Μέσα σε μια βαριά φορτισμένη ατμόσφαιρα είχε γίνει η λιτανεία του Σεπτού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος στην Κέρκυρα την 2α Νοεμβρίου (Πρωτοκύριακο) του 1941.
Την πανηγυρική θρησκευτική αυτή εκδήλωση ευγνωμοσύνης του κερκυραϊκού λαού (σε ανάμνηση της απαλλαγής του νησιού από την θανατηφόρο ασθένεια πανώλη, που είχε εμφανιστεί το 1673), εσκίαζε η παρουσία των Ιταλών, οι οποίοι από την 28η Απριλίου του έτους εκείνου είχαν καταλάβει την Κέρκυρα.

Οι Ιταλοί του Μουσσολίνι ύστερα από το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΠΟΣ του 1940, που είχε γράψει ο Στρατός μας με το αίμα και την ξιφολόγχη του ελευθερώνοντας τις πόλεις και τα χωριά της Βορείου Ηπείρου, πατούσαν τώρα με τη βοήθεια των Γερμανών τα χώματα της πατρίδας μας.
Και κυκλοφορούσαν στην Κέρκυρα με τον «αέρα του νικητή», ενώ ακόμα τα βουνά και τα φαράγγια της Ελληνικής από τα βάθη των αιώνων Βορείου Ηπείρου αντιλαλούσαν την ιαχή «ΑΕΡΑ» των Ελλήνων στρατιωτών, που τους έτρεπε σε επαίσχυντο υποχώρηση και φυγή.

Όμως όλα αυτά τα είχαν λησμονήσει και μάλιστα είχαν την πεποίθηση ότι θα έμεναν για πάντα στα νησιά του Ιονίου και ιδιαίτερα στην Κέρκυρα, «το κλειδί της Αδριατικής», όπως την είχε χαρακτηρίσει ο Μέγας Ναπολέων το 1797 εξ αιτίας της στρατηγικής της θέσεως.
Όνειρό τους ήταν και είναι να την προσαρτήσουν οριστικά στην Ιταλία. Δεν λησμονούσαν άλλωστε ότι η Κέρκυρα ανήκε στην Ενετική Δημοκρατία 411 συνεχή χρόνια (1386 – 1797).
Αλλά και ο Ελληνικός κερκυραϊκός λαός εγνώριζε τα σχέδιά τους και δε λησμονούσε και αυτός με τη σειρά του την άνανδρη επιχείρηση των Ιταλών το 1923, που θα πρέπει συντομότατα να υπενθυμίσουμε.

Τη χρονιά εκείνη, η προδομένη Ελλάδα αιμορραγούσε ακόμα από τη μεγάλη Μικρασιατική καταστροφή. Μέσα στο Παλαιό φρούριο της Κέρκυρας εστεγάζονταν προσωρινά επτά χιλιάδες πρόσφυγες, οι περισσότεροι γυναικόπαιδα, που είχαν γλυτώσει από την τουρκική θηριωδία.
Η Κέρκυρα είχε κηρυχθεί διεθνώς ως ανοχύρωτη περιοχή. Και όμως ο Μουσσολίνι εν καιρώ ειρήνης έστειλε αιφνιδιαστικά ο στόλο του και την εβομβάρδισε. Βρήκε την ευκαιρία και την κατέλαβε χρησιμοποιώντας ως πρόφαση την δολοφονία του στρατηγού Τελλίνι (ο οποίος ήταν Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής διαχαράξεως των Ελληνοαλβανικών συνόρων), δολοφονία που έγινε από αγνώστους την 27η Αυγούστου στην Κακαβιά σε ελληνικό έδαφος.


Από τις οβίδες των Ιταλών ετραυματίστηκαν 74 και σκοτώθηκαν 14 πρόσφυγες στο Παλαιό Φρούριο καθώς και η εξάχρονη Κερκυραία Μαρία Βρυώνη, μονάκριβη κόρη του λοχαγού Γεράσιμου Βρυώνη, ο οποίος είχε σκοτωθεί την προηγούμενη χρονιά στην Μικρά Ασία.
Μετά τον άνανδρο αυτόν βομβαρδισμό κατέλαβαν οι Ιταλοί το νησί. Τελικά όμως, και κάτω από την πίεση της Διεθνούς κοινής γνώμης, έφυγαν από την Κέρκυρα την 27η Σεπτεμβρίου.

Σχετικά αναφέρουμε ότι ο Άγγλος Λόρδος Ούγκο Σέσιλ σε άρθρο του στην εφημερίδα «Τάϊμς» του Λονδίνου είχε χαρακτηρίσει τον άνανδρο βομβαρδισμό και κατοχή της Κέρκυρας από τους Ιταλούς ως την «μεγαλύτερη παραβίαση του Δημόσιου Διεθνούς Δικαίου της Ευρώπης, από όσες είχαν γίνει από την ναπολεόντειο εποχή και μετά». Όλα αυτά περνούσαν από την σκέψη των Κερκυραίων, καθώς έβλεπαν και πάλι τους Ιταλούς να εφαρμόζουν τα καταχθόνια σχέδιά τους να αφελληνίσουν την Κέρκυρα, υποστηριζόμενοι και από χίλιους περίπου Ιταλοκερκυραίους, που εζούσαν ακόμα τότε στην πόλη μας. (Σημείωση: Μετά την απελευθέρωση, τον Νοέμβριο του 1944, οι Ιταλοκερκυραίοι εκτοπίστηκαν για πάντα στην Ιταλία, ύστερα από απαίτηση του κερκυραϊκού λαού).

Και αυτό φαινόταν ολοκάθαρα, γιατί, ενώ οι Γερμανοί στην λοιπή Ελλάδα κρατούσαν μόνο την στρατιωτική εξουσία, αντίθετα, οι Ιταλοί στα νησιά του Ιονίου, έδιωξαν και εξόρισαν όχι μόνο τα στελέχη των στρατιωτικών, αλλά και των εκπαιδευτικών, δικαστικών και αστυνομικών υπηρεσιών. Απομόνωσαν δηλαδή, διοικητικά, οικονομικά κλπ τα νησιά από την λοιπή Ελλάδα. Ίδρυσαν λοιπόν, με δόλια σκοπιμότητα και προοπτική το Κράτος των Ιονίων Νήσων με δικούς του Νόμους, δικά του νομίσματα, γραμματόσημα, εφημερίδες κλπ ανεξάρτητο και αποκομμένο από την γερμανοκρατούμενη και βουλγαροκρατούμενη Ελλάδα και εφρόντιζαν συνεχώς να το αφελληνίσουν, ώστε αργότερα μετά την «τελική νίκη» τους – που την είχαν σίγουρη – το Κράτος αυτό, «αφελληνισμένο και ιταλοποιημένο» σύμφωνα με τους ευσεβείς πόθους» τους, να πέσει σαν ώριμο φρούτο… στην αγκαλιά της «μάνας» Ιταλίας!!!

Δικαιολογημένα, επομένως, ο κερκυραϊκός λαός με σφιγμένη και βαριά ψυχή παρακολουθούσε την λιτανεία του Πολιούχου του Αγίου Σπυρίδωνα την πρώτη εκείνη Κυριακή του Νοεμβρίου του 1941. Και φυσικά, παρόμοια συναισθήματα πλημμύριζαν και τις ψυχές των μαθητριών και μαθητών των Σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως Κερκύρας (Α΄ και Β΄ Γυμνασίου Αρρένων, του Γυμνασίου Θηλέων, του Πρακτικού Λυκείου και της μικτής Εμπορικής Σχολής).

Και πώς να μην αγανακτούν, καθώς έβλεπαν στην πομπή της λιτανείας να συμμετέχει καμαρωτή με τα μαύρα πουκάμισα (μελανοχίτωνες) και η φασιστική νεολαία των Ιταλοκερκυραίων;

Έτσι λοιπόν, όταν τελείωσε η λιτανεία, οι μαθητές και οι μαθήτριες, που είχαν λάβει μέρος στην πομπή, δεν διαλύθηκαν, όπως ήταν προγραμματισμένο, αλλά σαν να μίλησε ξαφνικά μέσα στην ψυχή τους μια κρυφή «άφωνη φωνή», προχωρούσαν συνταγμένοι τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια για την Ελληνική Σημαία, καθώς και το πολύ γνωστό τραγούδι:

«ΟΜΟΡΦΗ ΜΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑ».

«Πάπια, που κορφολούζεσαι
στου Ιονίου τα νερά,
Κέρκυρα, ανθοστόλιστη,
Επτάνησιων Κυρά…»

Το τραγούδι αυτό (σε στίχους του Λευκάδιου ποιητή Δημήτρη Σταμπόγλη και μουσική των Κερκυραίων Σπύρου Δουκάκη και Νίκου Φαναριώτη) καταλήγει με την εξής στροφή:

«Κι αδέρφια έχεις, Κέρκυρα,
δε θα καταδεχτούνε,
την όμορφη τους αδερφή
οι ξένοι να χαρούνε».

Στον τελευταίο στίχο αντικατέστησαν την λέξη «ξένοι» με την λέξη «Φράγκοι» εννοώντας τους Ιταλούς.

Δεν ξέχασαν φυσικά και το πασίγνωστο τραγούδι «Κορόιδο Μουσσολίνι», το οποίο ιδιαίτερα εξόργιζε τους Ιταλούς θυμίζοντάς τους τη γελοιοποίησή τους από τον Ελληνικό Στρατό στα βουνά και τις πεδιάδες της Βορείου Ηπείρου.

Έτσι τραγουδώντας με ενθουσιασμό ξεκίνησαν από την πλατεία της νότιας πλευράς του Ιερού Ναού του Αγίου Σπυρίδωνος και ακολουθώντας την οδό Νικηφόρου Θεοτόκη έφτασαν στο Λιστόν. Στη συνέχεια, αφού ανηφόρισαν την οδό Ιωάννου Καποδίστρια, έφτασαν στην οδό Ανδρέου Μουστοξύδου (το γνωστό πλατύ καντούνι) και ακολουθώντας την έφτασαν στην οδό Ναπολέοντος Ζαμπέλη εμπρός από το τότε Ξενοδοχείο «Η ωραία Βενετία» (Μπέλλα Βενέτσια). Τότε στα παράθυρα του Ξενοδοχείου ακούοντας τα τραγούδια (σύμφωνα με την μαρτυρία του συμπολίτου μας, τότε μαθητού της ΣΤ¨ τάξεως του Πρακτικού Λυκείου και σήμερα Υποστράτηγου ε.α. Νίκου Τσαγκαράκη) πρόβαλαν μερικοί Γερμανοί αξιωματικοί, οι οποίοι, όταν είδαν τα παιδιά να διαδηλώνουν – και μη γνωρίζοντας ίσως τι ακριβώς συνέβαινε – τα χειροκροτούσαν. Εν τω μεταξύ βέβαια και ο κόσμος είχε αναστατωθεί, επευφημούσε τα παιδιά και χειροκροτούσε ενθουσιασμένος από αυτή την αυθόρμητη πατριωτική τους εκδήλωση.

Φυσικά – με αντίθετα όμως συναισθήματα – είχαν αναστατωθεί και οι Ιταλοί καραμπινιέρηδες (χωροφύλακες) και οι Φιναντσιέρηδες (αστυνομικοί της Οικονομικής Ιταλικής Υπηρεσίας). Μετά το πρώτο τους ξάφνιασμα, άρχισαν οργισμένοι να καταδιώκουν και να χτυπούν τα παιδιά, τα οποία ήδη είχαν φθάσει στην μικρή πλατεία κάτω από τα σχολεία τους (Πλατεία Νικολάου Πολίτη) στην οδό Ναπολέοντος Ζαμπέλη 1, όπου σήμερα στεγάζεται το Β΄ Γυμνάσιο Κέρκυρας. Εκεί τα παιδιά, ενώ, συνεχιζόταν αυτή η αναταραχή, έψαλαν τον Εθνικό μας Ύμνο και κατόπιν διαλύθηκαν.

Πληροφορίες για την εκδήλωση αυτή μας έδωσε και ο συμπολίτης μας – τότε μαθητής της Δ΄ τάξεως του Πρακτικού Λυκείου και σήμερα συνταξιούχος Τμηματάρχης Υπουργείου Εσωτερικών – κ. Ιωάννης Παγκράτης.

Σύμφωνα επίσης, με μαρτυρία συμπολίτιδός μας, τότε μαθητρίας του Γυμνασίου Θηλέων, ο Ιταλός Επιθεωρητής των Σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως Κερκύρας Κάρολος Μπριγκέντι έκαμε την επομένη ημέρα δριμύτατες παρατηρήσεις στις μαθήτριες. Μεταξύ άλλων είπε:

«Εμείς σεβόμαστε τον τόπο σας και τα έθιμά σας, αλλά δεν θα επιτρέψουμε ποτέ να προσβάλετε την Σημαία μας». Και οι μαθήτριες απάντησαν: «Εμείς δεν προσβάλαμε τη Σημαίας σας, αλλά ετραγουδήσαμε τη δική μας Σημαία».

Επίσης την άλλη μέρα, η Ιταλίδα Γυμνασιάρχης Τζαμπάλντι επέπληξε τις μαθήτριες και τις «συμβούλευσε» τονίζοντας χαρακτηριστικά την εξής φράση: «Ο ειδοποιημένος είναι κατά το ήμισυ σωσμένος».

Όπως ήταν επόμενο, έγιναν συλλήψεις και ανακρίσεις μαθητών και καθηγητών και εκτοπισμοί. Έτσι οι Ιταλοί, που από τον Ιούνιο του 1941 είχαν στείλει στο νησί των Παξών εξορία πολλούς Κερκυραίους πατριώτες με εθνική δράση, ύστερα από τα επεισόδια της Λιτανείας του Πρωτοκύριακου, εδημιούργησαν και νέο τόπο εξορίας το νησάκι των Οθωνών. Εκεί έστειλαν τους νέους, που είχαν συλλάβει.

Την σημασία, που είχε αυτή η μαθητική εκδήλωση, τονίζει στο βιβλίο του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΣ» (τόμος 2ος, σελ. 489), ο αείμνηστος Κερκυραίος ιστορικός συγγραφέας Σπύρος Κατσαρός (1927 – 1986) με την εξής επιγραμματική φράση:

«Η εκδήλωση αυτή ήταν η πρώτη αντιστασιακή εκδήλωση τόσο στην Κέρκυρα, όσο και στην Ελλάδα ολόκληρη. Εκδηλώσεις αντιστασιακές, έγιναν αργότερα και άλλες πολλές. Ήταν όμως προμελετημένες και οργανωμένες, ενώ η εκδήλωση της πρώτης Κυριακής του Νοεμβρίου του 1941, ήταν τελείως αυθόρμητη και πήγαζε μέσα από την αντιπάθεια και το μίσος με τα οποία περιέβαλλαν οι Κερκυραίοι τους Ιταλούς σε όλο το διάστημα της κατοχής».

Το γεγονός αυτό, θυμίζει σήμερα μια πλάκα, που έχει εντοιχίσει ο Δήμος Κερκυραίων στο Β΄ Γυμνάσιο Κέρκυρας. Στο πάνω μέρος είναι χαραγμένο το έμβλημα της Κέρκυρας «η απήδαλος ναυς» (το χωρίς τιμόνι πλοίο) και οι λέξεις ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΙΩΝ.

Κατόπι είναι χαραγμένη με κεφαλαία γράμματα η εξής επιγραφή:

«ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΤΟΥΤΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΥΡΙΑΚΟ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ ΜΗΝΑ ΤΡΕΙΣ ΣΤΑ 1941,
ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΝΕΙΑΤΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΑΝ ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΑΖΙΚΗ
ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ».

(Στην ανωτέρω επιγραφή πρέπει να αντικατασταθεί η λέξη ΤΡΕΙΣ με την ορθή ΔΥΟ).

Την ιστορική αυτή εκδήλωση της κερκυραϊκής μαθητικής νεολαίας κατά των Ιταλών κατακτητών εχαιρέτησε τότε η αείμνηστη λογία και ποιήτρια Ειρήνη Δενδρινού (1880 – 1974) με το εξής ποίημά της:

ΠΡΩΤΟΚΥΡΙΑΚΟ ΝΟΕΜΒΡΗ 1941
(Αφιερωμένο στα κορίτσια και τα αγόρια των Γυμνασίων)

Μες στη μαύρη ερημιά, που θλιφτά μας πλακώνει
στη δειλία, στην ψευτιά, στην ντροπή, που μας ζώνει,
στο συμφέρον το αισχρό, που τα αισθήματα θάβει,
δεν ζούμε όλοι, ωιμέ, με ωραιότητα σκλάβοι.
Τα κορμιά σας μικρά, μα υψώθηκαν γιγάντια
μπρος στη βία του εχθρού, στη χαμέρπεια ενάντια.
Η γροθιά σας μικρή κι η φωνή σας φωνούλα,
μα η ψυχή σας τρανή, δεν την πιάνει τρεμούλα.
Γεια χαρά σας, παιδιά! Το γλυκόπονο τ’αγέρι
Της χρυσής Λευτεριάς στο δικό σας το χέρι.

Θαυμάσιο, υπέροχο είναι αυτό το ποίημα, το εμπνευσμένο από την περίφημη εκείνη εθνική εκδήλωση των παιδιών της Κέρκυρας ενάντια στην Ιταλική δολιότητα, που προσπαθούσε άδικα και εγκληματικά να αποσπάσει οριστικά τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ από τα βάθη των αιώνων νησιά του Ιονίου από την αγκαλιά της μάνας Ελλάδας, για να τα ενώσει με την Ιταλία.

Η εκδήλωση του Πρωτοκύριακου του 1941 των παιδιών της Κέρκυρας κατά των Ιταλών του Μουσσολίνι είναι ακόμα ένα αιώνιο μάθημα σε κάθε επίδοξο επιδρομέα, ότι η αθάνατη, η γνήσια Ελληνική ψυχή παραμένει και θα παραμένει αδούλωτη και ότι ματαιοπονεί, όποιος νομίζει και ονειρεύεται ότι θα μπορέσει να της ξεριζώσει την ορθόδοξη χριστιανική της Ελληνική συνείδηση.

Του φιλόλογου Επιτίμου Λυκειάρχου Σπύρου Σταμ. Μεσημέρη
(Από το βιβλίο του «Ελληνικό Εγερτήριο» Β΄ έκδοση) 

* * *

Διαβάστε επίσης...