«Τυπογραφικά στοιχεία, συνθετήρια, γραμμές κτλ φεύγουν καθημερινά από το ιταλικό τυπογραφείο και πλουτίζουν τον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό του ΕΑΜ της Κέρκυρας…»

Η τοπική βιβλιογραφία σχετικά με τη δράση του ΕΑΜ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή, καθώς και για τα γεγονότα κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και μετά από αυτόν, είναι ισχνή.

Το βιβλίο για την Κατοχή, το οποίο κυριάρχησε για 26 χρόνια, ήταν του Κ. Δαφνή «Χρόνια πολέμου και κατοχής» στο οποίο αντανακλώνται αποκλειστικά οι απόψεις των νικητών του Εμφυλίου, γεγονός το οποίο ομολογεί και ο ίδιος ο συγγραφέας στη σημείωση της σελίδας 209 όπου γράφει:

«Στοιχεία για την κομμουνιστική πλευρά της εαμικής κινήσεως στην Κέρκυρα, τόσο στα πρώτα της στάδια όσο και στις μετέπειτα εξελίξεις της, δεν υπάρχουν, ή και αν υπάρχουν, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν ιστορικό υλικό. Ως εκ τούτου η εξιστόρησις των διαφόρων φάσεων, από τις οποίες πέρασε το εαμικό κίνημα της Κέρκυρας, θα στηριχθη, κατ΄ άνάγκην, στα στοιχεία που παρέχονται από την εθνικόφρονα πλευρά της κινήσεως. Το γεγονός όμως ότι τα στοιχεία αυτά δεν αμφισβητήθηκαν, όταν δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά, πείθει για τη βασιμότητα και την ακρίβειά τους».

«Η Φωνή του Λαού», φ. 30 Σεπτέμβρη 1945

Και βέβαια στις μετεμφυλιακές συνθήκες δεν μπορούσε να υπάρξει αμφισβήτηση με κανέναν τρόπο. Στα 1992 όμως κυκλοφορεί το βιβλίο του Βασίλη Άνθη «Ένα ταξίδι μια ζωή» το οποίο δίνει πλέον τα στοιχεία που έλειπαν και τα οποία «δεν ήταν δυνατόν να αποτελέσουν ιστορικό υλικό». Θυμίζουμε εδώ ότι ο Β. Άνθης ήταν από το Σεπτέμβρη του 1943 γραμματέας της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας (Κ.Ο.Κ.) και συμμετείχε στη νομαρχιακή επιτροπή του Ε.Α.Μ.

Η πλέον πρόσφατη σχετική μελέτη είναι του Νίκου Ασπιώτη με τίτλο «Δεν υπάρχει θεός για μένα, κι αν υπάρχει, είναι τρελός…» της οποίας μεγάλο τμήμα αποτελούν όσα συνέβησαν στη Λευκίμμη κατά την Κατοχή.

Στον παράνομο τύπο της Κατοχής, αναφέρεται άρθρο στην εφημερίδα «Φωνή του Λαού» στις 27 Σεπτέμβρη του 1945 (φ. 62), το οποίο και αποτελεί την κύρια (αν όχι μοναδική) πηγή για να σχηματίσουμε μια σχεδόν πλήρη εικόνα για την έκδοση και διακίνηση των παράνομων εκδόσεων του Ε.Α.Μ. και της Κ.Ο.Κ.

 Ο πρώτος μηχανισμός

 Τον Αύγουστο του 1942 με την καθοδήγηση της Κ.Ο.Κ. οργανώνεται ο πρώτος παράνομος εκδοτικός μηχανισμός. Μια κάσα στοιχεία και ένα χειροκίνητο πιεστήριο τοποθετούνται στη σοφίτα του τυπογραφείου του Ιωσήφ Βεντούρα και με αυτά αρχίζει η έκδοση των πρώτων παράνομων εφημερίδων.

Στο πρώτο αυτό τυπογραφείο δούλεψαν ως τυπογράφοι οι: Ιωσήφ Βεντούρας και Σπύρος Μπαλός. Εκεί τυπώθηκαν:

  • Η «Εξόρμηση», όργανο του Ε.Α.Μ.
  • Ο «Νέος Αγωνιστής», όργανο των Νέων.
  • Η «Εργατική βοήθεια» και αργότερα
  • Η «Εθνική αλληλεγγύη»

 Αναδημοσιεύονταν επίσης ΕΑΜικά έντυπα που έφθαναν από την Αθήνα.

 Η σύλληψη του Βεντούρα

 Στα τέλη Σεπτέμβρη του 1942 η ιταλική Καραμπινιερία ανακαλύπτει φύλλα των παράνομων εφημερίδων  και εξακριβώνει ότι τα στοιχεία ανήκαν στο τυπογραφείο του Βεντούρα. Συλλαμβάνει πολλούς τυπογράφους, προσπαθώντας να βρει τους εκδότες. Ο Βεντούρας αναλαμβάνει προσωπικά την ευθύνη, συλλαμβάνεται και βασανίζεται στις εγκληματικές φυλακές. Δεν αντέχει τα βασανιστήρια και πεθαίνει χωρίς να αποκαλύψει το μυστικό της έκδοσης του παράνομου τύπου.

Η γενναιότητα του Βεντούρα είχε σαν αποτέλεσμα να μην υπάρξουν συνέπειες για την οργάνωση. Το τυπογραφείο μεταφέρθηκε στο Μαντούκι όπου και συνεχίστηκε η έκδοση.

Το Μάρτη του 1943 χάρη σε μια γυναίκα δοσίλογο (το δικαστήριο την τιμώρησε τον Ιούνη του 1945 με τρισήμιση χρόνια φυλακή) η Καραμπινιερία ανακαλύπτει το τυπογραφείο και προβαίνει σε συλλήψεις οι οποίες παραλύουν προσωρινά το κίνημα.

 Η ομάδα του «San Marco»

 Το Μάη του 1943 ανασυντάσσονται οι δυνάμεις του Ε.Α.Μ. και μέσα στο ιταλικό τυπογραφείο «San Marco» δημιουργείται μια ομάδα  με σκοπό την αναδιοργάνωση του παράνομου εκδοτικού μηχανισμού. Την ομάδα αποτελούν οι: Σωτήρης Μινέρβος, Σπύρος Μπαλός και οι αθηναίοι λινοτύπες Μιχάλης Μιχαλόπουλος και Κώστας Γκιουζέπης.

Χάρη  σε αυτούς, τυπογραφικά στοιχεία, συνθετήρια, γραμμές κ.τ.λ. φεύγουν καθημερινά από το ιταλικό τυπογραφείο και εμπλουτίζουν τον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό του Ε.Α.Μ. Κέρκυρας. Επιπλέον, ο Σωτήρης Μινέρβος αποκτώντας τη εμπιστοσύνη της διεύθυνσης της «Εφημερίδας των Ιονίων» χρησιμοποιεί το ραδιόφωνο της εφημερίδας για τη σύνταξη του καθημερινού μυστικού δελτίου ειδήσεων, ενώ  προγενέστερα το δελτίο εξέδιδε ο Ηλίας Πολίτης.

 Εφημερίδες στην ύπαιθρο.

 Την ίδια εποχή στην ύπαιθρο εκδίδεται μια σειρά παρανόμων εφημερίδων:

 Στη ΛΕΥΚΙΜΜΗ η «Κόκκινη Λευκίμμη» (χειρόγραφη) με υπεύθυνο το Νάσο Βλάσση και η ΕΑΜική «Σπίθα» (αργότερα «Λαοκρατία») με συνταχτική επιτροπή τους: Γιάννη Μοναστηριώτη, Στέφανο Γκούση, Νάσσο Βλάσση, Γιάννη Παπαβλασόπουλο, ένα δάσκαλο, Παναγιώτη Τσουκιά και Σπύρο Καλογερόπουλο.

Στην ΚΑΤΩ ΚΟΡΑΚΙΑΝΑ η «Επανάσταση» με υπεύθυνο τον Πρίφτη.

Πολλά δελτία ειδήσεων και άλλες μικρές εφημερίδες βγαίνουν στους διάφορους τομείς της υπαίθρου.

 Σεπτέμβρης 1943

 Μετά την ιταλική συνθηκολόγηση το Σεπτέμβρη του 1943 απελευθερώνονται από το Λαζαρέτο οι ακροναυπλιώτες κρατούμενοι, η Κ.Ο.Κ. παίρνει νέα ζωή και ο παράνομος εκδοτικός μηχανισμός οργανώνεται σε νέες βάσεις.

Ενώ η πόλη ζει το Γολγοθά της την ημέρα του Σταυρού του 1943, τα κυριότερα στελέχη του παράνομου μηχανισμού της Κ.Ο.Κ. και οι ακροναυπλιώτες συγκεντρώνονται σε ένα σπίτι στον Ποταμό για να οργανώσουν την ανασυγκρότησή της, τη νέα εμφάνιση του παράνομου τύπου και την επέκταση της κυκλοφορίας του σε όλο το νησί. Ανάμεσά στους συγκεντρωμένους βρίσκεται ο Απόστολος Γκρόζος (Παπούς), ο Βασίλης Άνθης, ο Χρύσανθος Κοσκινάς και ο Σωτήρης Μινέρβος.

Η καταστροφή των τυπογραφείων από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς υποχρεώνει στην χειρόγραφη έκδοση των εφημερίδων, ενώ με μέριμνα του Σωτήρη Μινέρβου εκδίδεται καθημερινά δακτυλογραφημένο δελτίο ειδήσεων και αναδημοσιεύονται έντυπα προερχόμενα από την ανώτερη καθοδήγηση στην Ήπειρο.

Την ίδια περίοδο η Ε.Π.Ο.Ν. οργανώνει δικό της παράνομο εκδοτικό μηχανισμό  με τον οποίο ανατυπώνει το δελτίο ειδήσεων και εκδίδει δικά της έντυπα. Στο μηχανισμό αυτό δουλεύει η Γεωργία Τσότσου και η Λιλή Έρτσου.

 Νέα νομαρχιακή επιτροπή του Ε.Α.Μ.

 Το Δεκέμβρη του 1943 δημιουργείται νέα νομαρχιακή επιτροπή του Ε.Α.Μ. και ο παράνομος μηχανισμός παραδίνεται από την Κ.Ο.Κ. στο Ε.Α.Μ. Συνεχίζεται η έκδοση του δελτίου ειδήσεων (όργανο πλέον της νομαρχιακής επιτροπής του Ε.Α.Μ.) και άφθονου προαπαγανδιστικού ΕΑΜικού υλικού.

Από το Μάη του 1944 το δελτίο βγαίνει πολυγραφημένο με τίτλο «Καθημερινά νέα», περιλαμβάνοντας εκτός από τις ειδήσεις και αρθρογραφία μελών της Ν.Ε. του Ε.Α.Μ.

Στον πολύγραφο δουλεύουν οι: Σωτήρης Μινέρβος, Σπύρος Σπανόπουλος και Μαρία Έρτσου. Τη διανομή αναλαμβάνουν οι: Μινέρβος, Μάρκος Τζάφος, Πίτσα Μαυροειδή και Μαρία Έρτσου.

Τον ίδιο μήνα εκδίδεται, με τον ίδιο μηχανισμό, η «Αλληλεγγύη», δεκαπενθήμερο όργανο της Εργατικής Αλληλεγγύης   με υπεύθυνους τους: Μήτσο Ρομποτή, Γιάννη Μωραϊτη, Γεωργία Ρούση κ.ά.

Στην ύπαιθρο, στην περίοδο της γερμανικής κατοχής εκδίδονται:

Στην Επίσκεψη η «Λαοκρατία» με υπεύθυνο σύνταξης και αρθρογράφο το Μιχάλη Ι. Δεσύλλα και τεχνικό τον Κ. Δένδια.

Στους Μαλακιούς (Δροσάτο) «Τα νέα μας» με υπεύθυνο σύνταξης το Γιωργάκη Ρουβά.

Στη Μέση η «Επονίτικη Εξόρμηση» και στη Λευκίμμη συνεχίζεται η έκδοση της «Λαοκρατίας».

Διάφορα καταστήματα της πόλης λειτουργούσαν σαν σύνδεσμοι προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες για την κυκλοφορία του τύπου στην ύπαιθρο.

 Προς το τέλος της Κατοχής

 Τον Ιούνη του 1944 η Κ.Ο.Κ. αποκτά τυπογραφείο και σε αυτό εκδίδεται έγχρωμο το πρώτο φύλλο της «Νέας Ζωής» (οργάνου της Κ.Ο.Κ.) με υπεύθυνους συντάκτες τους Βασίλη Άνθη και Βαγγέλη. Την τεχνική ευθύνη είχαν οι Μωυσής Μινέρβος, Σπύρος Μπαλός και Σωτήρης Μινέρβος.

Στις 7 Ιούλη βγαίνει πολυγραφημένο το πρώτο φύλλο της «Φωνής του Λαού» με υπεύθυνους σύνταξης τρεις υπαλλήλους και πολιτικούς αρθρογράφους τον Ερωτόκριτο Μωραϊτη και το Σπύρο Τριβυζά..

Μέσα στην Κατοχή εκδίδονται συνολικά:

  • «Καθημερινά Νέα»: 163 φύλλα σε 200-500 αντίτυπα την ημέρα.
  • «Φωνή του Λαού»: τέσσερα (4) φύλλα σε 300 αντίτυπα η κάθε έκδοση.
  • «Νέα Ζωή»: δύο (2) φύλλα σε 400 αντίτυπα κάθε έκδοση.
  • «Αλληλεγγύη»: έντεκα (11) φύλλα σε 200 αντίτυπα κάθε έκδοση.

Στον ίδιο παράνομο τεχνικό μηχανισμό τυπώνεται όλο το έντυπο υλικό του ΕΛΑΣ Κέρκυρας, συμπεριλαμβανομένων των προκηρύξεων στα γερμανικά τα οποία ρίχνονται στα στρατεύματα κατοχής του νησιού, ενώ τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1944 τυπώνονται προκηρύξεις, τρυκ κ.ά. για την απελευθέρωση.                    Υπεύθυνοι σύνταξης είναι οι Σπ. Τριβυζάς και Χ. Βουνιώτης, ενώ την τεχνική φροντίδα έχουν οι: Σωτήρης Μινέρβος, Σπύρος Σπανόπουλος, Μαρία Έρτσου και ο ηλεκτρολόγος Σπύρος Μπεράτης.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το φύλλο της «Φωνής του Λαού» το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την άντληση στοιχείων σε αυτό το άρθρο και πολλά έντυπα (είτε πρωτότυπα είτε σε φωτοτυπία) τα οποία συμβάλλουν στην ανάδειξη της άγνωστης ιστορίας του 20ου αιώνα αυτού του νησιού, βρίσκονται στο αρχείο γνωστού συμπολίτη.

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 25-09-2010

 

* * *

Διαβάστε επίσης...