Η πρώτη επίσκεψη του αυτοκράτορα Γουλιέλμου B στο Αχίλλειο ως ιδιοκτήτη έγινε την άνοιξη του 1908. Ο κάιζερ, λάτρης κι αυτός όπως η Ελισάβετ της αρχαίας Ελλάδας, ήταν ενθουσιασμένος από την ατμόσφαιρα της κλασικής αρχαιότητας που κυριαρχούσε στο νέο παλάτι του. Εύρισκε επιτυχημένο το σύμβολο που διάλεξε η Ελισάβετ, τον Αχιλλέα, τον γενναίο ήρωα της ομηρικής Ελλάδας. Όμως τον Αχιλλέα δεν τον ήθελε «Θνήσκοντα», αλλά στην ακμή της ρώμης του, στη ρωμαλέα του έκφραση. Γι’ αυτό αποφασίζει να συμπληρώσει τα κενό.

Όπως ο ίδιος γράφει στις αναμνήσεις του: « Το ωραίο μαρμάρινο άγαλμα του «Θνήσκοντος Αχιλλέως», το οποίο είχε φιλοτεχνήσει για την αυτοκράτειρα Ελισάβετ ο Χέρτερ [Ernst Gustav Herter], ήταν πολύ μικρό για τη μεγάλη ταράτσα, δεδομένου μάλιστα οτι οι φοίνικες είχαν φτάσει τα τέσσερα μέτρα και το έκρυβαν από παντού». Ένας ήρωας που πεθαίνει, παρότι ήταν τρωτός μόνο σε ένα σημείο, θα μπορούσε να παρερμηνευθεί από τους επισκέπτες του νησιού των ονείρων του Γουλιέλμου. Έτσι μετακινεί το γλυπτό στην αμέσως επόμενη ταράτσα, όπου βρίσκεται έως σήμερα. Εκεί αυτό πήρε τη θέση ενός ωραίου χάλκινου αγάλματος, του «Αναπαυομένου Ερμού», το οποίο μετεφέρθηκε κοντά στην είσοδο του Αχιλλείου, ανάμεσα σε δάφνες και ελιές.

Ο αυτοκράτορας έφερε στο νου του τον διάσημο Γερμανό γλύπτη Johannes Götz, ο οποίος είχε φιλοτεχνήσει ένα μικρό χάλκινο αγαλματίδιο (ξιφομάχος) μιας τόσο φίνας κλασικής αίσθησης για το οποίο ο μεγάλος Begas [Reinhold Begas] του είχε πει πως θα έδινε τη μισή μου ζωή για να το είχε κάνει αυτός. «Φαίνεται σαν να έχει έλθει σε φως στις ανασκαφές της Πομπηίας. Εάν, Μεγαλειότατε, επιθυμείτε ένα άγαλμα αρχαίας εμπνεύσεως, πρέπει να αποταθείτε στον Götz. Θα σας φτιάξει ένα πραγματικά εμπνευσμένο έργο, γιατί είναι σε θέση να σκέπτεται εμπνευσμένος από την αρχαιότητα».

Αναθέτει λοιπόν στον Götz  την κατασκευή ενός νέου αγάλματος του Αχιλλέα, που να παριστάνει τον ομηρικό ήρωα όρθιο, υπερήφανο και ρωμαλέο, όπως τον παρουσιάζουν οι νίκες του. ‘Έναν Αχιλλέα «Νικώντα» και όχι «Θνήσκοντα». Για να καθοδηγήσει μάλιστα τον Götz σχεδιάσει ο ίδιος ένα σκίτσο ενός γιγάντιου ετοιμοπόλεμου Αχιλλέα.

Johannes Götz (1865-1934)

Σκίτσο του Αχιλλέα από τον αυτοκράτορα Γουλιέλμο Β΄. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Το πρωί της 15ης Οκτωβρίου 1908 ο αυτοκράτορας επισκέπτεται το ατελιέ του καθηγητή Götz στην οδό Wilhelmstraße 6 στο Friedenau (στο σημερινό Βερολίνο).  Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής:  «ο καλλιτέχνης είχε κατασκευάσει αρκετά σχέδια για το άγαλμα του Αχιλλέα στην Κέρκυρα. Ο αυτοκράτορας ενέκρινε ένα από αυτά  που δείχνει τον Αχιλλέα ετοιμοπόλεμο, με το δεξί να στηρίζεται στο δόρυ και το αριστερό να κρατάει της στρογγυλή ασπίδα . Το άγαλμα θα κατασκευαστεί από χαλκό με μια ελαφριά πατίνα ενώ συγκεκριμένα του μέρη όπως η λόγχη, η ασπίδα και το λοφίο της περικεφαλαίας  θα τονιστούν με επιχρύσωση. Το ύψος του αγάλματος θα είναι περίπου 5 με 6 μέτρα. Το τελικό ύψος θα καθοριστεί  από το βάθρο στο οποίο θα στηθεί. Προς το παρόν κατασκευάζεται ένα μοντέλο του αγάλματος σε μέγεθος περίπου 2,20 μέτρων. Η ολοκλήρωση και εγκατάσταση του έργου στην Κέρκυρα υπολογίζεται για την άνοιξη του 1910. Το βάθρο κατασκευάζεται από ελληνικό μάρμαρο υπό τη φροντίδα του διάδοχου της Ελλάδος και  θα έχει ύψος περίπου 2 1/2 μέτρα. Αφού ο αυτοκράτορας παρατήρησε ένα σιντριβάνι στον κήπο, περιηγήθηκε ενδελεχώς στο σπίτι του καλλιτέχνη όπου έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα αντικείμενα της ιδιαίτερα εκλεπτυσμένης επίπλωσης των σαλονιών του.

Kaiser Wilhelm II κατα την επίσκεψή του στο σπίτι του γλύπτη στο Friedenau. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Φεβρουάριος 1909. Άφιξη του αυτοκρατορικου ζεύγους στο σπίτι του γλύπτη Götz. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Ο Götz ήταν πλέον ανακουφισμένος: «ο αυτοκράτορας ενέκρινε το σχέδιό μου για το άγαλμα του Αχιλλέα. Έτσι ολοκληρώθηκε ένα δύσκολο εξάμηνο στο οποίο δούλεψα σαν τρελός πάνω σε μια ντουζίνα σχέδια, μια καθόλου εύκολη υπόθεση. Δόξα τω Θεώ τα ενέκρινε, όπως προσδοκούσα».

Το απόγευμα  της 18ης Φεβρουαρίου 1909, γύρω στις 3 μ.μ. το αυτοκρατορικό ζευγάρι, η πριγκίπισσα Viktoria Luise και η συνοδεία τους έφτασαν  με τρία αυτοκίνητα μπροστά απ’ την οικία του γλύπτη καθηγητή Johannes Götz, στην οδό Wilhelmstraße 6. Τους υψηλούς επισκέπτες υποδέχτηκαν στην πόρτα του αυτοκινήτου ο καλλιτέχνης και η σύζυγός του και τους οδήγησαν στο ατελιέ. Και αυτή τη φορά η επίσκεψη αφορούσε το έργο της Κέρκυρας.

Είχαν ειδικά για την περίσταση κατασκευαστεί ράγες με ένα βαγόνι για να μετακινηθεί το άγαλμα του Αχιλλέα από το ατελιέ στον κήπο όπου έγινε η παρουσίαση του από τον Götz στο εξωτερικό περιβάλλον του Friedenau. Η επίσκεψη στο ατελιέ και τα όμορφα επιπλωμένα σαλόνια του σπιτιού διήρκεσε περίπου ¾ της ώρας. Το αυτοκρατορικό ζευγάρι και η πριγκίπισσα Βικτώρια Λουίζα αποχαιρέτησαν με εγκαρδιότητα τον καλλιτέχνη και τη σύζυγό του.

Ο Götz υποδέχεται το αυτοκρατορικό ζεύγος. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Το μοντέλο του Αχιλλεά οδηγείται στον κήπο του ατελιέ. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Ο γλύπτης Götz και η αυτοκράτεια μπροστά από το μοντέλο του Αχιλλέα. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Η πρώτη επίσημη παρουσίαση του έργου έγινε στη Διεθνή Έκθεση Κηποκομίας του Βερολίνου την άνοιξη του 1909. Πριν από τα επίσημα εγκαίνια στις 2 Απριλίου 1909, ο αυτοκράτορας πήγε για επιθεώρηση. Όπως ανέφερε η Friedenauer Lokal-Anzeiger: «Το αποκορύφωμα της έκθεσης είναι το υπέροχο διόραμα «Schloss Achilleion auf Corfu» με τη πλαστικά  ρεαλιστική αναπαράσταση της βεράντας του παλατιού. Στη μεγάλη αίθουσα, το διόραμα καταλαμβάνει ολόκληρη την αίθουσα της ορχήστρας. Στη κέντρο του μαγευτικού περίγυρου βρίσκεται η εικόνα του Αχιλλέα, την οποία ο αυτοκράτορας έχει αναθέσει στον αγαπητό συμπολίτης μας καθηγητή Johannes Götz. Κατά την επιθυμία του μονάρχη, ο νέος Αχιλλέας στήθηκε στο κέντρο της πολύχρωμης χλωρίδας που εκτίθεται στο εκθεσιακό χώρο».

Στις αρχές Μαΐου του 1909, ο γλύπτης Götz βρίσκεται με τον αυτοκράτορα στην Κέρκυρα. Όπως σημειώνει ο τελευταίος στα απομνημονεύματά του: «ο γλύπτης τον οποίο κάλεσα στην Κέρκυρα βρέθηκε σε ελάχιστο χρόνο στους μαγευτικούς χώρους του Αχίλλειου, περήφανος στη σκέψη ότι θα τοποθετηθεί ένα έργο του σε αυτό το σημείο. Είχε αυτομάτως, όπως λένε,  συλλάβει την εικόνα». Με την επιστροφή του στο Friedenau το έργο συνεχίστηκε.

Στις 14 Μαρτίου 1910, το αυτοκρατορικό ζευγάρι, συνοδευόμενο από την πριγκίπισσα Viktoria Luise και τον πρίγκιπα Oskar, επισκέφθηκε το χυτήριο της εταιρείας Gladenbeck στο Friedrichshagen, στο οποίο έγινε η χύτευση του χάλκινου ανδριάντα του Αχιλλέα από το γύψινο μοντέλο. «Μείναμε κατάπληκτοι από την επιτυχία του έργου. Ο Begas είχε δίκιο στις κρίσεις του. Και δεν είμαστε μόνον εμείς που εντυπωσιαστήκαμε. Οι μαθητές των γυμνασίων και των άλλων σχολείων, καθώς και ο σύνδεσμος των εργατών, που έτυχε να δουν το έργο, έμειναν έκπληκτοι από την ωραιότητα και την επιβλητικότητα του αγάλματος».

Μετά από αυτό, η γιγαντιαία μορφή αποσυναρμολογήθηκε σε ξεχωριστά τμήματα, συσκευάστηκε σε κουτιά και μεταφέρθηκε στην Τεργέστη. Στο λιμάνι βρισκόταν ήδη το εκπαιδευτικό πλοίο ναυτικών δοκίμων S.M.S. Victoria Luise, το οποίο είχε σταλεί από  το Αυτοκρατορικό Ναυτικό στη Μεσόγειο στις 11 Αυγούστου 1910. Ο Götz έφτασε στην Τεργέστη νωρίς το πρωί και έσπευσε στο πλοίο όπου ενημερώθηκε ότι ο ανδριάντας θα φορτωθεί σε περίπου μισή ώρα. Διαπλέοντας την Αδριατική έφτασε στην Κέρκυρα. Το ογκώδες, το ιστορικό αυτό φορτίο του ελληνικού μύθου, ξεφορτώνεται στην αποβάθρα του Αγίου Νικολάου και αφού προσαρμόζεται σε ειδικά διασκευασμένο κάρο ρυμουλκείται από το πλήρωμα του πλοίου έως το Αχίλλειο.

Το ειδικά διαμορφωμένο κάρο που μεταφέρει τον ανδριάντα του αχιλλέα μπροστά από το ναό της Θεοτόκου
Βλαχερνών στη Γαρίτσα καθ’ οδον προς το Γαστούρι.

Μεταφορά του Αχιλλέα προς το Αχίλλειο, πρωπορεύεται ο γλύπτης Götz

Οι μικροί, οι φτωχικοί δρόμοι το Γαστουριού στενάζουν κάτω από το βάρος του χάλκινου ήρωα των αρχαίων Ελλήνων, του βασιλιά των Μυρμιδόνων. Υπό από την επίβλεψη του Götz και των μονταδόρων του χυτηρίου, ο Αχιλλέας συναρμολογήθηκε σε διάστημα μιας εβδομάδας τον Σεπτέμβριο του 1910.

Στο μαρμάρινο βάθρο τοποθετήθηκε με ανάγλυφα χάλκινα γράμματα η επιγραφή: « ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΚΡΑΤΕΩΝ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΤΟΝΔΕ ΑΧΙΛΗΑ ΣΤΗΣΕΝ ΠΗΛΕΙΔΗΝ ΜΝΗΜΑ ΕΠΙΓΙΓΝΟΜΕΝΟΙΣ  1910». Επίσης με μεγάλα γράμματα το όνομα ΑΧΙΛΛΕΥΣ.

Μοντάρισμα του ανδριάντα στο Αχίλλειο. Οικ.αρχείο Ursula Mennerich

Η επιγραφή στη βάση του ανδριάντα, αρχείο Huis Doorm

Το όνομα υπάρχει μέχρι σήμερα. Την επιγραφή όμως αφαίρεσαν Γάλλοι στρατιωτικοί κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, όταν οι Σύμμαχοι είχαν μεταβάλλει το Αχίλλειο σε νοσοκομείο.

Ο «Νικών Αχιλλεύς» είναι ένα κολοσσιαίο άγαλμα. Έχει ύψος 5½ μέτρα, το δε δόρυ φθάνει τα 7½. Το συνολικό του ύψος, μαζί με το βάθρο, υπερβαίνει τα 11 μέτρα, το δε βάρος του αγάλματος τους 4½ τόνους.

Στις αρχές Οκτωβρίου ο Götz επιστέφει στο Βερολίνο. Ήδη το ναυαρχείο είχε στείλει θετικές αναφορές από την Κέρκυρα προς τον αυτοκράτορα.

Ωστόσο, ο Götz κλήθηκε στο Νέο Παλάτι στο Πότσνταμ για να παραδώσει τη δική του έκθεση. Ο αυτοκράτορας δήλωσε ικανοποιημένος. Ο Götz τιμήθηκε με το σταυρό τρίτης τάξεως του τάγματος του Βασιλικού Στέμματος και την επόμενη παραγγελία, μια προτομή για τον αρχιτέκτονα Louis Jacobi (1836-1910).

Το Απρίλιο του 1911, ο αυτοκράτορας επισκέφτηκε στην Κέρκυρα. Αντικρίζοντας για πρώτη φορά τον χάλκινο ανδριάντα του Αχιλλέα τηλεγράφησε στο Βερολίνο: « Όλοι στεκόμασταν με άφωνο θαυμασμό μπροστά στο υπέροχο έργο τέχνης σας. Ο βασιλικός ήρωας στέκεται υπερήφανα στο γαλάζιο αιθέρα, αντικρίζοντας τα μακρινά βουνά, σαν μνημείο της αρχαιότητας».
Στις αναμνήσεις του σημειώνει: «Στη μεγάλη ταράτσα του κήπου υψώνεται σήμερα χάλκινος ο κραταιός ήρως της Ελλάδος του Ομήρου, ο ηγεμών την Μυρμιδόνων, αυτοδύναμος και υπερήφανος, σ’ όλη τη νεανική του δύναμη και ομορφιά, σύμβολο του Οίκου μου και μνημείο της πανάρχαιας ιστορίας της χώρας». Και προσθέτει: « Είναι υπέροχη η στιγμή, όταν καθώς ο ήλιος δύει ρίχνει τα πύρινα βέλη του πάνω στη χρυσοποίκιλτη ασπίδα, την περικεφαλαία και τη χρυσωμένη αιχμή του δόρατος κι αυτά λαμποκοπούν μέσα στην αποθέωση του δειλινού. Είναι όνειρο και μαγεία όταν τις νύχτες καταυγάζουν το άγαλμα τα φώτα των προβολέων κι αυτό προβάλλεται στο μαύρο φόντο του άλσους των φοινικιών. Φαίνεται τότε σαν ένα μακρινό λευκό φάντασμα, που στέκεται εκεί για να υπερασπίζει με την πανοπλία του το Αχίλλειο».

Ανδριάντας Αχιλλέα σε έγχρωμη φωτόγραφία της εποχής, αρχείο Huis Doorm

Άποψη του ανδριάντα από το Αχίλλειο με φόντο την πόλη της Κέρκυρας, αρχείο Huis Doorm

Αλλού σημειώνει: «Μπροστά μας βρίσκονται δυο κραταιοί ήρωες, ο καθένας με τη δική του παράστασή. Ο «Θνήσκων Αχιλλεύς» για να θυμίζει το θάνατο του παιδιού της αυτοκράτειρας. Κι από το άλλο μέρος, όρθιος, ο «Θριαμβεύων Αχιλλεύς» για να θυμίζει τη ζωή και για να εκφράζει την σύγχρονη γενεά».

Τη μεγάλη βεράντα ο Κάιζερ την ονόμασε « Βεράντα του Αχιλλέως», ήταν δε γι’ αυτόν η αγαπημένη του γωνιά. Σε αυτήν είχε εγκαταστήσει κι ένα μικρό τραπέζι στο οποίο εργαζόταν κάθε πρωί, κάτω από μια μεγάλη ομπρέλα του ηλίου.

Ο αυτοκράτορας ήταν τόσο περήφανος για το άγαλμα του «Νικώντος Αχιλλέα» ώστε δεν άφηνε ευκαιρία που να μη το επιδεικνύει, σαν νεόπλουτος που δείχνει τα πλούτη του και χαιρόταν σαν μικρό παιδί όταν έβλεπε ότι και οι άλλοι θαύμαζαν τον Αχιλλέα του.

 Κάποτε με εντολή του οργανώθηκε ομαδική πανηγυρική επίσκεψη του αγάλματος από τους χωρικούς του Γαστουρίου και των γύρω χωριών. Την περιγράφει ο ίδιος στις «Αναμνήσεις» του: «..Οι γυναίκες και τα κορίτσια των χωριών ήλθαν με τις κυριακάτικες φορεσιές των και με κάνιστρα γεμάτα λουλούδια, τα οποία, σύμφωνα μ’ ένα παλαιό έθιμο, τοποθέτησαν στο βάθρο του αγάλματος. Ένας από την ακολουθία μου μετέφρασε στους χωρικούς την ελληνική επιγραφή από υπήρχε στο βάθρο κι αυτοί για ώρα πολλή περιεργάζονταν το άγαλμα απ’ όλες τις πλευρές, εκφράζοντας το θαυμασμό τους για την αρτιότητα της γλυπτικής συνθέσεως, μ’ εκείνο τον απλοϊκό και ήρεμο τρόπο, που κατέχουν οι άνθρωποι της κερκυραϊκής υπαίθρου. Όταν κατόπιν τους ρώτησαν ποιος ήταν αυτός που παρίστανε το άγαλμα, έβγαλαν το συμπέρασμα, μετά από μακρές συζητήσεις, ότι θα ήταν κάποιος Άγιος. Άγιος προτεστάντης, εφ’ όσον ο Κάιζερ ήταν διαμαρτυρόμενος.  Ώ Μεγάλε Όμηρε! Στο λαό σου είσαι σχεδόν άγνωστος».

Ο Κάιζερ εργάζεται στην αγαπημένη του γωνιά κάτω από τη σκιά της μεγάλης ομπρέλας, αρχείο Huis Doorm

Κάθε φορά που ο Κάιζερ έφευγε από την Κέρκυρα περνούσε με τη θαλαμηγό του κάτω από το Αχίλλειο για να έχει τη χαρά του τελευταίου αποχαιρετισμού. Από τη γέφυρα της αυτοκρατορικής θαλαμηγού Hohenzollern έστρεφε το βλέμμα του προς τον πράσινο λόφο κι όταν εντόπιζε τον Αχιλλέα φώναζε με ικανοποίηση: « Να, φαίνεται ο Πηλείδης! Χαίρε Αχιλλεύ, χαίρε υιέ του Πηλέως!»

 

Θεόφιλος Τζίκας

 

Πηγές:

– Πληροφορίες αντλήθηκαν από τον ιστοχώρο http://www.friedenau-aktuell.de/exkurs-klein-carrara/johannes-g%C3%B6tz/#, σε μετάφραση Έφης Τσίτου.

– Θ. Τζίκας, Ο «Νικών Αχιλλεύς», Corfu History.
– Π. Μεϊντάνης, Ο θρύλος του Αχιλλείου, Κερκυραϊκά Χρονικά, 1963
– Kaiser Wilhelm II, Erinnerungen an Korfu, Walter de Gruyter, 1924.
– Jorg Michael Henneberg, Das Sanssouci Kaiser Wilhelm II, Isensee Florian Gmbh, 2004.

 

* * *

Διαβάστε επίσης...