Πρίν κάποια χρόνια, έπεσε στα χέρια μου το ημερολόγιο του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου του 1998, με θέμα τις ελληνικές παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες και τα λαϊκά μουσικά όργανα. Στην άκρη μίας σελίδας, υπάρχει μία πολύ μικρή εικόνα που δείχνει δύο μουσικούς, με την παλιά φορεσιά των χωρικών της Κέρκυρας, μικρό φέσι και τσαρούχια χωρίς φούντες, να παίζουν ταμπούρλο και νιάκαρα (πίπιζα), τα όργανα δηλαδή που έπαιζαν στα πανηγύρια της Κέρκυρας μέχρι τις αρχές του 1900, και που παίζουν ακόμη στη Ζάκυνθο.

Captn. Forbes Mac Bean : Native musicians, Corfu – Ντόπιοι μουσικοί, Κέρκυρα
Δύο μουσικοί του χωριού παίζουν “ταμπουρλονιάκαρα” σε πανηγύρι.
Δεξιά, δύο χωρικές με γιορτινή φορεσιά, και ένα “παβιόνι”.
Τα παβιόνια ήταν κιόσκια (σκηνές, τέντες) που έστηναν στα πανηγύρια.

Η περιγραφή της εικόνας στο ημερολόγιο είναι η εξής: Μουσικοί σε μία γιορτή στην Κέρκυρα – Έγχρωμη λιθογραφία από την έκδοση “Sketches of Character and Costume in Constantinople, Ionian Islands etc. from the original drawings made on the spot by Captn. Forbes Mac Bean, London, 1854. Lithographed by J. Sutcliffe”
(Σχέδια χαρακτήρων και στολών σε Κωνσταντινούπολη, Ιόνια Νησιά κ.λ.π. από τις αρχικές επιτόπιες ζωγραφιές του Κάπτ. Φορμπς Μακ Μπιν, Λονδίνο 1854.
Λιθογραφημένα από τον Τζ. Σάτκλιφ) Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Αρχικά, νόμισα ότι ο “κάπτεν” Φορμπς Μακ Μπιν ήταν κάποιος Σκωτσέζος καπετάνιος, που άραξε κάποτε στην Κέρκυρα, πήγε σε κάποιο πανηγύρι, και ζωγράφισε τους ντόπιους. Επειδή ήταν η μοναδική απεικόνηση “ταμπουρλονιάκαρων” στην Κέρκυρα, που είχα δει ποτέ, έψαξα να βρω μιά μεγαλύτερη και καλύτερη εικόνα. Βρήκα λοιπόν σαρώσεις από αρκετές ακουαρέλες (υδατογραφίες) της έκδοσης, του εξωφύλλου καθώς και της πρώτης σελίδας.

Η πρώτη σελίδα της έκδοσης, Λονδίνο 1854

Βλέποντας κάτω από το όνομα του ζωγράφου το “92nd Highlanders” (92ο Ορεσείβιων), έψαξα γιά περισσότερες πληροφορίες, και βρήκα τα εξής :
Αρχικά, ο Κάπτεν Φορμπς Μακ Μπιν δεν ήταν καπετάνιος, αλλά λοχαγός, “captain” στα αγγλικά σημαίνει πλοίαρχος αλλά και λοχαγός. Υπηρετούσε στο 92nd Highlanders Regiment of Foot, δηλαδή στο 92o Σύνταγμα Πεζικού Ορεσείβιων Σκωτσέζων, γνωστό και ως “The Gordon Highlanders”, “Οι Ορεσείβιοι του Γκόρντον”, από το όνομα του πρώτου διοικητή τους, του στρατηγού Δούκα Τζόρτζ Γκόρντον.

Το ιστορικό αυτό Σκωτσέζικο Σύνταγμα είχε ενταχθεί στις δυνάμεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από το 1794, και συμμετείχε σε αρκετές μάχες, ακόμη και στη μάχη του Βατερλώ το 1815, κατά του Ναπολέοντα. Μετά από κάποιες αποστολές, όπως στην Τζαμάϊκα, όπου πέθαναν πολλοί από κίτρινο πυρετό, στο Γιβραλτάρ και στα νησιά Μπαρμπάντος, το 1844 επέστρεψαν στη βάση τους στη Σκωτία.

Λοχαγός (αριστερά) και δεκανέας (δεξιά) του 92oυ Συντάγματος.Ορεσείβιων.

Υπαξιωματικός του 92oυ Συντάγματος διαβάζει στους στρατιώτες, Κάστρο του Εδιμβούργου,1846.

Το 1851, με διοικητή τον αντιστράτηγο Σερ Ουίλιαμ Μακ Μπιν (Lt.General Sir William Mac Bean), έλαβαν διαταγή να μεταβούν στα Ιόνια Νησιά, που ήταν ακόμη υπό Βρετανική κυριαρχία, με αρμοστή τον αμείλικτο Σερ Χένρι Τζορτζ Ουόρντ (Sir Henry George Ward), τον μισητό στους Επτανήσιους “Ουάρδο”.

Πιθανότατα, το μεγαλύτερο μέρος του Συντάγματος στρατοπέδευσε στην Κέρκυρα, την πρωτεύουσα των Ιονίων Νήσων, και μάλιστα στους “Αγγλικούς Στρατώνες” του Παλαιού Φρουρίου, των οποίων η κατασκευή τελείωσε μόλις την προηγούμενη χρονιά. Σίγουρα κάποιες μονάδες στάλθηκαν ως φρουρά και σε άλλα Ιόνια Νησιά, και οπωσδήποτε στην Κεφαλλονιά, όπου, μόλις πρίν δύο χρόνια, είχαν ξεσπάσει αιματηρές εξεγέρσεις.

Στην Κέρκυρα, οι Σκωτσέζοι πέρασαν δύο ήσυχα χρόνια. Πρέπει να ήταν ένα αξιοπερίεργο θέαμα γιά τους ντόπιους, όταν έκαναν παρελάσεις με τα ψηλά γούνινα καπέλα, τις καρό φούστες (κιλτ), τα τύμπανα και τις γκάϊντες. Επειδή, βάσει εικόνων, είχαν και μπάντα με χάλκινα πνευστά, σίγουρα θα έκαναν και συναυλίες στο Πάλκο της Σπιανάδας, όπως συνήθιζαν όπου πήγαιναν οι Βρετανικές Δυνάμεις κατά την Βικτωριανή εποχή.

Στο μεταξύ, ο λοχαγός Φορμπς Μακ Μπιν, πρέπει να είχε αρκετό ελεύθερο χρόνο, ώστε να γυρίζει στα χωριά της Κέρκυρας, στα πανηγύρια και στις λειτανίες. Έχοντας ασχοληθεί με το σχέδιο και την υδατογραφία, που ήταν πολύ διαδεδομένη και αγαπητή εκείνη την εποχή στην Βρετανία, ζωγράφιζε επί τόπου χωρικούς και χωρικές, παπάδες, οργανοπαίκτες και εμπόρους. Οι ακουαρέλες του, αν και κάπως κωμικές, απεικονίζουν πολύ γλαφυρά τους ανθρώπους της εποχής με τις φορεσιές τους και τις δραστηριότητές τους.

Γιορτινές φορεσιές των χωρικών, Κέρκυρα.

Έλληνες χωρικοί, Κέρκυρα.
Υπαίθριος “φρουταριόλος” (οπωροπώλης) σε κάποιο χωριό.

Κατά την διαμονή του στην Κέρκυρα, φαίνεται ότι ο Φορμπς Μακ Μπιν κάποια στιγμή ταξίδεψε και στην απέναντι στεριά, στην Αλβανία, και βορειότερα στο Μαυροβούνιο, όπου ζωγράφισε και ανθρώπους αυτών των περιοχών.
Σίγουρα δεν τους ζωγράφισε ούτε στην Κέρκυρα, ούτε στην Κωνσταντινούπολη, γιατί κάτω από τις συγκεκριμένες ακουαρέλες, είτε δεν αναφέρεται ο τόπος, Corfu ή Constantinople, είτε, στην περίπωση ενός Αλβανού στρατιώτη των ατάκτων Τούρκων, αναφέρεται σαφώς “sketched in Albania”, “σχεδιασμένο στην Αλβανία”.

Οι Σκωτσέζοι του 92ου Συντάγματος έμειναν στα Επτάνησα μέχρι το 1853, που αναχώρησαν για το Γιβραλτάρ. Από εκεί τους έστειλαν να συμμετάσχουν στην πολιορκία της Σεβαστούπολης, στον Πόλεμο της Κριμαίας, αλλά έφθασαν λίγο πρίν λήξει, και δεν συμμετείχαν σε σημαντικές μάχες.
Το πιθανότερο είναι ότι, στην διαδρομή γιά την Κριμαία, πέρασαν από την συμμαχική τους τότε οθωμανική Κωνσταντινούπολη, κι εκεί ο Φορμπς Μακ Μπιν ζωγράφισε τις υπόλοιπες ακουαρέλες.

Έλληνες ιερείς, Κέρκυρα.
Ορθόδοξοι ιερείς με τρίκωχους σκούφους σε κάποια λειτανία..
Πίσω διακρίνονται και δύο “σκόλες” (λάβαρα).

Άνθρωποι της υπαίθρου, Κέρκυρα.
Ο πιό ευκατάστατος, πάνω στο άλογο, έχει στο πλάϊ δερμάτινο ασκί και στην πλάτη μακριά πίπα.

Πέρασε περίπου ένας αιώνας, μέχρι να ξαναεμφανιστούν Σκωτσέζοι στρατιώτες στην Κέρκυρα.
Σύμφωνα με μαρτυρία του πατέρα μου, μετά τη λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, μαζί με τους Βρετανούς συμμάχους που επισκέφθηκαν την Κέρκυρα, αποβιβάσθηκε και ένα άγημα Σκωτσέζων, που παρήλασε στη Σπιανάδα με τύμπανα και γκάϊντες, προς έκπληξη των ντόπιων.

Παρέλαση του 92oυ Συντάγματος Πεζικού Ορεσείβιων (υδατογραφία).

Το σύνταγμα Black Watch Highland Regiment παρελαύνει στη Σπιανάδα, 21 Μαΐου 1945.

Μετά από διακόσια χρόνια ιστορίας, το 92ο Σύνταγμα του Γκόρντον ενώθηκε με άλλες Σκωτσέζικες μονάδες, και από το 2006 αποτελεί τμήμα του Βασιλικού Συντάγματος της Σκωτίας.

Κώστας Χανδρινός

*  *  *

Διαβάστε επίσης...