«Η κυβέρνηση Μεταξά μέχρι τo 1940 καθόριζε σαν μοναδικό σκοπό της πολεμικής προπαρασκευής για όλους τους κλάδους της εθνικής άμυνας “την αντιμετώπισιν της Βουλγαρίας εις μεμονωμένην ελληνοβουλγαρικήν ρήξιν” και δεν ανέφερε ούτε λέξη για αντιμετώπιση κινδύνου εκ μέρους της φασιστική ς lταλίας»
Δημοσίευμα στον αθηναϊκό τύπο στις 2 Μάη 1941 για την κατάληψη της Κέρκυρας
Τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ακολουθεί μια περίοδος ειρήνης, όμως η οικονομική κρίση του 1929 βάζει οριστικό τέλος σε αυτήν τη σχετικά σταθερή μεσοπολεμική περίοδο.
Λίγο πριν το 1939
Η Γερμανία εγκαταλείπει στα 1933 την Κοινωνία των Εθνών και στρατιωτικοποιεί την οικονομία της. Αρχικά οι δυτικές δυνάμεις δεν ανησυχούν και την επόμενη χρονιά υπογράφεται αγγλογερμανική συμφωνία που επιτρέπει στη Γερμανία αύξηση των ναυτικών της μονάδων.
Χωρίς να υπάρχει αντίδραση, η Γερμανία καταλαμβάνει στα 1936 τη Ρηνανία, υπογράφει με την Ιαπωνία το αντι-Κομιντερν σύμφωνο και το 1938 καταλαμβάνει την Αυστρία. Στις 30 Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, Τσάμπερλαιν, Νταλαντιέ, Χίτλερ και Μουσολίνι υπογράφουν τη Συμφωνία του Μονάχου και αρχίζει ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας η οποία κυριεύεται από τους Χιτλερικούς το Μάρτη του 1939. Την ίδια χρονιά ο Φράνκο βγαίνει νικητής στον Ισπανικό Εμφύλιο, οι Ιταλοί καταλαμβάνουν την Αλβανία και το Μάη Ιταλία και Γερμανία υπογράφουν το «Χαλύβδινο Σύμφωνο»
Τον Αύγουστο, οι Σοβιετικοί βλέποντας ότι σύντομα θα ήταν ο επόμενος στόχος του Χίτλερ και θέλοντας να κερδίσουν πολύτιμο χρόνο πολεμικής προετοιμασίας, υπογράφουν το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ. Την 1η Σεπτέμβρη 1939 η Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αρχίζει.
Ενώ «ανθεί» ο Γ’ Ελληνικός Πολιτισμός
Όταν ξεσπά ο πόλεμος, η Ελλάδα βρίσκεται ήδη τρία χρόνια κάτω από τη μπότα της Δικτατορίας. Οι συλλήψεις και οι εξορίες αντιφασιστών είναι μια καθημερινότητα και αντιδικτατορικές εκδηλώσεις γίνονται με κάθε ευκαιρία. Η παρουσία στην Αθήνα του γάλλου υπουργού Παιδείας του Λαϊκού Μετώπου τον Απρίλη του 1937, δίνει αφορμή για μεγάλες διαδηλώσεις, ενώ τον Ιούλη του 1938 εκδηλώνεται ένοπλη αντιδικτατορική εξέγερση στα Χανιά η οποία καταπνίγεται με κινητοποίηση ισχυρών δυνάμεων.
Ιταλικά βομβαρδιστικα Picchiatello B2 της 239 μοίρας της Ιταλικής Αεροπορίας. Τα αεροπλάνα αυτά εξορμώντας από τη Galatina, στην περιοχή του Lecce, πραγματοποίησαν πολλές επιδρομές εναντίον του νησιού το 1940-1941
Ο πόλεμος έχει πια τελειώσει. Ιταλικό απόσπασμα απονέμει τιμές κατά την άφιξη του στρατηγού Giovanni Messe στο λιμάνι της Κέρκυρας
Η Τεταρταγουστιανή Δικτατορία παίρνει οικονομικά μέτρα σε βάρος του λαού και με πρόσχημα την ενίσχυση της άμυνας επιβάλλει δυσβάστακτους φόρους και συνεχείς εράνους. Τα έσοδα αυτά ξοδεύονται για τη φασιστική προπαγάνδα, για την Ασφάλεια, για την οργάνωση της φασιστικής Ε.Ο.Ν. και την ώρα του πολέμου φαίνεται καθαρά η έλλειψη σοβαρής προπαρασκευής.
Με την κατάληψη της Αλβανίας, στα 1939, η φασιστική Ιταλία προσεγγίζει ήδη τον ελληνικό χώρο ενώ το καθεστώς Μεταξά δεν παίρνει κανένα ουσιαστικό μέτρο για την αντιμετώπιση της θανάσιμης απειλής, η οποία χρονολογείται από την εποχή του ιταλοαβησυνιακού πολέμου.
Από το Φλεβάρη του 1934 η Ελλάδα μετέχει στο «Σύμφωνο βαλκανικής συνεννόησης» το οποίο όμως ουσιαστικά αχρηστεύεται εξαιτίας των θέσεων των ελληνικών κυβερνήσεων. Γενικά η Δικτατορία δεν κάνει καμία ενέργεια που θα μπορούσε να εξασφαλίσει στη χώρα καλύτερες συνθήκες στο ενδεχόμενο επίθεσης. Ταυτόχρονα ακολουθεί πολιτική εξευμενισμού απέναντι στη φασιστική Ιταλία και φτάνει στις 28Οκτώβρη 1940 χωρίς ουσιαστικά πολιτική και διπλωματική προετοιμασία.
Ακόμα και στο Γενικό Επιτελείο Στρατού επικρατεί ηττοπαθές κλίμα και μόλις το καλοκαίρι του 1940 το επιτελείο της VIII μεραρχίας αγνοώντας τις αλλοπρόσαλλες διαταγές κατάρτισε διαφορετικό σχέδιο από το προτεινόμενο από το ΓΕΣ (και το οποίο εγκρίνεται αργότερα). Με βάση το σχέδιο αυτό δίνονται στην πρώτη περίοδο του ελληνοϊταλικού πολέμου οι αποφασιστικές μάχες για την απόκρουση της ιταλικής φασιστικής επιδρομής και γράφεται το Έπος του 40.
Κέρκυρα: Δίπλα στο μέτωπο
Στην αρχική τους φάση τα ιταλικά σχέδια προβλέπουν κατάληψη της Κέρκυρας ταυτόχρονα με τις επιχειρήσεις στην Ήπειρο, για αυτό και τις πρώτες μέρες του πολέμου η πόλη δεν δέχεται επιθέσεις παρά το ότι βρίσκεται δίπλα στο θέατρο των επιχειρήσεων και αποτελεί λιμάνι εφοδιασμού – άρα πολεμικό στόχο πρώτης τάξης.
Η προετοιμασία για πόλεμο είναι εξαιρετικά πλημμελής, καθώς ουδείς πιστεύει ότι η Κέρκυρα κινδυνεύει, και δεν έχουν ληφθεί καθόλου μέτρα για την προστασία των αμάχων. Η άμυνα του νησιού είναι στην ευθύνη του 10ου Συντάγματος Πεζικού το οποίο αριθμεί 4500 άνδρες κατανεμημένους σε τέσσερα τάγματα στο κεντρικό και στο βορεινό μέρος του νησιού.
Ιταλικό αεροσκάφος υπερίπταται του Λιμανιού (διακρίνεται μισοβουλιαγμένη η Προύσσα στο Καφέ Γυαλί)
Κατά τη διάρκεια ιταλικού βομβαρδισμού πλήττεται η παραλιακή ζώνη ενώ τα νερά που ανασηκώθηκαν από βόμβες που έπεσαν ανάμεσα Βίδο και Λιμάνι, μόλις έχουν καταλαγιάσει.
Από την πρώτη μέρα του Πολέμου συλλαμβάνονται όλοι οι ιταλοί υπήκοοι που κατοικούν στην Κέρκυρα (κάπου 3000) και οδηγούνται υπό φρούρηση στο Νέο Φρούριο.
Το πρωί της 31ης Οκτώβρη απέναντι από την Κέρκυρα εμφανίζονται δύο ελληνικά αντιτορπιλλικά τα οποία βομβαρδίζουν για δύο περίπου ώρες τις ιταλικές θέσεις στην Ήπειρο διαλύοντας την εντύπωση ότι ο ελληνικός στρατός απειλεί ήδη τους Αγίους Σαράντα.
Μετά την «ηρεμία» η καταστροφή
Οι πρώτες τέσσερις «πολεμικές μέρες» περνούν ήρεμα, αλλά το πρωί της 1η Νοέμβρη η πόλη δέχεται τον πρώτο βομβαρδισμό μετρώντας τους πρώτους νεκρούς (και μάλιστα πολυάριθμους) και τις πρώτες καταστροφές. Ακολουθούν συνεχείς βομβαρδισμοί και τις πρώτες μέρες η πόλη παραλύει καθώς δεν είχε προηγηθεί σχετική προετοιμασία του πληθυσμού ο οποίος δεν έχει καν ενημερωθεί για τα καταφύγια και προτιμά την ασφάλεια της εξοχής. Σταδιακά υπάρχει οργάνωση και στους μεταγενέστερους βομβαρδισμούς τα θύματα ελαχιστοποιούνται.
Ιταλοί αξιωματικοί μπροστά από το κτίριο της παλιάς Νομαρχίας στα Μουράγια
Ο θυρεός του 18ου Συντάγματος της Acqui «Aqvensem Legionem Time»
Στις 20 Νοέμβρη επιχείρηση αντιπερισπασμού με εθελοντές στρατιώτες, κοντά στις ιταλικές θέσεις στον Κάτω Αετό αποτυγχάνει και η μονάδα (το γνωστό «απόσπασμα Λαντζίδη») εξουδετερώνεται.
Ένα μήνα αργότερα, ανήμερα των Χριστουγέννων, κατά τη διάρκεια βομβαρδισμού του λιμανιού χτυπιέται το (σημερινό) δικαστικό μέγαρο με αποτέλεσμα 21 νεκρούς και 30 βαριά τραυματίες νέους που γιόρταζαν την ημέρα στη «σιγουριά» του καταφυγίου.
Λίγους μήνες μετά, στις 27 Απρίλη του 1941, η Κέρκυρα καταλαμβάνεται από μονάδες του 18ου Συντάγματος της ιταλικής μεραρχίας Acqui και ο τελευταίος νομάρχης Ευάγγελος Αβέρωφ υπογράφει την παράδοση του νησιού.
Αρχίζει πλέον μια άλλη ιστορία, η ιστορία της Αντίστασης με πρώτη της πράξη τη μαθητική διαδήλωση το Πρωτοκύριακο του 1941.
Γιώργος Ζούμπος
ΠΗΓΕΣ:
- Π. Α. Ζιλιν κ.ά., Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1985
- Σπύρος Κατσαρός, Κερκυραϊκή Χρονογραφία 1940-1960. Τόμος 1ος. Ο πόλεμος του 40, Βιβλιοεμπορική, Κέρκυρα, χ.χ.
- Σπύρος Λιναρδάτος, Ο Ιωάννης Μεταξάς και οι μεγάλες δυνάμεις (1936-1940), Προσκήνιο, Αθήνα, 1993
- Θανάσης Παπαρήγας, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Σκέψεις για μερικές πλευρές του, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2005.
‘Οπως δημοσιεύτηκε στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 28/10/2016
* * *
Leave A Comment