«… Με την Δημοκρατίαν αποδίδεται η Ελλάς εις τους Έλληνας, ασφαλίζονται αι ελευθερίαι των, ικανοποιείται η τιμή του περιφρονηθέντος Έθνους …» (ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου στη Βουλή τις 24 Μάρτη 1924)

Ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης πρώτος πρόεδρος της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας

Με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923  κλείνει για την Ελλάδα μια μακρόχρονη πολεμική περίοδος της οποίας τα δύο τελευταία γεγονότα είναι η εκστρατεία του 1919, στο πλευρό των Αγγλογάλλων, ενάντια στο νεοσύστατο σοβιετικό κράτος και η ήττα στη Μικρά Ασία το καλοκαίρι του 1922. Ακολουθεί η «Δίκη των έξι», το κίνημα του 1923 και στις 16 Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς νικητές των εκλογών είναι οι «Φιλελεύθεροι». Στις 19 ο Γεώργιος Β΄ εγκαταλείπει τη χώρα και αμέσως μετά ο Βενιζέλος επιστρέφει αναλαμβάνοντας την πρωθυπουργία από 11 Γενάρη ως 6 Φλεβάρη. Μη μπορώντας να συγκρατήσει το αντιβασιλικό ρεύμα παραιτείται και φεύγει από τη χώρα. Ηγέτης της αντιβασιλικής παράταξης αναδεικνύεται ο επικεφαλής της «Δημοκρατικής Ένωσης» Αλέξανδρος Παπαναστασίου ο οποίος και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία της χώρας στις 24 Μάρτη. Οι προγραμματικές του δηλώσεις, με στόχο την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, είναι ένα από τα ριζοσπαστικότερα κείμενα που είχαν εκφωνηθεί ως τότε στη Βουλή.

 Έκπτωτη η Δυναστεία

Στις 25 Μάρτη του 1924:

«Περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακηρύξεως της Δημοκρατίας»

Η Δ΄ Συντακτική των Ελλήνων Συνέλευσις, έχουσα προ οφθαλμών τα δεινά που επεσώρευσεν εις το έθνος η Δυναστεία των Γλυξβούργων και με την πεποίθησιν ότι μόνον το Δημοκρατικόν Πολίτευμα το ανταποκρινόμενον προς τον χαρακτήρα του Ελληνικού λαού, τας πολιτικάς του συνηθείας και την κοινοβουλευτικήν του ανατροφήν, δύναται να ασφαλίση τας ελευθερίας του και να βοηθήση να προαχθή ηθικώς, να αναλάβη οικονομικώς και να εξυγιάνη από πάσης απόψεως τον πολιτισμόν του

 Ψηφίζει

 1. Κηρύττει οριστικώς έκπτωτον την Δυναστείαν των Γλυξβούργων, στερεί όλα τα μέλη αυτής παντός δικαιώματος επί του Θρόνου και της ελληνικής ιθαγένειας και απαγορεύει εις αυτά την εν Ελλάδι διαμονήν.

2. Αποφασίζει να συνταχθή η Ελλάς εις Δημοκρατίαν κοινοβουλευτικής μορφής , υπό τον όρον εγκρίσεως της αποφάσεως υπό του Λαού δια δημοψηφίσματος, ούτινος οι λεπτομέρειαι, περιλαμβάνουσαι τον χρόνον, τον τρόπον της ενεργείας και τας εγγυήσεις της αμερολήπτου διεξαγωγής του, θέλουν κανονισθή δια Διατάγματος.

3. Επιτρέπει την αναγκαστικήν απαλλοτρίωσιν των κτημάτων των ανηκόντων εις τα μέλη της εκπτώτου Δυναστείας. Κτήματα περιελθόντα εις μέλη της εκπτώτου Δυναστείας εκ δωρεάς του Δημοσίου, δήμων κοινοτήτων ή νομικών προσώπων ή αποκτηθέντα  ή κατασκευασθέντα δι΄ εθνικών εράνων, περιέρχονται αυτοδικαίως άνευ ουδεμίας αποζημιώσεως εις το Δημόσιον ή τους οικείους δήμους, κοινότητας ή νομικά πρόσωπα.

4. Ο Ναύαρχος Κουντουριώτης θέλει εξακολουθήσει να εκτελή, ως μέχρι τούδε, καθήκοντα ρυθμιστού του πολιτεύματος, μέχρι συντάξεως του δημοκρατικού Χάρτου της Ελλάδος.

 Το Δημοψήφισμα

Το Δημοψήφισμα προκηρύσσεται για την Κυριακή 13 Απρίλη, το ΝΑΙ στη Δημοκρατία εγκρίνεται με ποσοστό 69,95% και πρώτος πρόεδρος της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας εκλέγεται ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

Μέχρι την Τετάρτη 16 Απρίλη δεν είχαν εκδοθεί πλήρη τελικά αποτελέσματα για τα Ιόνια Νησιά. Ως τότε στα νησιά Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο τα ποσοστά κατά της Δυναστείας προσέγγισαν συνολικά το 60%.

 Το πρώτο υπουργικό συμβούλιο της Δημοκρατίας

Το μεσημέρι της Δευτέρας 15 Απρίλη  συνέρχεται στο Υπουργείο Οικονομικών το Υπουργικό Συμβούλιο και ασχολείται με τα αποτελέσματα και την κατάσταση που δημιούργησε το δημοψήφισμα.

Αποφασίζεται ότι το ελληνικό κράτος θα έχει πλέον τον τίτλο «Ελληνική Πολιτεία» πάντα υπό την έννοια της Δημοκρατίας και ότι στο εξωτερικό ο τίτλος του θα είναι: «Republique Hellenique». Ο ναύαρχος Κουντουριώτης θα έχει τον τίτλο του «Προσωρινού Κυβερνήτη της Ελληνικής Πολιτείας», μέχρι ο νέος καταστατικός χάρτης να καθορίσει οριστικά τον τίτλο του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Η κυβέρνηση θα προτείνει στην Εθνοσυνέλευση να οριστικοποιηθεί ο τίτλος του «Κυβερνήτη» για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενώ το Βασιλικό Ανάκτορο αποφασίζεται να μετονομαστεί σε «Κυβερνείο».

 Προς το τέλος της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας

Λίγες μέρες μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, η κυβέρνηση Παπαναστασίου απαγορεύει τη συγκέντρωση των εργατών του Πειραιά και της Αθήνας οι οποίοι οργανώνουν Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση μετά από πρόσκληση του ΣΕ(Κ)ΚΕ. Ο στρατός ανοίγει πυρ κατά των διαδηλωτών με αποτέλεσμα ένα νεκρό εργάτη και δώδεκα τραυματίες. Λίγες μέρες αργότερα νέες συγκρούσεις στη Θεσσαλονίκη με καπνεργάτες και καπνοπαραγωγούς αφήνουν έντεκα τραυματίες. Στις 10 Νοέμβρη ένας νεκρός και τριάντα τραυματίες είναι ο απολογισμός συγκρούσεων καπνεργατών με την χωροφυλακή.

Δεκαπέντε μήνες από την εγκαθίδρυση της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας το στρατιωτικό κίνημα του Θεόδωρου Πάγκαλου αναγκάζει σε παραίτηση την κυβέρνηση, ενώ τροποποιείται αυθαίρετα το Σύνταγμα και στις 4 Γενάρη 1926 κηρύσσεται Δικτατορία. Στις 22 Αυγούστου ο βενιζελικός στρατηγός Γ. Κονδύλης ανατρέπει τον Πάγκαλο και  αποκαθιστά την Δημοκρατία, ενώ στις 3 Ιούνη 1927 αρχίζει να ισχύει το Σύνταγμα της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.

Τον Οκτώβρη του 1935 το πραξικόπημα του Κονδύλη αναγκάζει την κυβέρνηση Τσαλδάρη (ήδη η κυβέρνησή του έχει καταργήσει ή τροποποιήσει άρθρα του Συντάγματος) να επαναφέρει το Σύνταγμα του 1864/1911 και να προκηρύξει δημοψήφισμα για επαναφορά της Βασιλείας.

Στις 3 Νοέμβρη η Βασιλεία επιστρέφει με νόθο δημοψήφισμα, παίρνοντας 97,88% και στις 25 ο Γεώργιος Β΄ βρίσκεται πάλι στην Ελλάδα. Η χρηματιστική ολιγαρχία του τόπου με τη βοήθεια των Άγγλων ετοιμάζεται να επιβάλλει φασιστική δικτατορία προκειμένου να αντιμετωπίσει το διαρκώς ογκούμενο λαϊκό κίνημα που επεδίωκε δημοκρατική λύση στην υπάρχουσα πολιτική κρίση. Ο δρόμος για την 4^η Αυγούστου είναι πλέον ανοιχτός.

ΠΗΓΕΣ:

• Β. Σκουλάτος – Ν. Δημακόπουλος- Σ. Κόνδης, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, Γ΄ Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 (έκδ. ΙΑ)
• Άγγελος Βλάχος, «Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου», στην Ιστορία των Ελλήνων, τ. 12, Δομή, Αθήνα, χ.χ.
• Εφημερίδα Ριζοσπάστης, φ. 13-4-1924
• Εφημερίδα Σκριπ, φ. 13 και 15-4-1924
• Εφημερίδα Εμπρός, φ. 16-4-1924 (ψηφιακή συλλογή Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας)

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 11-04-201ο

* * *