Μαθητές, Δ.Ν. Λαμπράκη και Αντικομμουνισμός στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής αλλαγής

Διαδικτυακό Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα:

Η εκπαίδευση στη νησιωτική Ελλάδα

Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου

Συνεδρία 2: Ο αντίκτυπος των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων

Εισηγητής: Γιώργος Ζούμπος

Από το 1949 και για τρεις σχεδόν δεκαετίες η πολιτική ζωή της χώρας μας χαρακτηρίζεται από τα έντονα τραύματα που αφήνει ο Εμφύλιος Πόλεμος. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις (1950-1965)  Πλαστήρα, Παπάγου, Καραμανλή και  Παπανδρέου δεν εξαλείφουν τις μνήμες του Εμφυλίου, δεν επιβάλλουν τη λήθη και δεν περιορίζουν τις ανακτορικές παρεμβάσεις οι οποίες δημιουργούν μη ελεγχόμενα στεγανά στον κρατικό μηχανισμό. Ταυτόχρονα, η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη στις 22 Μάη του 1963 αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα της λειτουργίας παρακρατικών μηχανισμών.

Στην οκταετία της ΕΡΕ γίνεται η πρώτη προσπάθεια της ελληνικής αστικής τάξης να ισχυροποιήσει το κράτος της με την καταστολή και τους αστικούς εκσυγχρονισμούς.

Υπό αυτές τις συνθήκες το Νοέμβρη του 1963 νικητής των εκλογών αναδεικνύεται η Ένωση Κέντρου και την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Το μεσοδιάστημα μεταξύ Νοέμβρη 1963 και Φλεβάρη 1964 ενισχύεται ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων υπέρ της «Ένωσης Κέντρου», διαμορφώνοντας ένα ογκώδες ρεύμα αποφασισμένο να δώσει την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία στο «Κέντρο» απομακρύνοντας τη «Δεξιά» από την κυβέρνηση.

Η «Ένωση Κέντρου» βρίσκεται πλέον στο προσκήνιο αποτελώντας ένα διορατικό εκφραστή των συμφερόντων της αστικής τάξης. Αξιοποιεί τις καλύτερες στιγμές του φιλελευθερισμού, ενσωματώνει στις διακηρύξεις της σοσιαλδημοκρατικά αιτήματα για το «κράτος πρόνοιας», υπόσχεται στο λαό ελευθερίες και δικαιώματα, αλλά παραμένει σταθερά αντικομμουνιστική. Αξιώνει με τον τρόπο αυτό να διακόψει την εννιάχρονη παραμονή της «Δεξιάς» στην κυβέρνηση και συνάμα καυχιέται ότι αποτελεί το ισχυρό ανάχωμα κατά του κομμουνιστικού κινήματος το οποίο φιλοδοξεί να βάλει στο περιθώριο.

7 Ιούλη 1963, Πολιτικό μνημόσυνο για τον Λαμπράκη στο θέατρο «Φοίνικας». Ομιλητής ο Μανώλης Γλέζος.

Η δεύτερη εκλογική νίκη της «Ενωσης Κέντρου» στις 16 Φλεβάρη του 1964 προετοιμάζεται συστηματικά με τη στήριξη ισχυρών τμημάτων της αστικής τάξης που θεωρούν ότι υπό τις παρούσες συνθήκες η ανάδειξή της στη διακυβέρνηση της χώρας εξυπηρετεί με καλύτερο τρόπο τα συμφέροντά τους απ’ ό,τι η ΕΡΕ. Έτσι, το θέμα που κυριαρχεί προεκλογικά είναι αν η «Ένωση Κέντρου» θα εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, για να σχηματίσει ισχυρή κυβέρνηση. Επιπλέον, η πολιτική κατεύθυνση του ΚΚΕ και της ΕΔΑ διευκολύνει την επιδίωξη του «Κέντρου», και βοηθά να υπερψηφιστούν σε αυτές τις εκλογές οι υποψήφιοι της «Ενωσης Κέντρου». Η γραμμή αυτή θολώνει τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην ΕΔΑ και το εργατικό λαϊκό κίνημα και συμβάλλει στην άποψη περί δήθεν ριζικής αντίθεσης ανάμεσα στην ΕΡΕ και την «Ένωση Κέντρου».

Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση

Στην κυβέρνηση της «Ένωσης Κέντρου» υπουργός παιδείας αναλαμβάνει ο ίδιος ο πρωθυπουργός με υφυπουργούς το Λουκή Ακρίτα και τον Ε. Παπανούτσο. Ο πρώτος νόμος για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι ο 4379/1964, ενώ οι δύο επόμενοι δεν προλαβαίνουν να κατατεθούν στη βουλή.  Ο ν. 4379 αφορά την οργάνωση της Γενικής Εκπαίδευσης Α΄  και Β΄ βαθμού, ενώ οι δύο επόμενοι θα ρύθμιζαν τα σχετικά με την Τεχνικοεπαγγελματική Εκπαίδευση και την Τριτοβάθμια.

Η μέση εκπαίδευση καλύπτει την ηλικιακή ομάδα 13 ως 18 χρόνων και περιλαμβάνει τριετές γυμνάσιο και τριετές λύκειο. Το γυμνάσιο έχει προορισμό να προσφέρει «επιμελημένην θρησκευτικήν και ηθικήν αγωγήν κατά το στάδιον της πρώτης ήβης». Θα διδάσκονται μεταξύ άλλων: Στοιχεία Δημοκρατικού Πολιτεύματος, Ξένη γλώσσα και πρακτικές γνώσεις γύρω από τα κύρια επαγγέλματα. Τα αρχαία ελληνικά θα διδάσκονται από μεταφράσεις, ενώ αναγνωρίζεται η ισοτιμία της Δημοτικής Γλώσσας με την Καθαρεύουσα. Ταυτόχρονα καταργούνται δίδακτρα και εξέταστρα.

Η καθιέρωση της Δημοτικής επιχειρεί να δώσει λύση σε ένα υπερώριμο πρόβλημα το οποίο εκκρεμεί από τις αρχές του 20^ου αιώνα. Η απόπειρα καθιέρωσης της δημοτικής συναντά μεγάλη αντίδραση από το πλέον συντηρητικό τμήμα της αστικής διανόησης με πρωτεργάτη τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστήμιου της Αθήνας. Αντίθετα στις Φιλοσοφικές Σχολές των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων υπάρχει πρόσφορο έδαφος. Οι αντιτιθέμενοι εκφράζουν την πίστη ότι «υπονομεύονται τα θεμέλια του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού και ότι μελλοντικά θα απομακρύνοταν τα Αρχαία Ελληνικά από το σχολείο. Παράλληλα επικρίνουν την κατάργηση των Λατινικών.

Γεγονός πάντως είναι ότι στη δεκαετία του ’60 στην εκπαίδευση δεν υπάρχουν ερείσματα για να γίνει ουσιαστική αντιπαράθεση και συζήτηση για το Γλωσσικό.

Πέραν της καθιέρωσης της Δημοτικής, το κύριο ζήτημα είναι ότι η μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρεί μια σειρά καινοτομιών, προσπαθώντας να προσαρμόσει την Παιδεία στα δεδομένα της εποχής, κάνοντας δηλαδή αναγκαίες αστικοδημοκρατικές αλλαγές.

Στόχος είναι να εξυπηρετούνται  οι απαραίτητες πια ανάγκες της ανάπτυξης του καπιταλισμού στην Ελλάδα η οποία εκείνη την εποχή είναι σε διαδικασία εκβιομηχάνισης. Σημειώνει ο Δ. Χαραλάμπης στη μελέτη του Στρατός και εξουσία στην Ελλάδα: «Η ανάγκη ύπαρξης τεχνικοεπαγγελματικής παιδείας και ένταξης της μάζας των μαθητών σε αυτή, ήταν λειτουργική ανάγκη του καπιταλισμού. Ο περιορισμός της πρόσβασης στην ανώτατη παιδεία ήταν λογική και απαραίτητη συνέπειά της. Για τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής δεν αποτελεί η παιδεία γενικό αγαθό και ανάγκη για όλους, αλλά μηχανισμό αναπαραγωγής και σταθεροποίησης των ταξικών σχέσεων. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του ‘64 αποσκοπούσε στην αναπροσαρμογή αυτού του μηχανισμού στις σύγχρονες ανάγκες του καπιταλισμού». Αξιοσημείωτο είναι ότι τα παραπάνω κατηγορήθηκαν,  από την ΕΡΕ, ως «κομμουνιστική διείσδυση» στα σχολεία, ενώ το αίτημα «15% για την Παιδεία», για το οποίο είχαν προηγηθεί σκληροί αγώνες, παραπέμπεται από την «Ένωση Κέντρου» στις καλένδες.

Οι «Λαμπράκηδες»

Στις 22 Μάη 1963 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη από παρακρατικούς ο βουλευτής της Ε.Δ.Α. Γρηγόρης Λαμπράκης. Η δολοφονία του συγκλονίζει το λαό και η επίδραση στη νεολαία έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία λίγες μέρες αργότερα, στις 8 Ιούνη, της «Δημοκρατικής Κίνησης Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης» με βασικούς σκοπούς:

Αγώνα για την Ειρήνη και γενικό αφοπλισμό – Υπεράσπιση της Δημοκρατίας, διεύρυνση των λαϊκών ελευθεριών – Προάσπιση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων της νεολαίας στη ζωή, τη μόρφωση, τη δουλειά και τον πολιτισμό.

Στις 14 Σεπτέμβρη 1964, η οργάνωση συγχωνεύεται με τη Νεολαία της ΕΔΑ  και αποτελούν τη «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη». Στις 28 Μάρτη με 1 Απρίλη 1965 πραγματοποιείται το πρώτο Συνέδριο, το οποίο αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ελληνικής νεολαίας, και εκλέγει πρόεδρο της οργάνωσης το Μίκη Θεοδωράκη.

Η δράση της Δ.Ν.Λ. προκαλεί έντονες αντιδράσεις κύκλων της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου οι οποίοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να εμποδίσουν τις δραστηριότητές της που συγκινούν όλο και περισσότερους νεολαίους. Λίγο μετά την ίδρυσή της η Δ.Ν.Λ. έχει περί τα 15.000 μέλη, ενώ παραμονές της επιβολής της απριλιανής χούντας φτάνει τις 70.000.

Η διάθεση για πολιτική δραστηριοποίηση δεν είναι ουρανοκατέβατη και γίνεται δυνατό χάρη στη  δράση του ΚΚΕ και της ΕΔΑ όλη την προηγούμενη περίοδο, οπότε δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εργατικού και νεολαιίστικου κινήματος. Το ζήτημα βέβαια είναι αν η λαϊκή δυσαρέσκεια έχει τη δυνατότητα να ριζοσπαστικοποιηθεί παίρνοντας πολιτικά χαρακτηριστικά. Δυστυχώς αυτό δεν πραγματοποιείται και το αποτέλεσμα είναι να μη μπορεί να δοθεί σαφής προοπτική στη νεολαία και γενικότερα στο λαό.

Παρά ταύτα η «Νεολαία Λαμπράκη» αναπτύσσει ιδιαίτερη δράση, βοηθά στην αγωνιστική διαπαιδαγώγηση μεγάλου μέρους της νεολαίας και προσπαθεί να δημιουργήσει ανάχωμα στις σχεδιασμένες εξελίξεις των ξένων και ντόπιων ιμπεριαλιστικών κύκλων.

Στην Κέρκυρα, η «Νεολαία Λαμπράκη» ιδρύεται το Σεπτέμβρη του 1964 και στις 24 Οκτώβρη στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» δίνονται δύο συναυλίες με το Μίκη Θεοδωράκη, το Μπιθικώτση και άλλους καλλιτέχνες. Το ακροατήριο ξεπερνά τις 2.500  άτομα παρά την αστυνομοκρατία μέσα και έξω από την αίθουσα. Απαγορεύεται ακόμα και το ρίξιμο γαρυφάλλων στους καλλιτέχνες από τους εξώστες.

Λευκίμμη, Οκτώβρης 1964. Περιοδεία των Λαμπράκηδων

Η λέσχη της Οργάνωσης βρίσκεται στη Νικηφόρου Θεοτόκη (στο κτίριο όπου παλαιότερα το πρακτορείο Καραλή). Κάθε βράδυ, παρά τις αστυνομικές πιέσεις, δεκάδες νέοι συχνάζουν εκεί και κάποιοι συλλαμβάνονται  επειδή φορούν το σήμα της οργάνωσης ή κάνουν έρανο.

Παρά τα μέτρα όμως, η επιρροή της Οργάνωσης δυναμώνει, κάτι που αποτυπώνεται και στις εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας οι οποίες στέλνονται στα σχολεία διατάζοντας μέτρα για να περιοριστεί η συμμετοχή των μαθητών. Τότε, πολλοί νέοι παρακολουθούν διαλέξεις με προοδευτικούς ομιλητές (όπως ο παλαίμαχος Νίκος Βαρότσης), κάτι πρωτόγνωρο για την Κέρκυρα.

Στις 25 Φλεβάρη του 1965 η λέσχη πυρπολείται. Δεν γίνεται αστυνομική έρευνα, και η φωτιά αποδίδεται σε τσιγάρο από μέλος που διανυκτέρευε εκεί. Ήταν τέτοια όμως η συμπαράσταση του κόσμου, ώστε παρά τις ζημίες που υφίστανται σπίτια και μαγαζιά κάτω από τη λέσχη, ουδείς δέχεται να αποζημιωθεί, ενώ λίγες μέρες αργότερα ο χορός στο Φοίνικα σημείωνει πρωτοφανή επιτυχία. Εκείνη την εποχή τα μέλη της Οργάνωσης είναι γύρω στα χίλια, αλλά οι επιρροές πολύ περισσότερες, ενώ λέσχες και οργανώσεις υπάρχουν σε πολλά χωριά.

Η «Νεολαία Λαμπράκη», όπως διατηρείται στη δημόσια μνήμη, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο διάλυσης σχεδόν από τη μέρα της ίδρυσης της και η δραστηριότητα της διακόπτεται από τη Δικτατορία της  21^ης Απρίλη 1967.

Ένα χαρακτηριστικό αντικομμουνιστικό κείμενο – μεταξύ των πολλών που γράφονται εκείνα τα χρόνια- στρεφόμενο κατά της «Νεολαίας Λαμπράκη», καταλήγει: «Η πλήρης ηθική απομόνωσις των “Λαμπράκηδων” είναι καθήκον παντός Έλληνος νέου, εάν πράγματι πιστεύει και εις την Ελλάδα και εις την Δημοκρατίαν».

Η κατάσταση στα σχολεία

Η κυβέρνηση Παπανδρέου προσπαθεί με κάθε τρόπο να εμποδίσει την ένταξη μαθητών της μέσης εκπαίδευσης στη «Νεολαία Λαμπράκη» και να  συρρικνώσει την ηγεμονική παρουσία της στον ευαίσθητο αυτό χώρο. Αποτέλεσμα: πολλές δεκάδες αποβολές μαθητών από τα εξατάξια γυμνάσια της περιόδου και αποκλεισμός τους από τα σχολεία ολόκληρων νομών.

Από τις σημαντικότερες ενέργειες του Υπουργείου Παιδείας (υπουργός ο Γεώργιος Παπανδρέου), προκειμένου να περιοριστεί η συμμετοχή μαθητών στη «Νεολαία Λαμπράκη»  είναι η έκδοση στις 11.03.1965 της εμπιστευτικής εγκυκλίου 1010 η οποία είναι στο πνεύμα του βενιζελικού «ιδιώνυμου» του 1929. Η εγκύκλιος στέλνεται στους «Γενικούς Επιθεωρητάς Μέσης Εκπαιδεύσεως» και η διανομή της ολοκληρώνεται στα σχολεία της χώρας μέσα στο τρίτο δεκαήμερο του Μάρτη. Στην Κέρκυρα έρχεται από τα Γιάννενα μέσω της Γενικής Επιθεώρησης Μ.Ε. Στο διαβιβαστικό (Ε.Π. 2/15-3-1965) υπάρχει η προσθήκη: «Παρακαλούμεν όπως εις το τέλος εκάστου μηνός υποβάλητε ημίν σχετικήν έκθεσιν δια τα περαιτέρω».

Υποδοχή του Γεώργιου Παπανδρέου στην Κέρκυρα, παραμονή Ιουλιανών

Αναφέρει η εγκύκλιος:

Πανταχόθεν καταγγέλλεται, ότι η Κομμουνιστική Νεολαία Λαμπράκη καταβάλλει μεγάλας προσπαθείας προσεταιρισμού μαθητών των Γυμνασίων.

Βεβαίως, εφ’ όσον διεπιστώθη ποσοστόν 12% οπαδών της Ε.Δ.Α. κατά τας τελευταίας εκλογάς, ευνόητον είναι ότι θα υπάρχουν και μαθηταί εμποτισμένοι από τας οικογενείας των με αριστεράν ιδεολογίαν. Και αυτούς, βεβαίως, κατά πρώτον λόγον, θα χρησιμοποιή η Κομμουνιστική προπαγάνδα προς προσηλυτισμόν των Νέων. Εφιστώ δια τούτο και πάλιν την προσοχήν όλων των Kαθηγητών των Γυμνασίων και τους καθιστώ υπευθύνους δια πάσαν σχετικήν δραστηριότητα της Νεολαίας Λαμπράκη. Ο Κομμουνισμός είναι εχθρός και του Έθνους και της Δημοκρατίας. Και τούτο πρέπει να καταστή συνείδησις της Νέας Γενεάς.

Ο Eθνικός φρονηματισμός, καθώς και η ηθική και πολιτική αγωγή των μαθητών είναι η πρώτη αποστολή του Διδασκάλου. Και εις αυτήν οφείλουν να επιδοθούν. Τα ιδικά μας ιδανικά είναι τα ιδανικά του Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού. Ελευθερία (Eθνική και Πολιτική) και Δικαιοσύνη, Αγάπη και θυσία. Αυτά είναι τα ιδεώδη μας και με αυτά πρέπει να εμποτισθή η Νέα Γενεά: Ελλάς και Δημοκρατία∙ Aληθής Δημοκρατία.

Πάσα εκτροπή πρέπει να κολάζεται αυστηρότατα. Και αν συμβή να υπάρξουν διδάσκαλοι, όχι ανήκοντες, αλλά και απλώς συμπαθούντες, ή ανεχόμενοι την κομμουνιστικήν προπαγάνδαν δεν έχουν θέσιν εις την Εκπαίδευσιν.

Όσοι πιστεύουν εις τα Ιδεώδη των, τα υπερασπίζουν. Και την υπεράσπισιν των ιδανικών μας και την έμπνευσιν της Νέας Γενεάς, έχει αναθέσει η Ελληνική Δημοκρατία εις τον Εκπαιδευτικόν κόσμον.

Γνωρίζω, ότι έχουν μέχρι τούδε εκδοθή υπό του Υπουργείου Παιδείας πολλαί σχετικαί εγκύκλιοι. Αλλά επεθύμουν, λόγω της μεγάλης σοβαρότητος του θέματος, να επικοινωνήσω και εγώ προσωπικώς μεθ’ υμών.

Παρακαλώ, όπως εις το τέλος εκάστου μηνός υποβάλλητε (Υπουργείον Παιδείας -Γραφείον Υπουργού- Εμπιστευτικώς) σχετικήν έκθεσιν, δεχθήτε και διαβιβάσατε προς άπαντας, διδάσκοντας και διδασκομένους, τους εγκαρδίους χαιρετισμούς μου.

Σε άλλη περίπτωση με το διαβιβαστικό έγγραφο ζητιέται να γίνει ειδική συνεδρίαση του συλλόγου διδασκόντων. Σε αυτή πρέπει να γίνει ενημέρωση για το περιεχόμενο της εγκυκλίου και στη συνέχεια να εξεταστεί  ο τρόπος αντίδρασης του σχολείου ώστε να εξουδετερωθεί  κάθε πιθανή δραστηριότητα της Νεολαίας Λαμπράκη. Σε αποστολή τη εγκυκλίου, σε άλλη Εκπαιδευτική Περιφέρεια, συναντάμε και την επισήμανση «…, χωρίς, βεβαίως, να εγερθή θόρυβος» και το διαβιβαστικό κείμενο κλείνει με τη φράση: «Εις την κατά το τέλος εκάστου μηνός υποβαλλομένην ημίν έκθεσιν περί κομμουνιστικής κινήσεως εν τω σχολείω, θα γίνεται ειδική μνεία περί της τυχόν σημειουμένης τοιαύτης παρά της Νεολαίας Λαμπράκη».

Στο αρχείο και στα Βιβλία Πρακτικών του Συλλόγου Διδασκόντων του πρώην 2^ου Γυμνασίου Αρρένων Κέρκυρας δεν εντοπίστηκε αντίγραφο της εγκυκλίου 1010, ούτε η σχετική  ενημερωτική συνεδρίαση ή άλλη που να αφορά εμπλοκή μαθητών με τη «Νεολαία Λαμπράκη». Προφορική μαρτυρία του Γιώργου Ρούση, μαθητή τότε του 2^ου Γυμνασίου και καθηγητή αργότερα της ΠΑΣΠΕ, επισημαίνει επίσης ότι δεν υπήρξαν διώξεις μαθητών από το Σύλλογο Διδασκόντων.

Στο αρχείο του ίδιου σχολείου εντοπίστηκε απόρρητο έγγραφο του Υπουργείου Παιδείας με υπογραφή του Γενικού Γραμματέα Ε. Παπανούτσου. Απευθύνεται στους γυμνασιάρχες Α΄ & Β΄ Λυκείου, του Λυκείου Θηλέων, του Οικονομικού Λυκείου, τους Διευθυντές Α΄,  Β΄,  Γ΄ Γυμνασίων Αρρένων και του Γυμνασίου Θηλέων Κέρκυρας και φαίνεται ότι αποτελεί απάντηση σε αναφορά του Γενικού Επιθεωρητή  Μ.Ε. Θ’  της περιφέρειας (στο 2^ο Γυμνάσιο πρωτοκολλείται στις 05.04.1965 με αρ. 2).

Έχει θέμα: «Ανάμιξις μαθητών και μαθητριών εις οργανώσεις Πολιτικής Φύσεως».

Το κείμενο περιλαμβάνει τα εξής: «Κατόπιν του προς υμάς υπ’ αριθ. Εμπ. 278 Φ./133/1965 εγγράφου της Αστυνομικής Διευθύνσεως Κερκύρας  περί των μαθητών και μαθητριών των υφ’ υμάς σχολείων οίτινες μετέχουν εις τας εκδηλώσεις της οργανώσεως “ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ” γνωρίζομεν υμίν, ότι συμφώνως προς τας υπ’  αριθ. Πρ. 28437/Εγκ.22/1964 και 23016/Εγκ.19/1965 σχετικάς ημετέρας εγκυκλίους δέον όπως παρακολουθήσητε ιδιαιτέρως την όλην σχολικήν συμπεριφοράν των μαθητών τούτων και εφ’  όσον διαπιστώσητε ανάμιξιν αυτών εις οργανώσεις ή κινήσεις πολιτικής φύσεως προέλθητε εις την λήψιν των ενδεικνυομένων πειθαρχικών μέτρων».

Στα βιβλία πρακτικών του συλλόγου διδασκόντων της εποχής δεν βρέθηκε πράξη σχετική με τη συμμετοχή μαθητών στη «Νεολαία Λαμπράκη».

Στο Βιβλίο Πράξεων του συλλόγου του 1^ου Γυμνασίου Αρρένων διαβάζουμε στις 2 Απρίλη του 1964: «Κατά ταύτην ο κ. Γυμνασιάρχης αναγινώσκει, συμφώνως προς την διάταξιν της προσκλήσεως … β) την υπ. αριθ. 120-19/3/1964 του κ. Γεν Επιθεωρητού, κοινοποιούντος την υπ. αριθ. 18437/12/2-3-64 “περί απαγορεύσεως  πολιτικών συζητήσεων μεταξύ μαθητών και μεταξύ μαθητών και καθηγητών”, …». Πρόκειται για ενημέρωση και δεν φαίνεται να γίνεται συζήτηση για την εφαρμογή της.

Στις πράξεις πάλι του συλλόγου διδασκόντων του 1^ου Γυμνασίου Αρρένων Κέρκυρας διαβάζουμε σε καταχώρηση της Τετάρτης 14 Απρίλη του 1965: «…συνήλθεν εν τω Γραφείω του Γυμνασίου ο σύλλογος των καθηγητών αυτού με θέμα: Συζήτησις και λήψις αποφάσεων επί καταγγελθείσας αναμίξεως μαθητών εις πολιτικάς κινήσεις». Παρόντες είναι ο διευθυντής και εφτά καθηγητές.

Παρουσιάζουμε όλο το πρακτικό της συνεδρίασης καθώς είναι διαφωτιστικό για τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν (ή τουλάχιστον γίνονταν προσπάθεια να αντιμετωπιστούν) παρόμοια περιστατικά.

«Ο δ/ντής του Σχολείου κ. Β. γνωρίζει εις τους συναδέλφους ότι κατά την πρωίαν του Σαββάτου 10^ην τρέχοντος ο Δ/ντής του Α΄ Λυκείου Αρρένων κ. Α. Α. του επέδειξεν έγγραφον της αστυνομίας Κερκύρας, εις το οποίον αναφέρονται ως συχνάζοντες εις τα γραφεία της πολιτικής οργανώσεως «Γρ. Λαμπράκης» μαθηταί διαφόρων σχολείων, μεταξύ των οποίων και οι μαθηταί του Α’  Γυμνασίου Αρρένων Κερκύρας 1) Μ.Κ. του Ιωάννου μαθητής της Α2 τάξεως, 2)Μ.Α. του Γεωργίου μαθητής της Α2 τάξεως, 3) Ρ.Ι. του Αλεξάνδρου, μαθητής της Α2 τάξεως και 4) Κ.Α. του Θεοδοσίου μαθητής της Β1 τάξεως. Ο κ. Διευθυντής συνεχίζων γνωρίζει εις τους κ.κ. συναδέλφους ότι εκάλεσε τους ανωτέρω μαθητάς προς εξέτασιν καθώς και τους γονείς των μαθητών∙ προσήλθον δε οι γονείς των τριών πρώτων ενώ ο πατέρας του μαθητού Κ. δεν προσήλθεν εισέτι, διότι ούτος, κατά τον υιόν του, είναι ασθενής παραμένων εις το χωρίον ‘Αγιος Ματθαίος. Οι μαθηταί εδήλωσαν ότι εις ουδεμίαν πολιτικήν οργάνωσιν ανήκουν ούτε μετέχουν εις πολιτικήν τινά κίνησιν, αλλ’ απλώς παρεσύρθησαν και μετέβησαν εις τα γραφεία της οργανώσεως «Γρ. Λαμπράκης» δια να παίξουν πιγκ-πογκ  και άλλα παιγνίδια που έχουν εγκαταστήσει εις τα ως άνω γραφεία. Τα ίδια περίπου  εδήλωσαν και οι γονείς των και μάλιστα εγγράφως (δύο εξ αυτών, οι Μ. και Μ. ενώπιον και του Γυμν/ρχου Δ/ντού του Α’  Λυκείου κ. Α.Α.∙ επιπλέον ούτοι εδήλωσαν ότι τα παιδιά μετέβησαν εις το εν λόγω γραφείον εν αγνοία των γονέων των και με μόνον σκοπόν να παίξουν, χωρίς κανένα πολιτικόν κίνητρον, και ότι ούτοι απηγόρευσαν αυστηρώς εις τα παιδιά των δια το μέλλον πάσαν επίσκεψιν ή ανάμιξιν εις οιανδήποτε πολιτικήν κίνησιν.

Ο Σύλλογος των καθηγητών μετά από συζήτησιν λαβών υπ’ όψιν  1) τας δηλώσεις των μαθητών και των γονέων των, ως αύται εξητάσθησαν υπό του κ. Διευθυντού 2) την μικράν ηλικίαν των μαθητών και 3) την κοσμιωτάτην διαγωγήν αυτών εν τω  Σχολείω (ουδεμίαν αφορμήν προς παρατήρησιν έδωσαν επί τούτου), αποφασίζει ομοφώνως να μην επιβάλη κυρώσεις εις τους μαθητάς αυτούς, αλλά να εντείνη αφ’  ενός μεν την παρακολούθησιν όλων των μαθητών και ιδιαιτέρως των άνω καταγγελθέντων, αφ’ ετέρου δε τας προσπαθείας προς τόνωσιν του εθνικού φρονήματος και του ηθικού-θρησκευτικού συναισθήματος των μαθητών ούτως ώστε εκτός των άλλων να εξουδετερώση τας τυχόν εκ του εξωσχολικού περιβάλλοντος αντιθέτους επιδράσεις. Ως προς τον μαθητήν της Β! τάξεως Κ.Α. επιφυλάσσεται να ακουσθή και ο πατέρας του, όταν παρουσιασθή, αναλόγως δε της καταθέσεώς του εξουσιοδοτείται ο Διευθυντής του Σχολείου να καλέση ή όχι τον σύλλογον προς λήψιν αποφάσεως.

Μετά ταύτα υπογράφεται η παρούσα πράξις και λύεται η συνεδρίασις»

Είναι σαφές ότι ναι μεν ο Σύλλογος κινήθηκε σύμφωνα με τα οριζόμενα (άλλωστε υπήρχε και εμπλοκή της Αστυνομίας), αλλά ταυτόχρονα δεν υπήρχε πρόθεση να τιμωρηθούν οι μαθητές. Πάντως, σε άλλες περιοχές αποβλήθηκαν δεκάδες μαθητών.

Από εκδήλωση των Λαμπράκηδων σε κάποιο κερκυραϊκό χωριό

Στο αρχείο πάλι του 2^ου Γυμνασίου Αρρένων Κέρκυρας εντοπίστηκε το υπ. αρ. πρωτ. 2270/24-06-1966 εμπιστευτικό έγγραφο της Δ/νσης Προσωπικού του Υπ. Παιδείας με το οποίο ανακοινώνεται η αριθ. 90/25-05-1966 πράξη του Συμβουλίου Νομιμοφροσύνης των αδιορίστων εκπαιδευτικών λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως. Με αυτήν κρίνονται ως «μη νομιμόφρονες»  δεκαεπτά πτυχιούχοι Πανεπιστημιακών Σχολών. Το έγγραφο κοινοποιείται από τη Γενική Επιθεώρηση της Θ’  Περιφέρειας (Γιάννενα) με το ε.π. 6/06-07-1966 διαβιβαστικό «προς γνώσιν προκειμένου περί προσλήψεως καθηγητών δυνάμει του Νόμου 1114/49». Πρόκειται για νόμο ο οποίος αναφέρεται σε προσωρινούς εκπαιδευτικούς, που προσλαμβάνονται μετά από πρόταση των οικείων Δήμων και Κοινοτήτων ή των οικείων σχολικών εφορειών, που αναλαμβάνουν  και τη μισθοδοσία τους. Αναφέρεται και σε αναπληρωτές σε θέση μονίμων περιοριστικά, μετεκπαιδευόμενων, των σε μακρά αναρρωτική άδεια, των αποσπασμένων στην αλλοδαπή. Αυτό εξηγεί και την κοινοποίηση του στα σχολεία της περιφέρειας.

Στα αρχεία του Οικονομικού Γυμνασίου και του Γυμνασίου Θηλέων δεν εντοπίστηκε υλικό που να αφορά διώξεις μαθητών λόγω πολιτικών φρονημάτων εκείνη την περίοδο.

Στη συνέχεια, όλες οι αλλαγές του 1964 καταργούνται με τον Α.Ν. 129/1967.

Καταλήγοντας, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο πρωθυπουργός της περιόδου 1964-1965 διατηρεί σταθερές απόψεις στην πολιτική του σταδιοδρομία καθώς το 1931 σε δηλώσεις του που δημοσιεύονται στο Διδασκαλικό Βήμα διευκρινίζει: «Ημείς προκειμένου περί διδασκάλων χωρούμεν πέραν και του “Ιδιωνύμου”. Διότι το Ιδιώνυμον, προς τιμωρίαν, ζητεί προπαγάνδαν των κομμουνιστικών ιδεών, ενώ το Υπουργείον, δια την απόλυσιν των διδασκάλων, αρκείται εις την ύπαρξιν και οπωσδήποτε διαπίστωσιν του κομμουνιστικού φρονήματος».

Από τότε ο δρόμος είναι νομικά και ιδεολογικά έτοιμος για συστηματική δίωξη και βιασμό των συνειδήσεων των εκπαιδευτικών. Και όπως σημειώνει ο Φ.Κ. Βώρος: «… είναι αξιοθαύμαστο το πλήθος των εκπαιδευτικών που αποδείχτηκαν πιο δυνατοί από τους μηχανισμούς ελέγχου και βίας και αντιμετώπισαν με αξιοπρέπεια τη “νομοθεσία των βαρβάρων”».