Ένα τραγούδι για τη Νίκη

«Συντρίβουμε πια των αλύσων δεσμά
Και γιγάντια προβάλει νικήτρα λευτεριά.
Παντού ο λαός της Ελλάδας
σε ύστερη μάχη νικά,
καινούρια ιστορία θριάμβων γεννά
ο στρατός του λαού στα ψηλά μας βουνά
…………………………………..»

Πριν 72 χρόνια, στις 9 Μάη 1945, με το σκληρό αντιφασιστικό αγώνα των λαών, η Νέα Τάξη Πραγμάτων, που ονειρευόταν η φασιστική Γερμανία, γίνεται συντρίμμια και τυπικά με την άνευ όρων συνθηκολόγησή της. Εκείνη την ημέρα οι Σοβιετικοί στρατιώτες υψώνουν την κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ σημαίνοντας τη λήξη του πιο αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα.

Μερικά χρόνια αργότερα επιχειρείται να ξαναγραφτεί η Ιστορία, να απενοχοποιηθεί η Γερμανία και να  χαρακτηριστεί η 9^η Μάη ως «Μέρα της Ευρώπης» με στόχο όχι να μάθουν οι άνθρωποι να μην αλληλομισούνται, αλλά, αντίθετα, να αμβλυνθεί η ιστορική τους μνήμη.  Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι το 1995, στη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τη Νίκη κατά του Φασισμού το ζήτημα που κυριάρχησε στις επίσημες συζητήσεις, ημερίδες και συνέδρια ήταν το τι σημαίνει για τη Γερμανία η 9η Μάη 1945: Απελευθέρωση ή κατοχή;

«Συντρίβουμε των αλύσων τα δεσμά»

Από τα ισχυρότερα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα

Ο 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος (Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος για τους Σοβιετικούς) κράτησε 5 χρόνια, 6 μήνες και 4 μέρες και η χώρα μας συνέβαλε σημαντικά  στην ήττα του φασισμού. Η συμβολή της  ξεκινά με τις μάχες της Αλβανίας και συνεχίζεται με τη δημιουργία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ενός από τα ισχυρότερα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της Ευρώπης.

Στην κατακτημένη Ελλάδα, ενώ η πάλη ενάντια στον κατακτητή δυναμώνει,  δημιουργείται η ανάγκη στο λαό να εκφραστεί ο πατριωτισμός του με στίχους και μελωδίες. Αρχικά χρησιμοποιούνται παλαιότερες ελληνικές μελωδίες με νέους στίχους καθώς και μελωδίες από ξένα εμβατήρια – κύρια ρώσικα – ίσως λόγω της απήχησης που έχει παγκόσμια ο σκληρός και νικηφόρος αγώνας των Σοβιετικών κατά των εισβολέων Ναζί. Στα τραγούδια αυτά αποδίδεται το νόημά τους σε ελληνική μετάφραση, ενώ σε άλλα, στην ξένη μελωδία προσαρμόζονται  ελληνικοί στίχοι που δεν αποδίδουν απαραίτητα τον πρωτότυπο ξένο στίχο.

Σύντομα όμως άγνωστοι αγωνιστές και ταυτόχρονα πολλοί γνωστοί στιχουργοί και συνθέτες δίνουν τα δικά τους αντάρτικα αντιστασιακά τραγούδια  που τους συντροφεύουν στη ζωή, στη μάχη, στις πορείες, στο χορό και στο θάνατο.

Τα ίδια αυτά τραγούδια διαδίδονται γρήγορα και τραγουδιούνται από τους έλληνες  στρατιώτες στη Μέση Ανατολή.

«Πολεμάμε και τραγουδάμε»

Ήδη στα χρόνια της Κατοχής είχε γίνει η πρώτη προσπάθεια καταγραφής των Τραγουδιών της Αντίστασης, όπως φαίνεται και από την παρακάτω διαταγή του Ε.Λ.Α.Σ.

«ΕΛΑΣ/ Γενικόν Στρατηγείον/ Επιτελείον- Γραφείον ΙΙ/ Αριθ. 368

Έχομεν την τιμήν να σας παρακαλέσωμεν όπως άμα τη λήψει παρούσης μεριμνήσετε δια την συγκέντρωσιν όλων των εθνικοαπελευθερωτικών τραγουδιών της περιφερείας σας και την αποστολήν των εις ημάς.

Εάν σας είναι δυνατόν να μας γνωρίσετε και τον τονισμόν αυτών ή το δημοτικόν και σχολικόν τραγούδι βάσει του οποίου τραγουδούνται ταύτα. Επίσης και τα λόγια-ποιήματα.»

Το 2002 η Π.Ε.Α.Ε.Α., προσπαθώντας να διασώσει όσα περισσότερα μπορεί από τα Τραγούδια της Αντίστασης, κυκλοφορεί τον τόμο «Πολεμάμε και τραγουδάμε» όπου  η Μαρία Δημητριάδου καταγράφει δεκάδες από αυτά με τα ονόματα των στιχουργών και των συνθετών και σε πολλές περιπτώσεις με τα βιογραφικά τους.

Ξεφυλλίζοντας τον παραπάνω τόμο βρίσκουμε στις σελίδες 102-103 το τραγούδι «Συντρίβουμε των αλύσων τα δεσμά» με  μουσική από σοβιετικό τραγούδι «της νίκης», σε εναρμόνιση Ανδρόνικου Κουρούκλη. Οι στίχοι του όμως ανήκουν σε ένα κερκυραίο, που από χρόνια δε γυρίζει πια στα καντούνια της αγαπημένης του πόλης, το Μάχο Ρούση.

Εκδήλωση διαμαρτυρίας στο στρατόπεδο Τμίμι ( Posto di Diabοlo) της Λιβύης (οικογ. αρχείο Γιώργου Ρούση).

9 Μάη 1945: Η κόκκινη σημαία κυματίζει στο Ράιχσταγκ

Σκίτσο του Τηλεμαχου Ρούση από τον συγκρατούμενο του Μάνθο Κετση στις 03-06-1944 (οικογ. αρχείο Γιώργου Ρούση).