Γράφει ο Γιώργος Ζούμπος

 

Το ιστορικό της πολιορκίας του 1716 είναι γνωστό, έχει αναλυθεί και έχουν διευκρινιστεί πολλά κενά σημεία που άφησαν οι ιστοριοδιφικές εργασίες οι οποίες δημοσιεύτηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Σήμερα, γνωρίζουμε μέρα προς μέρα το χρονικό της πολιορκίας και όσα διαδραματίστηκαν εντός και εκτός των τειχών της πόλης σε μια σύγκρουση που ήταν καθοριστική για την έκβαση του 7ου Βενετο-Οθωμανικού πολέμου.

Η πολιορκία αρχίζει στα τέλη Ιούλη και στις αρχές Αυγούστου περνά στο κρισιμότερο σημείο της. Στις 8 του μήνα (π.η.) η θυελλώδης οθωμανική επίθεση σε όλη την περίμετρο των τειχών αποκρούεται μετά βίας και μετά από πολύωρες και πολύνεκρες μάχες.

Την επόμενη μέρα 9 Αυγούστου (π.η.) ξεσπά μια καταστροφική θύελλα η οποία προκαλεί σημαντικές ζημίες στο οθωμανικό στρατόπεδο αλλά και στην άμυνα της πόλης. Την υπόλοιπη μέρα και την επόμενη 10 Αυγούστου σημειώνονται  μόνο αραιοί πυροβολισμοί και το πρωί του Σαββάτου 11 Αυγούστου (π.η.) τα αναγνωριστικά αποσπάσματα των Βενετών βρίσκουν μόνο μερικούς Οθωμανούς που έχουν εγκαταλειφθεί από τους συντρόφους τους. Ο Σούλεμπουργκ αναγγέλει τα συμβάντα στους υπόλοιπους αξιωματούχους και το Γενικό Καπιτάνο και ακολουθεί δοξολογία στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος.

Σημειώνει ο Σούλεμπουργκ στο ημερολόγιό του: «Ιδού πως ο καλός Θεός με την βοήθειά του μας απάλλαξε εν τέλει από κίνδυνο πολύ σοβαρό αφού όπως όλα έδειχναν και , δεδομένων των περιστάσεων, το Φρούριο δεν ήταν σε θέση να προσφέρη αντίσταση επί μακρόν».[1]

Στη συνέχεια ο στρατάρχης δίνει μια σειρά λόγων που οδήγησαν στην απόφαση των Οθωμανών να λύσουν την πολιορκία. Συγκεκριμένα:

  • Η ήττα των Οθωμανών από τον Πρίγκιπα Ευγένιο της Σαβοΐας στο Petervaradin (σημερινό Novi Sad στις όχθες του Δούναβη)  στις 5 Αυγούστου και στη συνέχεια η άμεση απειλή του Βελιγραδίου. Ο Σερασκέρης και ο Καπουδάν Πασάς είχαν μάθει το νέο δύο μέρες πριν την υποχώρηση αλλά κανείς στο στράτευμα δεν ήξερε το παραμικρό.
  • Τα προβλήματα πειθαρχίας στο οθωμανικό στρατόπεδο.
  • Η αναμενόμενη εξέλιξη των καιρικών φαινομένων λόγω της εποχής
  • Ο ρόλος του στόλου και των ενισχύσεων από τις ευρωπαϊκές χώρες, που έφθαναν απρόσκοπτα από το στενό της Λευκίμμης.

Στους λόγους αυτούς η Βενετία  προσθέτει και την προσωπική συμβολή του στρατάρχη τον οποίο αναγνωρίζει ως επίγειο πατέρα της νίκης και τον ανταμείβει ποικιλότροπα.

 

Αναφορές σε υπερφυσική παρέμβαση

Επισημάναμε ήδη ότι από την ιστορική πλευρά είναι διευκρινισμένα τα γεγονότα τα οποία συνέβησαν πριν, κατά την διάρκεια και μετά την πολιορκία όπως και όλες οι λεπτομέρειες στων στρατιωτικών κινήσεων στη στεριά και τη θάλασσα οι οποίες πολλές φορές είχαν δραματικό χαρακτήρα.

Επουράνιος πατέρας της νίκης  θεωρείται ο Άγιος Σπυρίδωνας – αν και κατά πάσα πιθανότητα δεν γίνονται αμέσως τελετές προς τιμήν του. Αυτό φαίνεται από τις μαρτυρίες του Α. Λορεντάν  και του Σούλεμπουργκ. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι ο πρωτοπαπάς Σπ. Βούλγαρης καλεί τον κλήρο να τελέσει την πρώτη ευχαριστήρια λειτουργία πολύ αργότερα, στις 30 Αυγούστου (π.η.).[2]  Σε ανάμνηση της  νίκης, στα 1717 ο Γενικός Καπιτάνος Αντρέα Πιζάνη καθιερώνει τη λιτανεία της 11ης Αυγούστου (π.η.).

Οι αναφορές στη βιβλιογραφία για υπερφυσική παρέμβαση, είναι παραλλαγές της διήγησης στο Συναξάρι του Αγίου· μερικές φορές απλή αντιγραφή.

 

«… Προστάτης άγρυπνος αυτής της πόλης»       

Ο συγγραφέας του κειμένου Breve e sincera notizia γράφει:[3] «Μέγας έπαινος πρέπει να δοθεί και µεγάλο χρέος έχουµε στον ένδοξο άγιο Σπυρίδωνα, επίσκοπο Λευκωσίας που έχει ταφεί στον καθεδρικό ναό της Κέρκυρας, κι είναι Προστάτης άγρυπνος αυτής τής πόλης. Λίγες µέρες πριν την πολιορκία, εγράφη ότι ο κλήρος ήθελε να µεταφέρει το λείψανό του στο Φρούριο για να το προστατεύσει από ενδεχόµενη προσβολή των Τούρκων· εκείνος όµως αντιστάθηκε πάση δυνάµει κι έµεινε ακίνητος στην Εκκλησία του (που, εν συνεχεία, στην διάρκεια της πολιορκίας, διατηρήθηκε ανέπαφη) και δεν επέτρεψε να τον µεταφέρουν αλλού προλέγοντας σχεδόν το ευτυχές τέλος του εγχειρήµατος» .

 

«… ένας καλόγερος με αναμμένο δαυλό στο χέρι και ένα σπαθί στο άλλο,…»

Στo χειρόγραφο Diaria relazione dell’ attacco della piazza di Corfu dall’ armi ottomane l’ anno  1716  της Biblioteca Nazionale Marciana, αναφέρονται τα παρακάτω:[4] «Ήταν µια απρόοπτη εξέγερση των στρατευµάτων, πράγµα σύνηθες σε αυτό το βάρβαρο, αλαζονικό και ακαλλιέργητο έθνος ή πράγµατι υπήρξε σαφής διαταγή του διοικητή τους, µετά από ακριβή εντολή του ηγεµόνα του, επειδή δεν µπόρεσαν νά νικήσουν; Πιό σωστό είναι να αποδοθεί στην παντοδυναµία του Θεού µε τη µεσολάβηση του Αγίου Σπυρίδωνος, προστάτη αυτής της πόλης. Αυτή την ευλαβική υπόθεση επιβεβαιώνουν οι καταθέσεις αρκετών Τούρκων που πιάστηκαν αιχµάλωτοι, σκόρπιοι στις εξοχές. Αυτοί ανέφεραν ότι είδαν ένα στράτευµα, πάνω από εξήντα χιλιάδες ανδρες, επικεφαλής των οποίων ήταν ένας καλόγερος µε αναµµένο δαυλό στο χέρι και ένα σπαθί γυµνό στο αλλο, πού τούς κυνηγούσε έτοιµος να τους χτυπήσει και από αυτό καταπτοήθηκε το τουρκικό στρατόπεδο, περιέπεσε σε σύγχυση και τράπηκε σε φυγή εγκαταλείποντας τα πάντα… Άς προσθέσω σε όλα αυτά το όραµα που είδαν λίγες µέρες πρίν απ’ τήν απελευθέρωση αρκετοί κληρικοί και λαϊκοί που βεβαιώνουν µε επιµονή ότι ένα βράδυ παρατήρησαν, από το πλοίο στο οποίο είχαν καταφύγει, µια επιβλητική λιτανεία πάνω στα τείχη της πόλης µε λαµπάδες εξαιρετικης λαµπρότητας και νοµίζοντας ότι ηταν πραγµατικότητα, ήταν ετοιµοι να πανε να προσκυνήσουν … κι’  αφού σιγουρεύτηκαν ότι δεν είχε γίνει καµία λιτανεία, βεβαιώθηκαν απόλυτα ότι επρόκειτο για ενα ύπερφυσικό όραµα πού προοιωνιζόταν µίαν αίσια εκβαση και, µα την αλήθεια, σας βεβαιώνω κύριε, ότι σε όλη την διάρκεια της πολιορκίας συνέβησαν αναρίθµητα θαύµατα χάρη στην ιδιαίτερη προστασία αυτού του µεγάλου Αγίου».

 

«…και το έγραψα δια τους μεταγενεστέρους…»

 Στα Αρχεία του νομού Κέρκυρας στις πράξεις του συμβολαιογράφου Πρωτοπαπά Δημητρίου Μανάτου, συγχρόνου της πολιορκίας, βρίσκεται καταχωρημένο το χρονικό της πολιορκίας το οποίος είδε το φως της δημοσιότητας μόλις το 1952.[5] Μετά από μια συνοπτική περιγραφή της πολιορκίας σημειώνει ο π. Μανάτος:

 «τώρα να γράψω το θαύμα του Αγίου Σπυρίδονος του Θαματουργού

Ευγήκε λόγος από διάφορους χριστιανούς από τη Στεργηά από ιερής και κοσμικούς ότι έλεγαν η τούρκη το ήστερο μπουρδο ωπου ήθελαν να δόσουν του Κάστρου του Νέου και της Χόρας επιγαν να πανε ομπρος και εγιριζαν οπισο εστοντας οπου ήβλεπαν  φός μέγα και έφενκε όλη η Χόρα αλά και το νησί και ήβλεπαν πλυθος πολύ λαόν μικριτε και μεγαλυ και ομπρος επεριπάτι ένας καλόγερος με μία πατερίτζα   και ηστα δεξια του μια γηνέκα με ένα βρέφος στα χερια της και μια τόρτζα μεγαλυ και από εκηνο το φος η τούρκη εσκοτιζουνταν και εγιριζαν οπισο και ενας από τον αλον εκωπτουταν σινατιτους ετζη μουτο ηπαν διαφοροι γερομοναχη εδο στο σπιτι μου οπου το ελεγαν η τουρκη στη Στεργηα και το εγραψα δια τους μεταγενεστέρους. ο η δοξα και το κρατος η στους εώνας αμήν τες της Θεοτόκου και του ιεράρχου πρεσβύες Χριστε ο Θεός ελεήσον ημάς αμην μηνός Αυγούστου ήστερι 1716-

εγραψα προτωπαπας Διμίτριως Μανάτως…»

 

«…γεγονότος υπερφυούς Θαύματος …»

Στα 1807 ανατυπώνεται  στη Βενετία η Ακολουθία του Αγίου στην οποία προστίθεται η ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ, Υπέρ του εν Κερκύρα γεγονότος υπερφυούς Θαύματος κατά των Αγαρηνών τη ια΄ του Αυγούστου Μηνός, κατά το χιλιοστόν επτακοσιοστόν δέκατον έκτον έτος από Χριστού.[6] Η ακολουθία αυτή αποτελεί βασική πηγή για όσους μετέπειτα συγγραφείς αποδίδουν σε υπερφυσική παρέμβαση τη λύση της πολιορκίας.

 «…με στεναγμούς και δάκρυα εν νυκτί και ημέρα, τον ιεράρχην ικέτευον…»

Στα 1869 ο Ιωάννης Ζερβός[7], απλοποιώντας γλωσσικά το Συναξάρι του Αγίου, γράφει:

«… Πολέμου και μάχης υπαρχούσης μεταξύ Ενετών και Οθωμανών, μετά την άλωσιν της Πελοποννήσου, εφάνη εύλογον εις την ευτολμίαν των αθέων Αγαρηνών,να καταδουλώσωσι και την Κέρκυραν· Όθεν κατά το χιλιοστόν επτακοσιοστόν δέκατον έκτον σωτήριον έτος, τη εικοστή Τετάρτη Ιουλίου, επιδραμόντες οι σκληροί ούτοι επολιόρκησαν εξαίφνης την πόλιν δια ξηράς και δια θαλάσσης.  Αφού δε ήρχισεν ο βαρβαρικός πόλεμος, με πυρ και με σίδηρον κατέθλιβον την πόλιν και τους πολίτας· και μετά παρέλευσιν πεντήκοντα ημερών, εν αις σφοδρά μάχη επεκράτησε μεταξύ αυτών, η των βαρβάρων δύναμις εβουλεύθη να επανέλθη επί το της Κερκύρας άστυ. Πάντες δε οι πιστοί με στεναγμούς και δάκρυα εν νυκτί και ημέρα, τον ιεράρχην ικέτευον. Όθεν τα των Αγαρηνών στρατεύματα, επανελθόντα επί το ακρότειχον της πόλεως, μετ’ ολίγον πολλοί εξ αυτών κακοί κακώς ηφανίσθησαν, και, δια των πρεσβειών του ιεράρχου, διεσκορπίσθησαν· μετά τούτο δε μεγαλητέρας σκληρότητος και απανθρώπου φόνου έπνεον των βαρβάρων αι χείρες, επαπειλούντες τη πόλει άλλην επιδρομήν και πανόλεθρον αιχμαλωσίαν και θάνατον. Αι δεήσεις δε και αι προσευχαί από τους πιστούς δεν έλειψαν, δια των οποίων μετά πολλής ευλαβείας, επεκαλούντο την του κοινού πατρός προστασίαν και σκέπην· διο και τον σκοπόν δεν απέτυχον. Ενώ λοιπόν οι Κερκυραίοι προσεκαρτέρουν την εκ των βαρβάρων παντελή απώλειαν, φαίνεται, όρθρου βαθέως, προς τους εχθρούς ο μέγας πατήρ ημών Σπυρίδων μετά πλήθους στρατιάς ουρανίου, και επέχων εις την δεξιάν αστραπόμορφον ξίφος, απεδίωκε σπουδαίως και με θυμόν τούτους. Τοιούτον λοιπόν παράδοξον ιδόντες οι οθωμανοί στρατιώται, ευθύς ετράπησαν εις φυγήν, και σπρωχνόμενοι μεταξύ των ετρόμαζον μήπως αοράτως πληγωθώσιν, έφυγον λοιπόν και συνετρίβησαν από φόβον, χωρίς πολέμου, ή πυρός, ή μαχαίρας, ή άλλου τινός διώκοντος, ειμή μόνης της αοράτου δυνάμεως του σωτήρος ημών Θεου, δια των δραστικωτάτων ευχών του θαυματουργού Σπυρίδωνος. Αφού λοιπόν ανεχώρησαν τα πεζικά και ιππικά στρατεύματα, απέπλευσε και ο στόλος αυτών· και ούτως διέμεινεν ελυθέρα η Κέρκυρα. Το δε πρωί ενώ επρόσμενον οι πολίται την συνήθη μάχην, δεν είδον ουδένα, ειμή σιωπήν και ασχόλειαν. Περίεργοι λοιπόν με επιπόλαιον χαράν επελθόντες εις τας σκηνάς των εχθρών, εννόησαν το θαύμα· και σκιρτώντες μετ’ ευφροσύνης, ηγάλλοντο δια το κενόν και παράδοξον· επειδή όχι μόνον έβλεπον τους Ισμαηλίτας φυγάδας, αλλά και τα υπάρχοντα αυτών ελαφυραγώγησαν· οίτινες και εν τω φεύγει, αναφανδόν ωμολόγουν, ότι από τινα σεβάσμιον μοναχόν, δηλαδή τον Σπυρίδωνα, ος τις ανεφάνη εις τον αιθέρα με ένδοξον στόλον στρατιάς ουρανίου, απεσύρθησαν εις ταχυτάτην φυγήν. Έδραμον δε πάντες μετ’ αιδούς και ευλαβείας, αποδίδοντες δόξαν και ευχαριστίαν εις τον θαυματουργήσαντα ιεράρχην. Η δε ευγνώμων αριστοκρατία των Ενετών επιγινώσκουσα αυτόν ελευθερωτήν της νήσου και των φιλοχρίστων όπλων υπερασπιστήν, ευθύς απέστειλεν αργυράν πολύφωτον κανδήλαν εις τον πάνσεπτον αυτού ναόν· και με κοινόν ψήφισμα εδιώρισε να γίνεται λιτανεία ενιαύσιος μετά του θεσπεσιοτάτου λειψάνου κατά την αυτήν ημέραν της ελευθερώσεως. Είναι δε αύτη η δεκάτη πρώτη του Αυγούστου μηνός… ».

 

«…, ώφθη ταυτοχρόνως επ’ αυτούς απειλητικώς  επερχόμενος καλόγηρος,…»

Στην Αληθή Έκθεση[8] σημειώνεται:

«…. Τω όντι ο τουρκικός στρατός, ος τις είχεν αποτύχει εις την κατά της πόλεως έφοδον, αλλ’ ος τις υπεράριθμος ων, δεν έπρεπε ν’ απελπισθή,  κατεπλήχθη υπό τρομεράς λαίλαπος, τας σκηνάς αυτού ανατρεψάσης, ως δε είπον τινές των Τούρκων,ώφθη ταυτοχρόνως επ’ αυτούς απειλητικώς επερχόμενος καλόγηρος, φέρων λαμπάδα, ως  δι’ αυτής μέλλων να κατακαύση αυτούς. Τοιουτοτρόπως, τη 11 Αυγούστου 1716, η Κέρκυρα απηλλάγη παντός κινδύνου, αποσυρθέντων των βαρβάρων πολιορκητών.»

 

«… εν τη θυέλλη διείδον του θείου οργήν…»

 Στα 1908 ο ανθυπίλαρχος Νικόλαος Βράιλας-Βάρθης δημοσιεύει από τα ιταλικά εκτεταμένη επιστολή του κερκυραίου Δημήτριου Στρατηγού, υπασπιστή του Σούλεμπουργκ όπου περιλαμβάνονται τα της πολιορκίας και ο ίδιος προσθέτει εκτεταμένες αναφορές στην τοπογραφία της πολιορκίας και τις οχυρώσεις.

Αναφερόμενος στην 20η Αυγούστου 1716 (ν.η.) σημειώνει:[9]

«Καθ’ άπασαν την διάρκειαν της πολιορκίας μόνον κατά την ημέραν αυτήν ώφθη ο ουρανός τεταραγμένος εκ του νοτίου ανέμου, όπερ εξήγειρεν τοις πάσι την ελπίδα ότι ναυμαχία ήθελε λάβει χώραν μεταξύ των δύο στόλων· κατά την μεσημβρίαν όμως ηύξησεν ο άνεμος μετά τοιαύτης σφοδρότητος (ασύνηθες και σπάνιον εν τη εποχή ταύτη και τούτω τω κλίματι), ώστε εξέσπασεν εις θυελλώδη βροχήν συνοδευομένην υπό αστραπών και κεραυνών, προς τρόμον απάντων. Ούτω επί πολλάς ώρας εξηκολούθησεν ο καιρός μετά ζημίας των ημετέρων πυρομαχικών, και προς μεγάλην δυσφορίαν των ανδρών, οίτινες δεν εγνώριζαν που να αποσυρθώσι μη δυνάμενοι να εγκαταλείψωσι τας θέσεις των.»   

Εξάλλου σε υποσημείωση της επιστολής διαβάζουμε: [10]

«Οι φανατικοί και πλήρεις προλήψεων Τούρκοι  εν τη θυέλλη διείδον του θείου οργήν. Πλείστοι εξ αυτών εβεβαίουν ότι είδον μοναχόν φέροντα πυρσόν, ανά μέσω των νέφων και του υετού, και πάντες περίφοβοι εζήτουν να επιβιβασθώσι των πλοίων».

 

«… σκοτεινά νέφη εγείρονται εις τον ορίζοντα με ορμητικόν και φρικαλέον άνεμον …»

Ο Βροκίνης[11]  σημειώνει:

«…, την ημέραν ταύτην (9 Αυγ.) καθ’ ην γαλήνιος διηύγαζεν ο ουρανός της Κερκύρας, αίφνης περί την μεσημβρίαν, σκοτεινά νέφη εγείρονται εις τον ορίζοντα με με ορμητικόν και φρικαλέον άνεμον, ραγδαιοτάτη βροχή μετά βροντών, αστραπών και κεραυνών καταπλημμυρεί τα πάντα και ,τρομερά λαίλαψ κατασυντρίβει τας σκηνάς και τας αποθήκας των…» και «… Ελέγετο δε τότε παρ’ απάντων, ως αιτία της φυγής των Τούρκων και παρ’ αυτών τούτων φευγόντων ομολογουμένη, ΚΑΛΟΓΗΡΟΣ όστις την νύκτα προ της ημέρας καθ’ ην είχον αποφασίσει ούτοι γενικήν έφοδον, εφάνη εν νεφέλαις κρατών κηρίον ανημμένον δια της μιας χειρός και σταυρόν δια της άλλης και επί κεφαλής αναριθμήτων αγγελικών λεγεώνων, κατεδίωκεν αυτούς οργίλως. Ταύτην δ’ αναγράφει και ο εν Κερκύρα διαρκούσης της πολιορκίας ευρεθείς ανώνυμος περιηγητής, εις την προς τον ανώνυμον φίλον του επιστολιμαίαν εκθεσίν του …

Ο Στρατάρχης ανήγγειλεν εις τον Γενικόν Προβλεπτήν και τους λοιπούς Ενετούς Αρχηγούς, το αίσιον της φυγής των Τούρκων συμβάν· ούτοι δε αμέσως πορευθέντες μετά πλήθους λαού πάσης τάξεως εις τον ναόν του Θαυματουργού Λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος – ούτινος αντιλήψει εσώθη η νήσος εκ του απειλούντος αυτήν κινδύνου – ηυχαρίστησαν τον Άγιον δοξάζοντες τον Θεόν…»

Ο ίδιος επισημαίνει ότι[12]:

«Πολλήν έφερεν αφ’ ετέρου εις τον Σερασκιέρην και τους Τούρκους ταραχήν, ματαιώσασαν παν περαιτέρω διάβημα αυτών κατά της Κερκύρας, η εις εκείνους αφιχθείσα απελπιστική είδησις της μεγάλης καταστροφής ην υπέστη ο Αλή Κουμβουργής κατά την μάχην της 25 Ιουλίου 1716 έ.π. (5 Αυγούστου έ.ν.) εις Πετερβαραδίν, πόλιν της Ουγγαρίας επί του Δουνάβεως…

Την είδησιν της καταστροφής ταύτης, έμαθον οι εν Κερκύρα Τούρκοι μικρόν προ της γενικής αυτών εφόδου της 19 Αυγούστου 1716 έ.ν. (δηλ. 8 Αυγούστου έ.π.) ή ολίγον έπειτα. Εις δε τους Ενετούς ανήγγειλε ταύτην, κατά το χειρόγραφον  του ανωνύμου περιηγητού, εφολκίς (φελούκα) κομίζουσα έγγραφα της Ενετικής Κυβερνήσεως  εξ Υδρούντος (Ότραντον) προερχομένη και ενταύθα αφιχθείσα τη πρωία της 11 Αυγούστου έ.π.»

 

«…ήτις απεδόθη εις την θαυματουργόν δύναμιν του προστάτου της νήσου Αγίου Σπυρίδωνος»

Στα 1914 εορτάζονται τα 50 χρόνια από την Ένωση με την Ελλάδα. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων ο Σπυρίδων Μ. Θεοτόκης εκδίδει το Αναμνηστικόν Τεύχος της Πανιονίου Αναδρομικής Εκθέσεως[13] με τον πρώτο τόμο αφιερωμένο στην Ενετοκρατία.

Αναφερόμενος στην πολιορκία του 1716 γράφει:

«… Ήθελον δε αποβή μάταιαι αι προσπάθειαι και ο ηρωισμός των μαχομένων Ενετών καιΚερκυραίων υπό την αρχηγίαν του στρατάρχου Σχουλεμβούργου, εάν μη τη 5 Αυγούστου έ.ν. δεν ήθελον κατατροπωθή οι Τούρκοι εν Πετερβοροδίνω παρά του πρίγκηπος Ευγενίου της Σαβοϊας, όστις προελαύνων επολιόρκησε το Τεμεσβάρ. Η επιτυχία αύτη του πρίγκηπος Ευγενίου τοσούτον κατετάραξε τους Τούρκους, ώστε αμέσως διεμήνυσαν εις τον εν Κερκύρα ευρισκόμενον στρατόν να δράμη εις επικουρίαν των μαχομένων, η είδησις αύτη έφθασεν εις Κέρκυραν τη 11 Αυγούστου έ.π. ημέρα καθ’ ην οι Τούρκοι έλυσαν την πολιορκίαν. Κατά  την αναχώρησίν των οι Τούρκοι υπέστησαν τα δεινά φοβερής τρικυμίας, ήτις απεδόθη εις την θαυματουργόν δύναμιν του προστάτου της νήσου Αγίου Σπυρίδωνος. Τόση δε ήτο η βεβαιότης των Ενετών ότι η Κέρκυρα ήθελεν υποκύψη εις τους Τούρκους, ώστε μόνον δια θαύματος είχον την γνώμην ότι ηδύνατο να σωθή, και το θαύμα τούτο του Αγίου ανεγνωρίσθη παρά της Ενετικής συγκλήτου, ήτις και κανδύλαν αργυράν αφιέρωσε. Ευγνώμονες δε οι Κερκυραίοι προς το ιερόν λείψανον, λειτανεύουσι τούτο ανά πάσαν επέτειον της διασώσεως της νήσου από του Τουρκικού ζυγού. Η λιτανεία αύτη καθιερώθη επίσημος δια του από 19/30 Μαρτίου 1717 διατάγματος του Γεν. Προνοητού  θαλάσσης Ανδρέου Πιζάνη».

 

«… πως αποτελεσματικά συνέβαλεν ο Ουρανός στην αποτροπή της καταστροφής…»

Ο π. Αθανάσιος Τσίτσας γράφει ότι:[14] «… ο Caputi αναφέρει ως πιθανούς λόγους της τουρκικής φυγής, την συνεχή παρουσία στα τείχη και στις πύλες του οράματος του Προστάτη αγίου Σπυρίδωνος, και τις ανάγκες που δημιούργησε στον τουρκικό στρατό η νίκη του Ευγένιου. Σε επιστολή που στάλθηκεν από τη Ρώμη στη Βενετία, με ημερομηνία 6 Σεπτεμβρίου 1716, για ν’ αναγγείλη τη λύση της πολιορκίας, αναφέρεται ως υπεύθυνη πληροφορία, προερχόμενη από τους Κορφούς (22 Αυγούστου), από τον ιππότη Suvon και τον υποπρόξενο της Αγίας Έδρας, πως οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τα πάντα στο στρατόπεδό τους και χάθηκαν αφού έχασαν στρατό πολύ  και “αφού μάθανε από τη Στερηά τη μάχη που γίνηκε στην Ουγγαρία”…».

Και συνεχίζει παραπέμποντας στον ιταλό ιστορικό R. Cessi:

«… Η μεγάλη νίκη του Petervaradin συνέβαλεν ασφαλώς στη μείωση της τουρκικής πίεσης πάνω στην Κέρκυρα, δεν είχεν όμως αποτελεσματικές συνέπειες».         Ενώ αμέσως μετά επισημαίνει:

«Είναι δε γνωστόν ότι όλοι, παλαιοί και νεώτεροι συγγραφείς των γεγονότων, μιλούν για άτακτην  εγκατάλειψη του στρατοπέδου, τη στιγμή που είχαν κάθε λόγο να ελπίζουν στην άμεση πτώση της πόλης· αναφέρουν επίσης πως προηγήθηκε βιβλική καταιγίδα. Ακριβώς για τα παραπάνω προέκυψεν αμέσως η πεποίθηση, ενισχυμένη και από διάφορες επι μέρους διηγήσεις και μαρτυρίες, πως αποτελεσματικά συνέβαλεν ο Ουρανός στην αποτροπή της καταστροφής όχι μονάχα των Κορφών αλλά και μεγάλου μέρους του δυτικού χριστιανικού κόσμου. Είναι ιδιαιτέρως εκφραστική για τα συναισθήματα των ανθρώπων εκείνων των ημερών η διατύπωση της απόφασης του Γενικού Καπιτάνου Andrea Pisani,[15] σχετικά με την καθιέρωση της λιτανείας της 11 Αυγούστου (30 Μαρτίου 1717): “Επί της πολιορκίας του Φρουρίου τούτου των Κορυφών, ορατή υπήρξεν η προστασία του ενδόξου Αγίου Σπυρίδωνος υπό των ισχυρών μεσιτεύσεων του οποίου, κινηθείσα η θεία ευσπλαχνία, ηθέλησε να ποιήση τόσον λαμπρότερον το θαύμα, όσον καθ’ ώραν ήτο μαλιστα επικείμενος ο κίνδυνος…”.»

 

Η πολιορκία  της Κέρκυρας το καλοκαίρι του 1716 συνιστά το ένα από τα δύο σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα του 7ου Βενετο-Οθωμανικού πολέμου (το δεύτερο είναι η μάχη του Petervaradin) ο οποίος λήγει  με τη συνθήκη του Πασάροβιτς  (σημερινό Ποζάρεβατς) στις 21 Ιούλη του 1718 ανάμεσα σε Βενετία-Αυστρία και Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για την Ευρώπη εκλείπει πλέον ο οθωμανικός κίνδυνος και η άλλοτε κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχίζει να συρρικνώνεται, ενώ η διανομή των εδαφών της δημιουργεί σταδιακά το λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα.

 

[1] Θεοδόσης Νικολαϊδης, «Η λατρεία του αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα (16ος-18ος αι.)», Ιστορικά, τ. 57, Δεκέμβριος 2012, σ. 318 κ.ε.

[2] Μητέρα της νίκης θεωρείται η Παναγία. Βλ. Θεοδόσης Νικολαϊδης, ό.π., σ. 320, υποσημ. 99

[3]   Breve e sincera notizia degli ultimi successi dell’ assedio di Corfù, e della ritirata de’ Turchi da quell’ isola: estratta da lettere authentiche scritte da Corfù sotto li 22. agosto e 28. detto M.D. CCXVI,  nella stamperia del Bernabò, 1716.  Θεοδόσης Νικολαϊδης, ό.π., σ. 322

[4] Γιώργος Αθανάσαινας, Το Ασέδιο των Κορυφών “1716”, Μακεδονικές Εκδόσεις, Αθήνα, 2001, σ. 448-449

[5] Νίκος Λευθεριώτης, «Η πολιορκία της Κέρκυρας του 1716 διηγημένη από τον ιερέα Δημήτριο Μανάτο, κερκυραίο συμβολαιογράφο της εποχής εκείνης», περιοδικό Πρόσπερος, φυλ. 7ο , Κέρκυρα, 1952, ό.π., σ. 241-243

[6] Η θεία και ιερά Ακολουθία του εν Αγίοις Πατρός ημών Σπυρίδωνος Επισκόπου Τριμυθούντος του Θαυματουργού, Πατρός, και Προστάτου Κερκύρας, Εν τη Τυπογραφία Νικολάου Γλυκέος του εξ Ιωαννίνων, Εν Βενετία, 1807, ό.π., σ. 59-77  (προηγείται η έκδοση του 1779, πάλι στη Βενετία από το ίδιο τυπογραφείο). Βλ. και Συλλογή των ασματικών ακολουθιών/ και των συναξαρίων/ του εν αγίοις πατρός ημών/ Σπυρίδωνος/ επισκόπου Τριμυθούντος/ της Κύπρου του Θαυματουργού/ προστάτου και πάτρωνος Κέρκυρας/ μετά προλεγομένων/ Σπυρίδωνος Παπαγεωργίου/ καθηγητού, Εν Αθήναις, Εκ του τυπογραφείου η Ήπειρος/ του εκδότου/Σεργίου Χ. Ραφτάνη, ΑΩΠΓ (1863), ό.π., σ. 106-112

[7] Ιωάννης Ζερβός πτ. Ιερέως Αναστασίου,  Βίος του αγίου και θαυματουργού Σπυρίδωνος, προστάτου Κερκύρας. Μετά των νεωτέρων θαυμάτων αυτού και μετά προσθήκης των Ειοκοσιτεσσάρων Οίκων του Αγίου , Κάδμος, Κέρκυρα, 1869, ό.π., σ. 33-34

[8] Αληθής Έκθεσις περί του εν Κερκύρα θαυματουργού λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος κτλ,  παρά Νικολάου του Βουλγάρεως, Βενετία, Εκ του Ελληνικ. Τυπογ. ο Φοίνιξ, 1880, ό.π., σ. 71-74

[9]  Ν. Βράιλας Βάρθης, ό.π., σ. 117

[10] Ν. Βράιλας Βάρθης, Η εν έτει 1716 ένδοξος πολιορκία της Κερκύρας εκ της Ιταλικής, Εν Κερκύρα, Τυπογραφείον Α. Λάντζα, 1908, ό.π., σ. 127

[11] Λαυρέντιος Σ. Βροκίνης, Περί των ετησίως τελουμένων εν Κερκύρα λιτανειών του Θ. Λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος και της εν έτει 1716 πολιορκίας της Κερκύρας Ιστορική Επιτομή εξ εκδεδομένων και ανεκδότων εγγράφων, Έκδοσις Τρίτη, Εν Κερκύρα, Χρωμοτυπογραφείον Α. Λάντζα, 1909, ό.π., σ. 82-85

[12] Βροκίνης, ό.π., σ. 84, υποσημ. 2

[13] Σπυρίδων Μάρκου Θεοτόκης, Αναμνηστικόν Τεύχος της Πανιονίου Αναδρομικής Εκθέσεως, Τόμος Α’, Ενετοκρατία, Εν Κερκύρα, Χρωμοτυπολιθογραφείον Αδελφ. Γ. Ασπιώτη, 1914, ό.π., σ. 57-58

[14] Πρωθ. Ιερ. Αθανάσιος Τσίτσας, «Μνήμη του 1716», Δελτίον Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας, έτος 9, αριθμός 9, Κέρκυρα, 1972, ό.π., σ. 84-94

[15] O Pisani  βρίσκει τραγικό θάνατο στις 11 Νοέμβρη 1718 όταν ανατινάζονται οι πυριτιδαποθήκες του Παλιού Φρουρίου από κεραυνό.

Διαβάστε επίσης...