Με αφορμή το ανιστόρητο μνημείο «Εις μνήμην των Ελλήνων και των Ρώσων πεσόντων για την ελευθερία και την ορθόδοξη πίστη των πατέρων τους!» στο λιμανάκι του Βίδο, ο Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης μας δίνει μια ογκώδη μελέτη 780 σελίδων η οποία κυκλοφόρησε  το 2020 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Η περίοδος των Δημοκρατικών Γάλλων (1797-1799) στο Ιόνιο εξετάζεται διεξοδικά και επιπλέον ερευνώνται  οι ευρύτερες συνέπειές της για τον eελληνικό κόσμο, ενώ αρχίζει η εποχή της εθνογένεσης. Και αυτό ενώ το «γαλλικό παρελθόν» του Ιονίου χώρου  απουσιάζει τελείως από την ιστορική του μνήμη εξ αιτίας ενός συνδυασμού παραγόντων.

Η ανατροπή του 1797

Αρχικά ο συγγραφέας εστιάζει στο τέλος της  βενετικής κυριαρχίας στο Ιόνιο, κυρίως όμως εξετάζει τους νέους πολιτικούς, διοικητικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς. Παράλληλα, αναφέρεται και στα σημαντικά  ζητήματα που προέκυψαν από αυτό: πρόσληψη της κοινωνικής ρήξης, εννοιολογική μετακίνηση και νοηματική διεύρυνση κρίσιμων όρων (πολίτης, τόπος, αρετή, νόμος, πατρίδα, έθνος), νέα ανάγνωση του ιστορικού χρόνου και πολιτικοποίηση.
Παράλληλα, παρακολουθεί την προσέγγιση του Ιονίου με τον ελληνικό κορμό, καθώς μετά από αιώνες, οι δύο κόσμοι αρχίζουν να συγκλίνουν, λόγω των εξελίξεων του παρόντος και των ελπίδων του μέλλοντος.

Η ανατροπή του 1797 και ο θάνατος της Βενετίας, η πλήρης διατάραξη των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, η άφιξη της Γαλλίας στα όρια της επικράτειας του σουλτάνου και η αποκάλυψη των σχεδίων του Ρήγα,  οδηγούν στην εκρηκτική διάδοση των νέων ιδεών στον κόσμο των ραγιάδων.
Η ορθόδοξη Εκκλησία, μέσα στο πλαίσιο που ορίζει η Οθωμανική αυτοκρατορία και με λόγο αντίστοιχο της καθολικής, αντιπαρατίθεται σφοδρά στις νέες ιδέες, δίνοντας το  δικό της περιεχόμενο στους επίμαχους όρους: ελευθερία, αρετή, ισότητα, πατρίδα. Η έντονη αυτή αντιπαράθεση επισπεύδει το επόμενο βήμα του ελληνικού κόσμου: «την εννοιολογική αυτονόμηση του γένους των Γραικών από το γένος των Ορθοδόξων.»

Περιεχόμενα

Η μελέτη διαιρείται σε τέσσερα μέρη με 30 συνολικά επιμέρους κεφάλαια:

  • Εισαγωγή
  • Μέρος Α΄- Πως τελειώνει μια ιστορία αιώνων
  • Μέρος Β΄ – Το αλφαβητάριο ενός νέου κόσμου
  • Μέρος Γ΄ – Οι ιδέες συγκρούονται με την πραγματικότητα
  • Μέρος Δ΄ – Θεοί και δαίμονες
  • Επιλεγόμενα- Το γένος των Ορθοδόξων ενάντια στο γένος των Γραικών
  • Πηγές- Βιβλιογραφία- Ευρετήριο

Ο συγγραφέας

Ο  Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης τελειώνει το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστήμιου της Αθήνας και  εκπονεί με υποτροφία τη διδακτορική του διατριβή στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (1995-1999). Το 1999 ανακηρύσσεται διδάκτορας  του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Από το 2000 είναι επιστημονικός συνεργάτης και υπεύθυνος του Τμήματος Εκδόσεων του Μουσείου Μπενάκη. Το πεδίο των επιστημονικών του ενδιαφερόντων είναι η νεότερη ελληνική ιστορία, με έμφαση στην ιστορία της βενετικής κυριαρχίας στον ελληνικό χώρο, την κοινωνική ιστορία των νησιών του Ιονίου, την ιστορία της λογιοσύνης και τις σχέσεις του ελληνικού και του ιταλικού πνευματικού κόσμου (18ος-19ος αι.), σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και των εθνικών κρατών. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν περιληφθεί σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων κ.α. Είναι μέλος της Γραμματείας σύνταξης του περιοδικού Τα Ιστορικά, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής και συντονιστής της έκδοσης των Έργων του Ανδρέα Κάλβου.

Γιώργος Ζούμπος

 

* * *

Διαβάστε επίσης...