούρκοι υπέστησαν τα δεινά φοβερής τρικυμίας, ήτις απεδόθη εις την θαυματουργόν δύναμιν τον προστάτου της νήσου Αγίου Σπυρίδωνος. Τόση δε ήτο η βεβαιότης των Ενετών ότι η Κέρκυρα ήθελεν υποκύψη εις τους Τούρκους, ώστε μόνον δια θαύματος είχον την γνώμην ότι ηδύνατο να σωθή, και το θαύμα τούτο τον Αγίου ανεγνωρίσθη παρά της Ενετικής συγκλήτου, …».

Ο π. Αθανάσιος Τσίτσας γράφει ότι: «… ο Caputi αναφέρει ως πιθανούς λόγους της τουρκικής φυγής, την συνεχή παρουσία στα τείχη και στις πύλες του οράματος του Προστάτη αγίου Σπυρίδωνος, και τις ανάγκες που δημιούργησε στον τουρκικό στρατό η νίκη του Ευγένιου…».

Και σε άλλες επιστολές αξιωματούχων οι οποίοι έζησαν τα γεγονότα υπάρχει διάχυτο το πνεύμα ότι η Κέρκυρα σώθηκε χάρη στην παρέμβαση του Προστάτη Αγίου.

Στα Αρχεία του νομοΰ Κέρκυρας στις πράξεις του συμβολαιογράφου Πρωτοπαπά Δημητρίου Μανάτου βρίσκεται καταχωρημένο το χρονικό της πολιορκίας όπου αναφέρει: «…Ευγήκε λόγος από διάφορους χριστιανούς από τη Στεργηά από ιερής και κοσμικούς ότι έλεγαν η τούρκη το ήστερο μπουρδο ωπου ήθελαν να δόσουν τον Κάστρου τον Νέον και της Χόρας επιγαν να πανε ομπρος και εγιριζαν οπισο εστοντας οπον ήβλεπαν φός μέγα και έφενκε όλη η Χόρα αλά και το νησί και ήβλεπαν πλυθος πολύ λαόν μικριτε και μεγαλυ και ομπρος επεριπάτι ένας καλόγερος με μία πατερίτζα και ηστα δεξιά τον μια γηνέκα με ένα βρέφος στα χέρια της και μια τόρτζα μεγαλυ και από εκηνο το φος η τούρκη εσκοτιζουνταν και εγιριζαν οπισο και ενας από τον αλον εκωπτονταν σινατιτους ετζη μοντο ηπαν διάφοροι γερομοναχη εδο στο σπίτι μου οπου το ελεγαν η τονρκη στη Στεργηα και το έγραψα δια τονς μεταγενεστέρους. Ο η δοξα και το κράτος η στους εώνας αμήν τες της Θεοτόκον και τον ιεράρχου πρεσβύες Χριστε ο θεός ελεήσον ημάς αμην μηνός Αυγού στον ήστερι 1716-

εγραψα προτωπαπας Διμίτριως Μανάτως.. .•»

Στα 1908 ο ανθυπίλαρχος Νικόλαος Βράιλας-Βάρθης δημοσιεύει από τα ιταλικά εκτεταμενη επιστολή του Δημήτριου Στρατηγού, υπασπιστή του Σούλεμπουργκ όπου περιλαμβάνονται τα της πολιορκίας και ο ίδιος προσθέτει εκτεταμένες αναφορές στην τοπογραφία της πολιορκίας και τις ο-χυρώσεις.

Σε υποσημείωση της τελευταίας σελίδας της επιστολής διαβάζουμε: «Οι φανατικοί και πλήρεις προλήψεων Τούρκοι εν τη θυέλλη διείδον του θείου οργήν. Πλείστοι εξαντών εβεβαίουν ότι είδον μοναχόν φέροντα πυρσόν, ανά μέσω των νέφων και τον υετού, και πά ντες περίφοβοι εζήτουν να επιβιβασθώσι των πλοίων».