Άγιοι Δέκα

Από τα πολύ παλιά χρόνια η Κέρκυρα ήταν διαιρεμένη γεωγραφικά σε 4 περιοχές με τις ονομασίες Γύρου, Όρους, Μέσης και Λευκίμης. Στην περιοχή Μέσης και σε απόσταση 11 χλμ. Νότια της πόλης της Κέρκυρας βρίσκεται το χωριό των Αγίων Δέκα. Είναι χτισμένο στην πλαγιά του ομώνυμου όρους, σε υψόμετρο 150 μ. και έχει 481 κατοίκους. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Αχιλλείων.

Η δημιουργία του χωριού των Αγίων Δέκα αποτελεί μία από τις κυριότερες μαρτυρίες της εγκατάστασης στην Κέρκυρα προσφύγων από την Κρήτη. Η φυγή των κατοίκων της Κρήτης κατά ομάδες, οικογένειες ή μεμονωμένα άτομα, προς την Κέρκυρα και άλλα μέρη, πρέπει να άρχισε από το έτος 823 που το νησί κατελήφθη από τους Άραβες. Το 961 τι ανακατέλαβε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι στα 138 χρόνια αραβοκρατίας άρχισαν οι μεταναστεύσεις των Κρητών και κάποια ομάδα απ΄ αυτούς που ήλθαν στην Κέρκυρα, φέρνοντας μαζί τους την εικόνα των Αγίων Δέκα μαρτύρων των εν Κρήτη μαρτυρησάντων, ίδρυσαν τον οικισμό που εξελίχθηκε στο χωριό με την ονομασία αυτή.

Οι δέκα χριστιανοί είχαν συλληφθεί από τον ανθύπατο της μεγαλονήσου, κατά το διωγμό του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δεκίου (249-251) και αφού βασανίστηκαν, χωρίς να ενδώσουν να θυσιάσουν στα είδωλα, τέλος θανατώθηκαν με αποκεφαλισμό. Τα ονόματά τους ήσαν Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνικιανός, Ζωτικός, Πόμπιος, Αγαθόπους, Βασιλείδης και Ευάρεστος. Η μνήμη τους τιμάται στις 23 Δεκεμβρίου.

Κατά τη διάρκεια του Ε΄ Βενετοτουρκικού πολέμου (1645-1669), του λεγόμενου και «κρητικού πολέμου», ήλθαν πάλι πολλοί Κρήτες πρόσφυγες στην Κέρκυρα, αλλά δεν έχτισαν αυτοί τους Αγίους Δέκα, όπως λανθασμένα αναφέρουν κάποιοι παλαιότεροι ιστορικοί. Αυτοί εγκαταστάθηκαν «στη χώρα και στα μπόργκα των κορφών». ³ Το χωριό υπήρχε από μερικούς αιώνες πριν. Μία από τις παλαιότερες αναφορές εις αυτό είναι το συμβόλαιο της 8 Φεβρουαρίου 1503 του Κερκυραίου συμβολαιογράφου Εμμανουήλ Τοξότη, με δωρεά κατοικίας που έκανε η

«…Αικατερίνη θυγατέρα του πότε Δημητρίου του Σαβάτη, από χωρίου των Αγίων Δέκα και συμβία του πότε Ανδρέα του Λιβαδιότη, από χωρίου της Παυλιάνας…»

Σχετικά με τον αριθμό των κατοίκων του χωριού η παλαιότερη ίσως γραπτή μαρτυρία υπάρχει στους πληθυσμιακούς καταλόγους των βενετοκρατούμενων νησιών, που είχε συντάξει το 1583 ο Πέτρος Καστροφύλακας και που βρίσκονται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, ως μια ενιαία εργασία. Εκεί το χωριό αναφέρεται ως Casal Agius Dheca με 120 κατοίκους.

Ένα ιστορικό γεγονός, που δένει με τον θρύλο, δημιουργεί συζητήσεις σχετικά με τους Αγίους Δέκα. Το 1460 λοιπόν, με την οριστική κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους, ο Δεσπότης του Μυστρά Θωμάς Παλαιολόγος, αδελφός του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου, έφυγε βόρεια. Μαζί με τη σύζυγό του Αυγούστα Αικατερίνη Παλαιολογίνα και την ακολουθία τους ήρθαν στην Κέρκυρα. Ο Θωμάς συνέχισε για την Ιταλία, ενώ, σύμφωνα με την παράδοση, η Αικατερίνη εγκαταστάθηκε στους Άγιους Δέκα, στην τελευταία προς τα πάνω γειτονιά, που από τότε έχει την ονομασία «Αυγουστάτα».

Η παράδοση συνεχίζει ότι από το γεγονός αυτό έλαβαν οι κάτοικοι το επίθετο Αυγούστης. Σε συζητήσεις μεταξύ ιστορικών ερευνητών, ορισμένοι διαφωνούν ως προς τον τίτλο «Αυγούστα», που τον είχε μόνο η σύζυγος του Βυζαντινού Αυτοκράτορα. Άλλοι ισχυρίζονται ότι οι κάτοικοι την αποκαλούσαν έτσι τιμητικά. Κάποιοι έχουν διατυπώσει την άποψη ότι μεταξύ των προσφύγων από την Κρήτη υπήρχαν και μερικοί με το επίθετο Αυγουστάκης, που υφίσταται στην Κρήτη μέχρι σήμερα και ότι με το χρόνο έγινε Αυγούστης, όπως ο Πουλάκης έγινε Πουλής. Ελπίζεται ότι το ιστορικό ενδιαφέρον των Αγίων Δέκα και η έρευνα των ειδικών θα καταλήξει σε τεκμηριωμένες πληροφορίες.

Το όρος των Αγίων Δέκα, με υψόμετρο 576μ. από τα πολύ παλιά χρόνια είχε την ονομασία Γαλίσιον ή Γαλίκιον όρος. Ένας όρος με την ίδια ονομασία βρισκόταν κοντά στην Έφεσο της Μ. Ασίας, στο οποίο υπήρχε μοναστικό κέντρο, κάτι ανάλογο με το Άγιο Όρος. Οι ιστορικοί ερευνητές εικάζουν ότι κάποτε έφυγαν από εκεί κάποιοι, ήλθαν στην Κέρκυρα και έχτισαν στην κορυφή τη μονή της Αναλήψεως, η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα, δίδοντας στο όρος την ονομασία αυτή.

H ονομασία Γαλίσιον ή Γαλίκιον είναι μαρτυρημένη από νοταριακά έγγραφα του 15^ου αιώνα, καθώς και η μονή. Σε πράξη της 31 Αυγούστου 1502 το Εμμ. Τοξότη αναφέρεται (τηρείται η ορθογραφία του πρωτοτύπου):»…ο ευγενείς μισέρ Πιέρος ο Φφιομάχος (sic) του ποτέ μισέρ Στεφάνου, μπαρούνου των Κορυφών, ως ακτοίτωρ και οικοκύρις της ενδόξου μονής της Αναλήψεως, ή κείτε εν τι Γαλικίω όρει εν τη νήσω των Κορυφών…»

Η κτήτορας της μονής οικογένεια Φιομάχου την επώλησε μέσα στον 16^ο αιώνα στην οικογένεια Μορέλλο Τζουστινιάν. Κατά το έτος 1695 ο κόμης Ιωάννης Μορέλλο Τζουστινιάν και οι δύο αδελφές του επώλησαν τη μονή στον Νικόδημο Καροφυλάτο, ιερομόναχο από την Κρήτη. Το 1798 τέλος οι Δημοκρατικοί Γάλλοι την εδήμευσαν. 

Το 1901 διανεμήθηκε στην Κέρκυρα ένα διαφημιστικό μονόφυλλο, με ένα μικρό κείμενο με τίτλο « Το αξιοσημείωτο όρος των Αγίων Δέκα». Εις αυτό συνίσταται η επίσκεψη της κορυφής του όρους, με μεγάλη δόση υπερβολής αναφέρεται ότι από εκεί βλέπει κανείς «τας ετέρας Ιονίους νήσους, αλλά εν καθαρά ατμοσφαίρα και αυτήν την νήσον Μάλταν», γίνεται αναφορά και στη μονή, «διευθυνομένη υπό του φιλοπονεστάτου και τιμιωτάτου Ηγουμένου μοναχού Καλλινίκου Βαρότση» και το κείμενο καταλήγει: «Βεβαιούμεν πάντα επισκεπτόμενον ότι απεριγραπτικωτέρα έσεται η ευχαρίστησις της ως είρηται επισκέψεως και περιηγήσεως του μέρους τούτου. Εν Κέρκυρα τη 21 Ιουλίου 1901, εις περιηγητής».

Όπως είναι ευνόητο, με την πάροδο των αιώνων η παλιά ονομασία του όρους έσβησε, όπως συμβαίνει συχνά με πολλά τοπωνύμια, και του δόθηκε εκείνη του χωριού, Άγιοι Δέκα.

Από το χωριό αναδείχθηκαν τρεις ξεχωριστές προσωπικότητες:

Α΄ Γεράσιμος Ζωχιός. Γεννήθηκε στις αρχές του 19^ου αιώνα. Σπούδασε στην Ιόνιο Ακαδημία, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Παρίσι. Πρόκειται για τον ιδρυτή του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (ΝΑΤ), από το οποίο συνταξιοδοτούνται χιλιάδες Έλληνες ναυτικοί. Η προτομή του κοσμεί την πλατεία του χωριού.

Β΄ Ιωάννης Ζωχιός (1840-1912), γιος του προηγούμενου. Σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και στο Παρίσι. Στα 1880 εκλέγεται τακτικός καθηγητής της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην έδρα Φυσιολογίας και Ανατομικής. Ήταν βαθύς μελετητής της γενικής ιστορίας και των αρχαίων φιλοσόφων και προχωρούσε σταθερά στο δρόμο της δημιουργίας.

Γ΄ Ερωτόκριτος Μωραίτης (1895-1978), ιατροφιλόσοφος, με σπουδές στην Πάδοβα της Ιταλίας. Έφερε στο φως άγνωστα στοιχεία για τους ενδοκρινείς αδένες. Αγωνιστής για το δίκαιο και τη δημοκρατία, πρωτοστάτησε το 1929 στην ίδρυση του Αυτόνομου Οργανισμού Αγροτικής Πίστεως στην Κέρκυρα. Ο τάφος, του βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού του, το αποκαλούμενο από τους κατοίκους «Πετρωτό».

Από την Κέρκυρα πέρασε το 1985 ο Άγγλος ποιητής Οscar Wilde (1856-1900) και αφιέρωσε ένα ποίημά του στο όρος των Αγίων Δέκα, που με την παράξενη ομορφιά του τραβούσε τους Άγγλους επισκέπτες να ανέβουν στην κορυφή του. Το ποίημα που περιλαμβάνεται στα Άπαντα του Ο.W., δημοσιευμένα από τον εκδοτικό οίκο Collins του Λονδίνου και έχει τίτλο «SANTA DECCA» δημοσιεύθηκε στην τοπική εφημερίδα «ΑΛΗΘΕΙΑ», στο αγγλικό πρωτότυπο και σε μετάφραση στην ελληνική, σύμφωνα με την εφημερίδα, «από την Κα Σανσών και τον Κον Νικολάκην». Παρατίθεται απόσπασμα:

SANTA DECCA

Το παιδί της Δήμητρας δεν έχει πλέον

Το δέκατον από τις θημωνιές των Αγίων Δέκα.

Και όμως ίσως εις αυτήν την μαγεμένην νήσον

Αναμασόντας τον πικρόν καρπόν της μνήμης

Κάποιος Θεός κείται κρυμμένος εις τα ασφόδελα.

 Οι Άγιοι Δέκα αποτελούν ένα τυπικό κερκυραϊκό χωριό, με τα παλαιά αγροτικά του σπίτια αλλά και σύγχρονα οικοδομήματα. Έχει τις εκκλησίες του, οι οποίες είναι: Η Παναγία Οδηγήτρια, κεντρική ενοριακή εκκλησία του χωριού, οι Άγιοι Δέκα, ο Άγιος Σπυρίδων, ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Ιάκωβος στο νεκροταφείο του χωριού και η κτητορική του Αγίου Στυλιανού. Ο πολιτιστικός του Σύλλογος διαθέτει θαυμάσια αίθουσα εκδηλώσεων και τα τμήματά του θεατρικό και χορευτικό δίνουν αξιόλογες παραστάσεις. Έχει και την ποδοσφαιρική του ομάδα «ΗΡΑΚΛΗΣ».

Το πανέμορφο χωριό, απλωμένο πάνω στην καταπράσινη βουνοπλαγιά, χαμογελάει σε ντόπιους και ξένους και τους καλεί να το γνωρίσουν.