«…2 Νοεμβρίου 1940.  Μαθαίνουμε πως οι προύχοντες της Κέρκυρας αντιδρούν έντονα στο ενδεχόμενο εκκένωσης των φυλακών… »

 

Σε παλαιότερα σημειώματά μας έχουμε αναφερθεί στη σημασία της 14ης Σεπτέμβρη για την κερκυραϊκή ιστορία, στα αίτια της πυρπόλησης της πόλης και στην απώλεια ζωών, περιουσιών και ανεκτίμητων πολιτιστικών στοιχείων.

Δίπλα όμως στην πόλη, η οποία υπέφερε σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, βρίσκονταν και βρίσκεται το κολαστήριο των φυλακών «υψίστης ασφαλείας». Εδώ δολοφονήθηκε στα 1938 ο γραμματέας της Ο.Κ.Ν.Ε. Χρήστος Μαλτέζος και εδώ απομονώθηκαν  για χρόνια στελέχη του Κ.Κ.Ε. και άλλοι δημοκρατικοί πολίτες.

Οι φυλακές της Κέρκυρας και το Αστικό Νοσοκομείο όπως φαίνονταν από το Παλιό Φρούριο πριν αναπτυχτεί το σημερινό άλσος

 Αναμνήσεις

 Από τα σημαντικότερα στελέχη του Κ.Κ.Ε. της προπολεμικής περιόδου, ο Βασίλης Νεφελούδης συλλαμβάνεται στα χρόνια της Μεταξικής δικτατορίας και το 1938 στέλνεται στην Κέρκυρα όπου και παραμένει σε απομόνωση  μέχρι το 1943. Οι αναμνήσεις του για την περίοδο 1930-1940 εκδόθηκαν  για πρώτη φορά το 1974. Μεγάλο μέρος των αναμνήσεων του (1938-1943) είναι αφιερωμένο στη ζωή στην Ακτίνα Θ΄ των φυλακών της Κέρκυρας όπου βρίσκονταν τα «αντεθνικώς δρώντα στοιχεία». Από εδώ σταχυολογούμε μερικά στοιχεία ώστε να δοθεί  μια εικόνα της ζωής στο κάτεργο εκείνη την περίοδο.

Αρχίζει ο πόλεμος

 Στις 28 Οκτώβρη, οι κρατούμενοι υποψιάζονται την πολεμική κινητοποίηση από τη συσκότιση που επιβλήθηκε και το άκουσμα στρατιωτικών εμβατηρίων μέσα στη νύχτα.  Καμία επίσημη ενημέρωση δεν έχουν.

Την 1η Νοέμβρη μετά το βομβαρδισμό εκείνης της μέρας στο προαύλιο των φυλακών βρίσκονται θραύσματα βομβών και οι επάνω όροφοι αδειάζουν για λόγους ασφαλείας. Αναγκαστικά σε κάποια κελιά μπαίνουν από δύο κρατούμενοι και έτσι σπάζει το καθεστώς απομόνωσης. Στην Ακτίνα Θ΄ ως τότε βρίσκονταν δέκα άτομα, από τα οποία οι τέσσερις μέλη της  Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. (Παρτσαλίδης, Σιάντος, Ζεύγος, Νεφελούδης).

Την επόμενη μέρα 2 Νοέμβρη ακολουθεί νέος βομβαρδισμός και συζητιέται σοβαρά το ζήτημα της μεταγωγής σε άλλες φυλακές ή τουλάχιστον σε κάποιο χωριό μακριά από την πόλη που είναι ο στόχος των βομβαρδισμών. Στους φυλακισμένους φτάνουν τα νέα ότι οι αρχές αντιδρούν έντονα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καθώς φοβούνται ότι σε περίπτωση δραπέτευσης οι βαρυποινίτες θα μετατραπούν σε μάστιγα του νησιού. Με πρόχειρο έρανο των αρχών συγκεντρώνεται ένα σοβαρό ποσό το οποίο διατίθεται σαν έκτακτη επιχορήγηση στους φύλακες για να μην εγκαταλείψουν τις θέσεις τους.

Συζητήσεις

 Με το τερματισμό της απομόνωσης οι πολιτικοί κρατούμενοι μπορούν πλέον να κουβεντιάζουν ελεύθερα μεταξύ τους, να ανταλλάζουν πληροφορίες για τον πόλεμο και τις εξελίξεις και να οργανώσουν τη ζωή τους μέσα στη φυλακή, όπως γίνονταν όπου υπήρχαν πολιτικοί κρατούμενοι. Σημαντικό μέρος των συζητήσεων αποτελούσαν οι πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης Μεταξά και η πιθανή διαμόρφωση συμμαχιών. Αργότερα γίνονται έντονες συζητήσεις για την επίθεση ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και το μέλλον του πολέμου.

Χειμώνας 1941-1942 

 Ο πρώτος κατοχικός χειμώνας είναι περίοδος πείνας στις φυλακές. Το προσωπικό μένει το ίδιο, διευθυντής τοποθετείται ιταλός έφεδρος λοχαγός και την εξωτερική φρουρά αποτελούν ιταλοί στρατιώτες. Ο ιταλός λοχαγός  καταβάλλει κάθε προσπάθεια προκειμένου οι κρατούμενοι να μην  πεθάνουν της πείνας. Δυστυχώς εξαιτίας  του χαφιεδισμού κάποιων ποινικών κρατουμένων στην Καραμπινιερία, ανέλαβε τη διεύθυνση ένας φασίστας αξιωματικός.

Οι χαφιέδες που συνεργάζονταν με τους καραμπινιέρους, προσπαθούσαν να πάρουν πληροφορίες για κρυμμένα τρόφιμα και όπλα από κρατούμενους που έπιαναν οι Ιταλοί.

Ο Βασίλης Νεφελούδης αναφέρει συζητήσεις στη φυλακή εκείνη την εποχή  με γνωστούς Κερκυραίους  (Ζυμάρης, Χατζάρας, Καχρίλας) οι οποίοι βρέθηκαν κρατούμενοι για μικρό χρονικό διάστημα.

Οι δύο τελευταίοι μάλιστα μόλις αποφυλακίστηκαν έστειλαν πολλά τρόφιμα στην ομάδα των πολιτικών κρατουμένων οι οποίοι είχαν μήνες να αντικρίσουν παρόμοια είδη. Εκείνες μάλιστα τις μέρες από χρήματα που έλαβε ο Νεφελούδης αγοράστηκε λάδι το οποίο αποτέλεσε τη βασική τους διατροφή τον τραγικό χειμώνα της πείνας. Εκείνο το χειμώνα οι φυλακισμένοι έπαιρναν ψωμί 2-3 φορές την εβδομάδα από  30 γραμμάρια. Το φαγητό ήταν μόνο το μεσημέρι και περιλάμβανε μια πηρουνιά αλάδωτα αγριόχορτα στον πάτο της καραβάνας. Μόνο χορτόζουμο μοιράζονταν απλόχερα.

Χάρη στις επαφές με φίλους, στην Ακτίνα Θ΄ έφταναν πορτοκάλια των οποίων το φλούδι τρώγονταν βουτηγμένο στο λάδι. Κανένας από τους πολιτικούς κρατούμενους  της Ακτίνας Θ΄ δεν αρρώστησε, ενώ στις άλλες ακτίνες οι ποινικοί είχαν σοβαρά προβλήματα υγείας και σημειώθηκαν πολλοί θάνατοι.

 Αφήνοντας την Κέρκυρα

Καθώς περνούσαν οι μήνες πολλά από τα στελέχη του Κ.Κ.Ε. μεταφέρθηκαν στην Ακροναυπλιά (Παπαρήγας, Ζεύγος Παρτσαλίδης) ή στην Αθήνα (Σιάντος, Γιώσης, Τζωρτζάτος οι οποίοι δραπέτευσαν κατά τη μεταγωγή). Ο Νεφελούδης, εξαιτίας νομικών αμφισβητήσεων παρέμεινε και μετά τη λήξη της ποινής του οπότε έκλεισε ο δρόμος προς την ηπειρωτική Ελλάδα και παρατάθηκε η φυλάκισή του ως την άνοιξη του 1943. Μετά από έντονες διαμαρτυρίες του προς τον ιταλό διευθυντή των φυλακών και τις ελληνικές δικαστικές αρχές αποφασίστηκε η μεταγωγή του στους Παξούς οι οποίοι από την περίοδο της φασιστικής δικτατορίας χρησιμοποιούνταν σαν τόπος εξορίας.

Τον Απρίλη του 1943 στέλνεται στου Παξούς μαζί με άλλους δεκαπέντε κερκυραίους που είχαν συλληφθεί από τους Ιταλούς. Στο καϊκι που τους μεταφέρει οι καραμπινιέροι είναι χάλια από την θαλασσοταραχή. Γνωρίζεται με έναν εβραίο και σκέφτονται να αφοπλίσουν τη φρουρά και να δραπετεύσουν στην Ήπειρο όπου υπάρχει αντάρτικο αλλά οι υπόλοιποι κρατούμενοι είναι αντίθετοι.

Στους Παξούς εκείνη την εποχή βρίσκονται εκατόν πενήντα εφτανησιώτες εξόριστοι και μόνο ο Νεφελούδης δεν είναι Επτανήσιος. Μετά μια απόπειρα δραπέτευσης που καταδόθηκε μεταφέρεται στο Λαζαρέτο και από εκεί στην Ιταλία και στην Αίγυπτο.

Η πολιτική του πορεία τα επόμενα χρόνια είναι γνωστή και αξίζει να επισημάνουμε μια μικρή παράγραφο από το βιβλίο του:

«Δεν μπορώ όμως, κλείνοντας την αφήγηση αυτή, να μην εξάρω τα κατορθώματα και τις θυσίες όλων εκείνων που θυσίασαν τα πάντα και πολλοί από αυτούς και τη ζωή τους, αγωνιζόμενοι εναντίον του φασισμού, στην πολιτική πάλη είτε στο πολεμικό μέτωπο. Σ΄ αυτούς τους ήρωες και μάρτυρες, που λίγοι είναι οι γνωστοί και πολλές χιλιάδες είναι οι αφανείς, ευλαβικά στρέφεται η σκέψη μου. Πιστεύω ακράδαντα ότι η θυσία τους  δεν ήταν μάταιη, ακόμα και αν δεν έχει ωριμάσει ο γλυκός καρπός αυτής της θυσίας. Πιστεύω ότι ο δρόμος που πορεύθηκαν ήταν ο σωστός. Και πως, τελικά, ο αγώνας για την ελευθερία θα θριαμβεύσει».

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 13-09-2009

 

* * *

Διαβάστε επίσης...