«Στα τέλη του 19ου αιώνα λειτουργούσαν στην Κέρκυρα 18 Πρακτορεία ατμοπλοϊκών εταιρειών με σημαίες αγγλική, αυστριακή, γερμανική, ελληνική, ιταλική, τουρκική και 18 Πρακτορεία Ασφαλιστικών Εταιρειών…» (Κ.Χ. Κυριάκης, Οδηγός της νήσου Κέρκυρας, Αθήναι, 1902)

«Λιμάνι είναι η φυσική ή τεχνητή διαμόρφωση θαλάσσιας ακτής, όχθης ποταμού ή λίμνης, όπου αγκυροβολούν τα πλοία για ασφαλή (από πλευράς ανέμων) παραμονή, φόρτωση ή εκφόρτωση». Με αυτήν τη φράση ορίζεται το Λιμάνι στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας  του Γ. Μπαμπινιώτη. Και ως προς το … τεχνικό μέρος ο ορισμός μπορεί να είναι πλήρης, αλλά δεν μπορεί να περιγράψει την κοινωνική σημασία της λειτουργίας ενός λιμανιού όπως το Παλιό Λιμάνι της Κέρκυρας το οποίο για μια σειρά αιώνων (κυριολεκτικά) αποτέλεσε και σημαντικό κοινωνικό κέντρο της πόλης.

Προπολεμικά: Απόπλους του Ε/Γ Φρίντων. Στο φόντο ελληνικά πολεμικά (αριστερά το Θ/Κ Αβέρωφ)

 Από το 16ο αιώνα

Ο χώρος στην ευρύτερη περιοχή της Σπηλιάς, ο οποίος μέχρι σήμερα παραμένει γνωστός ως «Παλιό Λιμάνι», εξυπηρέτησε τη διακίνηση επιβατών και εμπορευμάτων από τον 14ο αιώνα μέχρι τις αρχές του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα και έως πρόσφατα την κίνηση των πορθμείων Ηγουμενίτσας-Κέρκυρας.

Όταν η πόλη περιτειχίστηκε, μία από τις πύλες των τειχών ήταν η Porta Spilea η οποία μαζί με τη βοηθητική πύλη που κατασκεύασαν οι Άγγλοι, σώζεται ως σήμερα δίπλα στην Αγροτική Τράπεζα.

Η κίνηση του λιμανιού ήταν τέτοια ώστε το 1819 εδώ δημιουργείται το πρώτο οργανωμένο εργατικό σωματείο που περιλαμβάνει αχθοφόρους, φορτοεκφορτωτές και καραγωγείς – μεταφορείς οι οποίοι κατοχυρώνονται μάλιστα σε ιδιαίτερες κατηγορίες όπως Σαβιονίνοι (οικοδομικών υλικών), Νολεγγίνοι (σταριών) και Φορμεκτόνοι (αραβοσίτων). Ταυτόχρονα ορίζεται τιμολόγιο μεταφορών.

 Αγγλοκρατία

 Σε όλη την περίοδο της Αγγλοκρατίας το λιμάνι της Κέρκυρας είχε τόσο σημαντική κίνηση ώστε στα 1848 οι Άγγλοι τοποθετούν δύο γερανούς και  επισημαίνουν ότι: «η Κέρκυρα έχει υποκαταστήσει τη Βενετία και την Τεργέστη στο εμπόριο προς την Αλβανία, σε όφελος του Ιονικού Κράτους και της Μ. Βρετανίας». Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1854, θεμελιώθηκαν στο χώρο του Τελωνείου αποθήκες διαμετακομιστικού εμπορίου, ενέργεια η οποία «όχι μόνο θέλει αποφέρει πλούτον εις τους εμπόρους και τους κεφαλαιούχους, αλλά θέλει προσφέρει ενασχόλησιν εις τους εργάτας και τους ναύτας». Οι φωτογραφίες των τελευταίων χρόνων της Αγγλοκρατίας δείχνουν πολυάριθμα κτίρια στο χώρο όπου σήμερα η πλατεία της Σπηλιάς.

Εκείνη την εποχή το λιμάνι της Κέρκυρας έχει και μεγάλη επιβατική κίνηση, καθώς συνδέεται τακτικά με ατμόπλοια (κυρίως του Lloyd Triestino) με όλα τα μεγάλα λιμάνια της Αδριατικής (Τεργέστη, Βενετία, Αγκώνα κ.ά.), με τα υπόλοιπα Ιόνια Νησιά, Πάτρα, Κωνσταντινούπολη, νησιά του Αιγαίου, Αλεξάνδρεια, Αγγλία, ενώ μεγάλο μέρος των επιβατών προς Αίγυπτο και Ινδία περνά από την Κέρκυρα.

 Μια πολύβουη και πολυσύχναστη περιοχή

 Οι περιγραφές των περιηγητών του 19ου αιώνα δίνουν για την περιοχή του λιμανιού της Σπηλιάς μια ζωντανή εικόνα με «ένα μωσαϊκό από ανθρώπους, που άλλοι βιαστικά και άλλοι με την ησυχία τους έρχονται ή φεύγουν από το χώρο αυτό, που οδηγεί στην παραλία. Νομίζω ότι πουθενά αλλού δεν θα συναντήσει κανείς μεγαλύτερη ποικιλία από ανθρώπινες φιγούρες και ενδυμασίες μαζί. Αχθοφόροι που αγκομαχούν, γυμνοπόδαροι ψαράδες, ναύτες όλων των εθνοτήτων, άλλο λερωμένοι από την πίσσα της καθημερινής εργασίας, άλλοι με το καθαρό κυριακάτικό τους ρούχο. Εβραίοι, Κορφιάτες με σκούρα χιτώνια και μπλε κοντά παντελόνια, που μοιάζουν με σάκκους, ευκίνητοι Έλληνες με τα πλουμιστά γιλέκα τους, οι οποίοι γίνονται αντιληπτοί από τις πολύπτυχες λευκές φουστανέλες τους, όμορφοι Αρβανίτες (Έλληνες Ηπειρώτες) με τη μάλλινη κάπα ριγμένη στον ώμο, ακόμη και Μαυροβούνιοι, οπλισμένοι ως τα δόντια και δίπλα σ΄ αυτούς προσεκτικοί Τούρκοι  …. ».

Για την εμπορική του σημασία γράφουν:

«Εξυπηρετεί αφ΄ ενός όλα τα πλοία, τα οποία πλέουν από τας θαλάσσας της Μεσογείου προς την Αδριατικήν  και τανάπαλιν, ως ευπρόσδεκτον και ασφαλές σημείον αναπαύσεως, και αφ΄ ετέρου αποτελεί τον κυριότερον τόπον συναλλαγών και κυριότερον επίνειον δια τα προϊόντα της Επτανήσου και ενός τμήματος της Αλβανικής και Ελληνικής ακτής…»

Μετά την Ένωση, το λιμάνι της Κέρκυρας απέκτησε μεγαλύτερη σημασία την οποία έχασε σταδιακά μετά την προσάρτηση της Ηπείρου στο ελληνικό κράτος.

Οι βομβαρδισμοί του τελευταίου πολέμου ισοπέδωσαν όσα κτίρια είχαν απομείνει στο χώρο (Μαρκάς, Ταχυδρομείο, αποθήκες, εκκλησία Αγ. Νικολάου)  και η ολοκληρωτική καταστροφή από τους Γερμανούς αποφεύχθηκε χάρη στις ενέργειες του Ε.Λ.Α.Σ.  Μέχρι τις μέρες μας το Παλιό Λιμάνι εξυπηρετούσε τα πορθμεία της γραμμής, ενώ από τη δεκαετία του 60 άρχισε η κατασκευή του Νέου Λιμανιού προκειμένου να εξυπηρετηθεί η διαρκώς αυξανόμενη κίνηση και τα μεγάλα πλοία.

Σε όλες τις περιόδους λειτουργίας του το λιμάνι αποτελούσε και χώρο κοινωνικής συναναστροφής, με έντονη και διαρκή παρουσία πολιτών μέχρι τη δεκαετία του 70.  Οι αφίξεις και αναχωρήσεις των πορθμείων και παλιότερα των επιβατηγών πλοίων της γραμμής για Brindisi και Πειραιά (που αγκυροβολούσαν στ΄ ανοιχτά), συγκέντρωναν την προσοχή των περιπατητών και των θαμώνων των εκεί καφενείων, ενώ δεν ήταν λίγοι οι ερασιτέχνες ψαράδες στα «Καϊκια», στα «πέτσα» και έξω από το Καφέ Γυαλί.

 Σήμερα, μια άλλη εικόνα

  Σήμερα η εικόνα του Παλιού Λιμανιού αλλάζει διαρκώς. Τα πορθμεία δεν αράζουν πλέον  εκεί, τα ναυτικά πρακτορεία μετακόμισαν ή έκλεισαν και μόνο τα εστιατόρια, ο χώρος στάθμευσης  και τα καφενεία διατηρούν μια κίνηση κύρια κατά το καλοκαίρι.

Η μετατροπή του πάλαι ποτέ Λιμενικού Ταμείου σε ανώνυμη εταιρεία σήμανε νέες λογικές διαχείρισης οι οποίες αποκόπτουν σταδιακά τον παραλιακό χώρο από την τοπική κοινωνία.

Η προγραμματισμένη κατασκευή μαρίνας εγκυμονεί κίνδυνο για περαιτέρω απομόνωση της παραλιακής ζώνης από την καθημερινή κοινωνική δραστηριότητα, ενώ αν κατασκευαστεί και ο πλωτός χώρος στάθμευσης, τότε η περιοχή θα υποστεί πλήρη αισθητική και ιστορική αλλοίωση και τα περί UNESCO και προστασίας μνημείου θα φαντάζουν σαν … εύθυμες ιστοριούλες. Δυστυχώς όλα κινούνται σε μία ξεκάθαρη και αυστηρή λογική η οποία συνοψίζεται σε μία και μόνη φράση «εκμετάλλευση των πάντων και κέρδος με κάθε τρόπο» και είναι τουλάχιστον απαράδεκτο, οι κάτοικοι μιας παραθαλάσσιας πόλης να απομονώνονται σιγά-σιγά από την παραλία της  .

Στην άλλη άκρη της λιμενικής ζώνης, στο «Εμπορικό», τα καρνάγια εκδιώκονται από την ως τώρα θέση τους, ο δρόμος διαπλατύνεται αλλοιώνοντας την ακτογραμμή και γενικά όλη την εικόνα της περιοχής. Αν συνεχιστεί η όλη κατάσταση, δεν θα αργήσει η μέρα  κατά την οποία για να κάνουμε βόλτα στα Μουράγια ή στα κουρτελάτσα της Γαρίτσας θα πρέπει να πληρώσουμε (αν βέβαια υπάρχουν ακόμα τα κουρτελάτσα γιατί δεκάδες μέτρα είναι έτοιμα να πάνε στη θάλασσα).

ΠΗΓΕΣ
1. Θεμ. Φ. Βλαχόπουλος, Τα λιμάνια της Κέρκυρας, Λιμενικό Ταμείο Κέρκυρας, 1997 2. Γερ. Χυτήρης, Η Κέρκυρα στα μέσα του 19ου αιώνα, Κέρκυρα, 1998

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 20-12-2009

 

* * *

Διαβάστε επίσης...