Λιαπάδες Κέρκυρας, μια ιστορική αναδρομή

Για την καταγωγή του χωριού Λιαπάδες, υπάρχουν τρείς διαφορετικές απόψεις, εκ των οποίων οι δύο καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Και οι τρείς όμως, έχουν μια βάση που τις στηρίζει, αλλά η πραγματικότητα είναι μια και μοναδική.

Μέχρι πριν κάποια χρόνια, επικρατούσε μια λανθασμένη άποψη για την καταγωγή του χωριού, που οφειλόταν σε μια επιπολαιότητα ενός περιηγητή του 19ου αιώνα, που δεν ήταν άλλος από τον γερμανό ιστορικό Ιωσήφ Πάρτς. Ο Πάρτς, συγχέοντας γραμματικά τα δυο ουσιαστικά, δηλαδή το Λιαπάδες και το Λιάπηδες, υποστήριξε πως το χωριό κατάγεται από εποίκους Λιάπηδες, που ήταν κάτοικοι του Λιάμπεση της χώρας των Ακροκεραυνίων, που έφτανε μέχρι τις εκβολές της Βοϊούσης. Έτσι λοιπόν έχει δημιουργηθεί μια λάθος εντύπωση, που οφείλεται στην μη τεκμηριωμένη εργασία του παραπάνω ιστορικού. Η πραγματικότητα όμως βρίσκεται αλλού και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τις αυθεντικές, έγγραφες πηγές, που υπάρχουν μέσα στα διάφορα αρχεία εκκλησιών και στο γενικό αρχείο Κέρκυρας.
Το όνομα Λιαπάδες, προέρχεται από την αρχαία Δωρική διάλεκτο, που ήταν διαδομένη στην Κερκυραική ύπαιρθρο, κατά την βυζαντινή-μεταβυζαντινή περίοδο.
Έχουμε λοιπόν από την παραπάνω διάλεκτο το όνομα Αλίπλακτος, που σημαίνει θαλασσοδαρμένος-θαλασσινός γενικότερα.
Έτσι μέσα από τις μαρτυρίες, παρατηρούμε τους νέους αποίκους που ονομάζονται Αλίπλακτοι και που εμφανίζονται στα παράλια της Παλαιοκαστρίτσας και εγκαθίστανται στο σημερινό όρμο που λέγεται Αλίπα.
Η Αλίπα, χρωστάει το όνομά της στους παραπάνω θαλασσινούς, διότι από το όνομα Αλίπλακτος, προήρθε και η αρχική της ονομασία, που λεγόταν Αλίπλα, δηλαδή το χωριό θαλασσινών. Με την πάροδο του χρόνου και χάρις στην Κερκυραική προφορά, το όνομα Αλίπλα έγινε Αλίπα και οι κάτοικοι τώρα πια ονομάζονταν Αλιπάδες. Είναι
η περίοδος που σε όλα τα χωριά του νησιού δημιουργούνται τοπωνύμια και σχηματίζονται τα ονόματά τους με την Κερκυραϊκή χαρακτηριστική κατάληξη σε – άδες. Τελικά με το πέρασμα του χρόνου, οι Αλιπάδες μετονομάζονται Λιαπάδες.
Το όνομα Αλιπάδες, φαίνεται επίσημα σε έγγραφο του 1561, άλλα όμως ήταν η εποχή όπου χρησιμοποιούνταν και το τελικό Λιαπάδες. Ένα άλλο επίσημο έγγραφο που υπάρχει είναι αυτό της μονής Παλαιοκαστρίτσας, που χρονολογείται το έτος 1497 και αναφέρει ότι η μονή πήρε το όνομά της από το παλιό κάστρο που υπήρχε στον απέναντι λόφο του Όρμου του Αλίπα. Μέσα από αυτό το έγγραφο, παρατηρούμε ότι η Αλίπα ακόμα κατοικούνταν από τους παραπάνω και μάλιστα υπήρχε και ο ναός του Αγίου Νικολάου, που τώρα πια απομένουν μόνο τα ερείπιά του για να μας θυμίζουν εκείνα τα χρόνια. Ήδη από αυτή την χρονολογία το χωριό αναφέρεται και επίσημα σαν Λιαπάδες.
Εκείνη την περίοδο, έχουμε την μετακίνηση των κατοίκων από τον Όρμο του Αλίπα, προς την σημερινή τοποθεσία η οποία ήταν δύσβατη και τους προφύλαγε από τους Αλτζερίνους πειρατές, οι οποίοι ήταν και ο σημαντικός λόγος που τους έκανε να μετακινηθούν από τα παράλια που είχαν πρωτοεγκατασταθεί.

Υπάρχει μια ακόμη άποψη όπως προείπαμε για το όνομα του χωριού , η οποία όμως σχετίζεται με τα παραπάνω και αποτελεί τη συνέχεια της ιδρύσεως του χωριού, διότι το έγγραφο που υποστηρίζει αυτή την άποψη είναι γραμμένο στις 22 Ιανουαρίου 1572 από τον νοτάριο Χαλικιόπουλο Άγγελο. Έχουμε επίσης ένα έγγραφο από το νοτάριο Τυροφά Νικόλαο, με χρονολογία 11 Μαρτίου 1550. Εδώ όμως έχουμε μια διαφορά, δηλαδή ο Τυροφάς το χωριό το ονομάζει Αληουπουνήους και υποστηρίζει ότι το όνομα Λιαπάδες, προέρχεται από αλλοιώσεις και συντμήσεις που έχουν ως
εξής: Αλιουπούνιος – Αλιούπα – Αλιουπάδες – Λιαπάδες. Αυτό το έγγραφο προφανώς, δημιουργήθηκε με την εγκατάσταση των κατοίκων στην τελική τοποθεσία του χωριού και ο Τυροφάς προσπάθησε να συγκεντρώσει διάφορα στοιχεία καταγραφής των κατοίκων και να δώσει εξηγήσεις για την καταγωγή του ονόματος, οι οποίες όπως φαίνεται είναι παραλλαγή του προαναφερθέντος ονόματος Αλίπλακτος. Το όνομα Αληουπούνιος, πρωτογράφτηκε με την μετακίνηση του πληθυσμού. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι δυο αυτές απόψεις περί της καταγωγής του χωριού είναι ίδιες, αλλά έχουν αποδοθεί διαφορετικά.
Εκείνη τη χρονολογία (1520), έχουμε την πρώτη επίσημη απογραφή των κατοίκων, κατά την οποία γράφεται κάθε οικογένεια ξεχωριστά και την βλέπουμε παρακάτω:

( έχει παραμείνει η αυθεντική ορθογραφία του κειμένου)

Αγάθος Αντώνης
Αγάθος Βασίλης
Αγάθος Γεόργης
Αγάθος Θεοδορής
Αγάθος Ιωάννης
Αγάθος Καλο’ι’ωάννης
Αγάθος Καλοκηριάκης
Αγάθος Νικολός
Αγάθος Πέτρος
Αγάθος Στάθης
Άθης Σταμάτης
Βασίλας Μάρκος
Γερακάρενα Καλή
Γουλής Σταμάτης
Καβασιλάς Δήμος
Καβασιλάς Μάρκος
Κισάρης Νικολός
Κονταράτος Ταβηανός
Λίβερης Μιχάλης
Μαβροηδής Αρσένης
Μαβροηδής Βασίλης
Μάζης Αναστάσης
Μάζης Αλιβίζης
Μάζης Αντρίας
Μάζης Γεώργης
Μάζης Θεοδορίς
Μάζης Ιωάννης
Μάζης Λο’ί’σης
Μάζης Σταμάτης
Μάζης Φράγγος
Μιχαήλ Δημήτριος
Μιχαήλ Μιχάλης
Μιχαλάκης Γεώργιος
Μιχαλάς Αλέξανδρος
Μιχαλάς Γεώργιος
Μπερετίνος Αλέξιος
Μπηδέλης Ιάκουβος
Νίνος Αντόνης
Νίνος Γεώργιος
Νίνος Ιωάννης
Νίνος Καλο’ι’ωάννης
Νίνος Κώστας
Νίνος Σταμάτης
Παγιατάκης Αντόνης
Παπαδόπουλος Δημήτρης
Παπαδόπουλος Θεόδορος
Παπαδόπουλος Καλο’ι’ωάννης
Παπαδόπουλος Νικολός
Πετριτής Αντρέας
Ρεπούλιος Σταμάτης
Ρήτης Νικολός
Σταβράτος Βασίλης
Σταβράτος Κοσταντής
Σταβράτος Λάζαρης
Σταβράτος Νικολός
Στραβοσκιάδης Σταμάτης
Χαλκηάς Καλο’ι’ωάννης
Χαλκηάς Καλοκυριάκης
Χαλκιά Κυριακή

Μέσα από αυτή την εργασία του νοτάριου Τυροφά Νικολάου, γίνεται και αναφορά στις εκκλησιές που υπήρχαν τότε, μέσα από την καταγραφή των δωρεών που έκαναν οι κάτοικοι του χωριού. Έτσι λοιπόν γίνεται αναφορά στις παρακάτω εκκλησιές:

•  9 Αυγούστου 1548 Υπεραγία Θεοτόκος ( προφανώς Υ.Θ. Οδηγήτρια)
• Αγία Πρωτομάρτηρας Θέκλα
• 9 Μαρτίου 1549 Άγιος Θεόδορος
• 24 Δικιβρίου 1553 Μεγάλος Ταξηάρχος ο κάτω ( δεν υπάρχει πια)
• 24 Δικιβρίου 1553 Μεγάλος Ταξηάρχος ο ασόματος ( δεν υπάρχει πια)
• 22 Σεπτεβρίου 1549 Μεγάλος Νικόλαος ( Άγιος Νικόλαος)

Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι δεν υπάρχει καθόλου αναφορά για τις δυο Άγιες Αναστασίες και ο Μεγάλος Ταξίαρχος δεν υπάρχει και δεν είναι γνωστή η θέση του.
Ακόμα ο παραπάνω νοτάριος, έχει καταγράψει και διάφορα τοπωνύμια που υπήρχαν εκείνη την εποχή και μερικά ακόμα υπάρχουν ως την εποχή μας . Έχουμε λοιπόν:

Βασηλική
Παρασπόρια
Κατζάμπα
Σκάλα
Μπάληουρας
Μπηλός ( Πηλός)
Ξοπεργουληά
Αληουπουνήοι ( Αλιπουνιοί)
Ρουδιές
Γαηδουράς
Κτήματα

Το χωριό αρχίζει να έχει οργανωμένα αρχεία από τον 17ο αιώνα και μετά, όπως κτηματολογία, ληξιαρχικές πράξεις κτλ. Από τα κτηματολόγια βλέπουμε ότι οι Λιαπαδήτες είχαν μεγάλες περιουσίες και υπάρχουν αναφορές σε μεγάλες εκτάσεις με ονομασίες όπως: Αγαθάτικα, Νινάτικα, Μποζικάτικα, Ρεπουλιάτικα, Παγιατάτικα, Παπαδοπουλάτικα, Χαλκιαδάτικα. Παρ’ όλα αυτά όμως, δεν υπάρχει σε καμιά περίπτωση η παρουσία κάποιου κόντε, καθώς στο Libro d’ oro , δεν υπάρχει κανένα Λιαπαδήτικο επώνυμο.
Κατά το 17ο αιώνα, οι παπάδες κρατάνε πρακτικά σε μορφή ημερολογίου και το αποκορύφωμα ήτανε η διαταγή του ενετού γενικού προνοητή της θάλασσας Αgostin Sagredo το 1752, που αποφασίστηκε να γίνει απογραφή και να καταγραφούν οι εκκλησιαστικές περιουσίες και σε τι κατάσταση βρισκόντανε οι ναοί.
Στο γενικό αρχείο Κέρκυρας υπάρχει μια παλιότερη απογραφή του 1675 που αναφέρει 93 οικογένειες και 708 κάτοικους συνολικά. Οι οικογένειες είναι οι εξής:

Αγάθος 18
Μάζης 14
Μποζίκης 8
Παγιάτης 6
Παπαδόπουλος 5
Σταυράτος 5
Νίνος 4
Μαυροειδής 4
Χαλκιάς 4
Αυλωνίτης 3
Ρεπούλιος 3
Γγίνης 2
Κήπας 2
Μουμούρης 2
Αιγύπτιος 1
Είπας 1
Ίπας 1
Κοκοβής 1
Κονταράτος 1
Κοσμάς 1
Λευτέρης 1
Μακροπόδης 1
Μιχαλάς 1
Μπαγιόκος 1
Παγκράτης 1
Πρέπης 1
Τζανίνος 1
Τζανόπουλος 1

Το έτος που εφύγανε οι Ενετοί, δηλαδή το 1797 έρχονται οι Γάλλοι και το πρώτο πράγμα που φροντίσανε ήταν να ξαναεπισκευάσουν τα φρούρια και να θωρακήσουνε το νησί. Έτσι λοιπόν τοποθετήσανε ένα μακρύ κανόνι έξω από το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας, απέναντι από τις ακτές του χωριού και πιο συγκεκριμένα απέναντι από τη θέση Βάρδια που ήτανε θέση στρατηγικής σημασίας. Οι Γάλλοι είχανε φρουρά στο μοναστήρι και στο Αγγελόκαστρο και επικοινωνούσανε στην πόλη με οπτικό τηλέγραφο ο οποίος ήτανε στημένος στους Λιαπάδες στο συγκεκριμένο ύψωμα της Βάρδιας.
Η παρουσία των Άγγλων, δεν έχει να δείξει τίποτε στο χωριό εκτός από τη στρατιωτική παρουσία που υπήρχε στο φυλάκιο της Βάρδιας για τον έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής.
Ακόμα οι Άγγλοι στην προσπάθεια οργανώσεως τους στην περιοχή, έφτιαξαν χάρτες και συγκεκριμένα στον στρατιωτικό χάρτη του Βenza, ο λόφος της Κουρκουλής ( υψ. 363μ), ονομάζεται Κukkulos (πολλοί ακόμα το ονομάζουν έτσι) η Gucculi. Εκεί αναφέρεται ότι κατοικούσανε οι Κουρκουλαίοι άγνωστο από πότε και οι Λιαπαδήτες
ήρθανε αντιμέτωποι μαζί τους για το ποιός θα επικρατήσει στην περιοχή. Τελικά εκδιώχθηκαν οι Κουρκουλαίοι και μετόκισαν κοντά στο Αγγελόκαστρο στο χωριό Μακράδες. Αυτά αναφέρονται στις σημειώσεις των Άγγλων στρατιωτικών.
Το χωριό έστειλε τους νέους του στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912-13, όμως κάποιοι σκοτώθηκαν και έγιναν οι πρώτοι Λιαπαδήτες Ήρωες που δώσανε το αίμα τους για την πατρίδα. Είχαν πολεμήσει με το 10ο Σύνταγμα Πεζικού και τα ονόματά τους υπάρχουνε στα στρατιωτικά αρχεία:

Δνέας Κορακιανίτης Ιωάννης Σαντής – Κλεισούρα 1912 – 1ος Λόχος
Στρ Αγάθος Ιωάννης Μολοχίτης – Γιαννιτσά 1912 – 3ος Λόχος
Στρ Γουλής Ιωάννης Πέπος – Κιλκίς 1913 – 3ος Λόχος
Στρ Μάζης Νικόλαος Μπάτιος – Κιλκίς – 1913 5ος Λόχος
Στρ Αγάθος Δημήτριος ……………………………………………………..

Φτάνουμε στην Μικρασιατική καταστροφή και το χωριό δέχεται έναν μεγάλο αριθμόπροσφύγων.
Συγκεκριμένα στην απογραφή των προσφύγων που έγινε το 1923 έχουμε:

Άντρες: 9
Γυναίκες: 13
Σύνολο : 22

Τέλος αξίζει να σημειώσουμε όλες τις απογραφές που εγίνανε στο χωριό και είναι στον αριθμό 16 και ξεκινάνε από το 1520 και είναι οι εξής :

1520 – 59 οικογένειες
1675 – 708 »
1864 – 1041 »
1870 – 1041 »
1879 – 1111 »
1896 – 1140 »
1889 – 1100 »
1907 – 1094 »
1920 – 1040 »
1928 – 1065 »
1940 – 1103 »

1951 – 1082 »
1961 – 1184 »
1971 – 931 »
1981 – 1032 »
1991 – 1070 »

ΙΕΡΕΙΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Εκείνα τα χρόνια ασκήτεψαν πάρα πολλοί ιερείς οι οποίοι κατάγονταν από το χωριό.
Η πιο παλαιά αναφορά σε Λιαπαδήτη ιερέα, είναι αυτή του 1564 από το Μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας που μιλάει για τον Ιερομόναχο Καλλίνικο Παγιατάκη, και η αμέσως επόμενη για τον Γεώργιο Παγιατάκη στις 21/Σεπτεμβρίου/1572.
Ο Ιερομόναχος Σωφρόνιος ( Σεραφείμ) Παγιάτης εκλέχτηκε στις 08/Αυγούστου/1697 Ηγούμενος του μοναστηριού της Παλαιοκαστρίτσας. Η ηγουμενεία του υπήρξε πολυτάραχη .Το έτος 1700 ξέσπασε στάση στο Μοναστήρι με πρωτεργάτες τρεις ιερομόναχους, η οποία γρήγορα γενικεύτηκε περιλαμβάνοντας και τους υπηρέτες της μονής με συνέπεια τον διασκορπισμό των εισοδημάτων της. Λύση στην έκρυθμη κατάσταση έδωσε ο Μ. Πρωτόπαπας Αναστάσιος Αυλωνίτης. Ο Σωφρόνιος διατήρησε την ηγουμενεία έως το 1707 οπότε δολοφονήθηκε από μαθητή του.
Καταφέραμε ακόμα μέσα από πηγές του αρχείου Κέρκυρας να γνωρίζουμε τους περισσότερους ιερείς του χωριού από το 1722-1834.

1) 1722 Αβερνίκος Χαλικιάς Ιερομόναχος
Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς
Τιμόθεος Παγιατάκης Ιερεύς
2) 1723 Προσήχθη εις ενέργεια ο Γεώργιος Πολυμάρτης
3) 1727 Προσήχθη εις ενέργεια ο Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
4) 1728 Απεβίωσε ο Ιερομόναχος Θεόκλητος Μαυροειδής και ετάφη στο κοιμητήριο της Άγιας Θέκλας .1729 ( Ιούνιος) οι εφημέριοι του ναού της Άγιας Αναστασιάς Θεόφιλος Παγιάτης και Καλλίνικος Μποζίκης, φανερώνουν πως σε καιρό μεγάλου πολέμου στο χωριό (επίθεση απόΑλτζερίνους Πειρατές), χάθηκαν η ξεσχίστηκαν φύλλα από το ληξειαρχικό βιβλίο του ναού.
5) 1761 Προσήχθη εις ενέργεια ο Γεώργιος Παγιάτης.
6) 1762 Προσήχθη εις ενέργεια ο Αντώνιος Παγιάτης.
7) 1763 Ιερείς του χωριού επειδή τελείωσε το βιβλίο των βαπτίσεων και δεν είχε άλλα φύλλα, πρόσθεσαν ένα άκομα παιδί στο εξώφυλλο και παρακάλεσαν την Αυτού Παναιδεσιμότητα να αναγνωρίσει το Κύρος του παιδιού σαν βαπτισμένο .
8) 1763 Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς
Τιμόθεος Παγιατάκης Ιερεύς
Γεώργιος Πολυμάρτης Ιερεύς
Γεώργιος Παγιάτης Ιερεύς
Αντώνιος Παγιάτης Ιερεύς
Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
9) 1735 Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς
Γεώργιος Πολυμάρτης Ιερεύς
Προσήχθη εις ενέργεια ο Ιωάννης Ρεπούλιος
ο Ιερέας Τιμόθεος Παγιατάκης έχει αποβιώσει .
9) 1764 Αποβιώνει ο Θεόφιλος Παγιάτης και ετάφη στο κοιμητήριο της Άγιας
Αναστασιάς .
10) 1769 Νικόλαος Αγάθος Ιερεύς
11) 1770 Νικόλαος Αγάθος Ιερεύς
Αντώνιος Παγιάτης Ιερεύς
12) 1775 Στυλιανός Παγιάτης Ιερεύς
13) 1776 Γεώργιος Παγιάτης Ιερεύς
14) 1777 Λειτουργούν όλοι οι Ιερείς από το 1765
15) 1801 Προσήχθη εις ενέργεια ο Αναστάσης Παγιάτης και ο Γεώγιος Γουλής
16) 1805 ( Νοέμβριος) προσήχθη το βιβλίο του ναού στον Μητροπολίτη
Κέρκυρας Ιερόθεο, από τον Ιερέα Στυλιανό Παγιάτη.
17) 1807 Θεοδωρής Παγιάτης Ιερεύς
Στυλιανός Παγιάτης ιερεύς
Ο Ιερέας Γεώργιος Παγιάτης έχει αποβιώσει
18) 1817 Αντώνιος Ρεπούλιος Ιερεύς
Παραμένουν οι Ιερείς από το 1807
19) 1832 Παραμένουν οι ίδιοι Ιερείς από το 1817
20) 1834 Χαράλαμπος Κορακιανίτης Ιερομόναχος
Θεόδωρος Παγιάτης ιερεύς
Αντώνιος Ρεπούλιος Ιερεύς
Ιωάννης Παγιάτης Ιερεύς
Από το 1834 δεν κατάφερα να βρω άλλα ονόματα ιερέων, αλλά μπόρεσα να μάθω μερικούς από τους ιερείς που λειτουργούσαν από το 1900 και μετά χωρίς όμως να γνωρίζω συγκεκριμένες ημερομηνίες.
1) Αγάθος Ιωάννης ιερεύς
2) Αγάθος Κων/νος ιερεύς
3) Ρεπούλιος Σπυρίδων ιερεύς
4) Καρύδης Γεώργιος ιερεύς
5) Λευθεριώτης Ευγένιος ιερεύς
6) Λευθεριώτης Νικόλαος ιερεύς
7) Παγιάτης Μελέτιος ιερομόναχος
8) Παγιάτης Γεώργιος ιερεύς ( ιερέας του χωριού)
9) Νίνος Καλλίνικος ιερομόναχος ( ιερουργεί στην μονή Παλαιοκαστρίτσας).

 * * 

Θέλω να ευχαριστήσω τον ιερέα του χωριού, κ. Γεώργιο Παγιάτη του Δημητρίου, με του οποίου την άδεια μπόρεσα μέσω των βιβλίων των ναών του χωριού να συγκεντρώσω κάποια στοιχεία τα οποία μου ήταν αναγκαία για να ολοκληρώσω την εργασία μου.

Νίνος Γεράσιμος του Σπυρίδωνος
Λιαπάδες Κέρκυρας

 Πηγές:

1) Ιστορικό Αρχείο Κέρκυρας
2) Ιωσήφ Πάρτς (περιηγητής 19ου αιώνα)
3) Κτηματολόγιο Αγίου Νικολάου Λιαπάδων (1675)
4) Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια
5) Το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας
6) Αναγνωστική Εταιρεία Κερκύρας

foto: http://www.corfianer.de

* * *