Η ναυμαχία της Κασσιώπης

«Οι πρώτες κανονιές ρίχτηκαν  προς τιμήν του ιερού ναού της Μακαρίας Παρθένου της Κασσιώπης…»

Διακόσια ενενήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται στις 11 του μήνα (π.η.) από τη λύση της πολιορκίας της Κέρκυρας στα 1716 από τους Οθωμανούς. Η επιτυχής απόκρουση της οθωμανικής επίθεσης αποτελεί ένα από τα σημαντικά γεγονότα τα οποία σηματοδοτούν το τέλος του έβδομου (και τελευταίου) βενετοτουρκικού πόλεμου. Από το 1718, οπότε υπογράφεται η συνθήκη του Πασσάροβιτς ανάμεσα στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέχρι το 1797, τα Ιόνια Νησιά γνωρίζουν μια ασυνήθιστα μακρά περίοδο ειρήνης. Η άφιξη των Δημοκρατικών Γάλλων στην Κέρκυρα τον Ιούνη του 1797 προσδιορίζει την έναρξη μιας βραχείας μεν ιστορικής περιόδου αλλά σημαντικότατης δε λόγω των κοινωνικών αλλαγών οι οποίες ακολούθησαν.
Για την πολιορκία του 1716 η βιβλιογραφία είναι πλούσια, με πλέον πρόσφατη μελέτη τον τόμο «Το ασέδιο των Κορυφών, 1716» του συμπολίτη Γ. Αθανάσαινα. Η μελέτη αυτή αξιοποιεί άγνωστο αρχειακό υλικό (για πρώτη φορά και οθωμανικό) καλύπτοντας πολλά κενά που υπήρχαν, ειδικά για τις κινήσεις των βενετσιάνικων καραβιών.

Η διοίκηση των Νησιών στον Σούλεμπουργκ

Με την έναρξη της στρατιωτικής δραστηριότητας των Οθωμανών στα τέλη του 1715, τη διοίκηση των στρατιωτικών δυνάμεων της Γαληνοτάτης στην Ανατολή κλήθηκε ν’ αναλάβει ο Σάξονας στρατηγός Ματθίας φον Σούλεμπουργκ. Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Στρατάρχη της Δημοκρατίας και στάλθηκε στην Κέρκυρα το Φλεβάρη του 1716 για να οργανώσει την άμυνα των Νησιών.
Στις αρχές Ιούνη ο Σούλεμπουργκ έφυγε από την Κέρκυρα με τη «βαριά αρμάδα» (περιλάμβανε 27 μικρά και μεγάλα πλοία της γραμμής υπό τον Έκτακτο Καπετάνο Ανδρέα Κορνέρ) για να επιθεωρήσει την άμυνα της Πάργας και της Ζακύνθου όπου έφθασε στις 15 Ιούνη. Εκεί έμαθε ότι ο οθωμανικός στόλος ήταν αγκυροβολημένος στο λιμάνι της Σαπιέντζας. Αμέσως μετά έφθασε η είδηση ότι απέπλευσε κατευθυνόμενος δυτικά. Τα βενετσιάνικα καράβια έφυγαν από τη Ζάκυνθο στις 23 Ιουνίου αλλά ο Στρατάρχης πιεζόμενος από την κατάσταση προτίμησε να στερηθεί σε κάποια στιγμή την προστασία του στόλου και να προηγηθεί με δύο κάτεργα. Έφθασε έτσι στην Κέρκυρα στις 30 του ίδιου μήνα, ενώ τα υπόλοιπα πλοία, πλέοντας αργά, παρέκαμψαν τον Ασπρόκαβο και κατευθύνθηκαν βορειοδυτικά προς τα Διαπόντια νησιά.

Σχεδιάγραμμα της πολιορκίας του 1716

Η «λιανή αρμάδα» αποπλέει

Στις 4 το απόγευμα της Παρασκευής 5 Ιούλη ο οθωμανικός στόλος διέπλευσε το βόρειο στενό του νησιού και παρατάχθηκε κατά ένα μέρος από το Βουθρωτό μέχρι την ηπειρωτική παραλία, ενώ το κύριο μέρος του από το Βουθρωτό ως το νησί, έτοιμο να αποβιβάσει 33.000 εμπειροπόλεμους άντρες.
Την ίδια νύχτα η «λιανή αρμάδα» (15 γαλέρες, μία γαλεάσα και μερικά μικρότερα πλοία υπό το Γενικό Προνοητή Αντρέα Πιζάνη) απέπλευσε για να συναντήσει τα πλοία που επέστρεφαν από τη Ζάκυνθο και τη νηοπομπή που έρχονταν από τη Βενετία με στρατό και εφόδια. Η αναχώρηση του στόλου ερήμωσε το Μαντράκι προκαλώντας μεγαλύτερο φόβο στους κατοίκους. Τα πλοία του Πιζάνη έπλευσαν νότια, και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς την Ερείκουσα όπου και περιπολούσαν μέσα στην ομίχλη για τρεις μέρες. Όμως η ομίχλη εμπόδισε την επαφή με τα πλοία του Κορνέρ και το απόγευμα της Τετάρτης 8 Ιούλη, μέρας αφιερωμένης την Παναγία, κανονιές ακούστηκαν προς το στενό της Κασσιώπης.

Η «βαριά αρμάδα» εισπλέει στο στενό – Ναυμαχία

Οι κανονιές προέρχονταν από τη Madonna della Salute ναυαρχίδα της «βαριάς αρμάδας», η οποία μη έχοντας επαφή με τα πλοία του Πιζάνη, και έχοντας πρίμα το Μαϊστρο, εισέρχονταν πλέοντας σε γραμμή παραγωγής σε μία στήλη, στο κανάλι της Κασσιώπης.
Λίγο πριν ο Κορνέρ είχε βρεθεί σε δίλημμα, καθώς το έθιμο όριζε να χαιρετηθεί με κανονιές η Παναγία της Κασσιώπης. Η τήρηση του εθίμου θα γνωστοποιούσε στους Οθωμανούς την παρουσία των βενετών αρκετή ώρα ενωρίτερα, ενώ η μη τήρηση θα έδινε στους τελευταίους πολύτιμο χρόνο για να διαπλεύσουν το στενό και να παραταχθούν για μάχη. Όμως σε περίπτωση ήττας θα υπήρχε κατακραυγή κατά του Κορνέρ για επίδειξη ασέβειας. Η επιλογή του ήταν οι πρώτες κανονιές που έγιναν αντιληπτές από τα πλοία του Πιζάνη εκείνο το απόγευμα (αργότερα ο Σούλεμπουργκ θα κατηγορήσει τον Κορνέρ για την επιλογή του αυτή).
Οι Οθωμανοί αντιλήφθηκαν αμέσως τα βενετικά πλοία και κινήθηκαν εναντίον τους. Οι δύο στόλοι συνεπλάκησαν σε ναυμαχία που διάρκεσε δύο ώρες και με τη δύση του Ήλιου τα βενετικά καράβια κατάφεραν να διασπάσουν τον οθωμανικό κλοιό και να φθάσουν στην Κέρκυρα, αφαιρώντας πλέον τον έλεγχο της θάλασσας από τους Οθωμανούς.
Η πολυσέλιδη αναφορά του Έκτακτου Καπετάνου Αντρέα Κορνέρ στις 13 Ιούλη προς το Δόγη κατέληγε:
«… Ελπίζω ότι η Εξοχοτάτη Γερουσία θα εγκρίνει την ανάξια αλλά ευσυνείδητη διοίκησή μου. Ας μου επιτραπεί όμως να πω πως πιστεύω ότι υπήρξε τέτοια που όχι μόνο από τους εχθρούς μας αλλά κι απ΄ όλα τα άλλα έθνη δεν μπορεί παρά ν’ αποβεί προς δόξα και φήμη των όπλων της Γαληνότητάς σας αφού με εικοσιεφτά μόνο πλοία με δική μας πρωτοβουλία αντιμετωπίσαμε εβδομήντα δύο μεγαλύτερα και ισχυρότερα, χωρίς να ξέρουμε αν θα είχαμε ευνοϊκό άνεμο, βέβαιοι ότι αυτοί είχαν συνενωθεί με τη λιανή Αρμάδα τους, σ’ ένα ελικοειδές Κανάλι όπου τον περισσότερο καιρό επικρατούν μπουνάτσες, γνωρίζοντας ότι στη συμπλοκή δεν μπορούσαμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από τις γαλέρες μας και με τη σοβαρή υπόνοια (που κάθε άλλο βέβαια παρά στήριζε το ηθικό μας) ότι οι εχθροί μας πλεονεκτούσαν ακόμη περισσότερο έχοντας εγκαταστήσει πυροβολαρχίες στο στενό του νησιού. Παρ’ όλες αυτές τις αντιξοότητες, που η καθεμιά μόνη της θα είχε βάλει σε δοκιμασία θάρρος πιο ριψοκίνδυνο και ικανότητα πιο δοκιμασμένη από τη δική μου κοινότυπη απειρία, μπήκαμε στη μάχη για τη δόξα του Κυρίου, και χάρη στην ευσπλαγχνία του ματαιώθηκαν όλες οι εχθρικές απόπειρες, και κανένα από τα εδάφη της Γαληνότητάς σας στην Ανατολή δεν έπαθε μέχρι στιγμής φέτος την παραμικρή ζημιά.
Κι εδώ επαφίεμαι στη μεγαλοσύνη του ευλογημένου Θεού κι ελπίζω ότι χάρη στην απέραντη ευσπλαχνία του, σε μια μελλοντική μάχη, θα απαλλάξουμε όλα τα εδάφη των Εξοχοτήτων σας ακόμη κι απ’ την υποψία ότι θα πειραχτούν.

Από το πλοίο Salute. Έκτακτο Πλοίο Διοίκησης.
13 Ιουλίου. Στα νερά της Κέρκυρας.
Andrea Corner
Έκτακτος Καπιτάνος των Ιστιοφόρων»

Λίγες μέρες μετά, στις 18 Ιούλη, επέστρεψε από το στενό της Λευκίμμης και η «λιανή αρμάδα» συνοδεύοντας το γεμάτο εφόδια πλοίο «Λέων» και τέσσερα άλλα μικρότερα πλοία με τα οποία είχε συναντηθεί δυο μέρες ενωρίτερα.
Η ναυμαχία της Κασσιώπης είναι ένα σημαντικό ναυτικό επεισόδιο της πολιορκίας του 1716, η έκβαση της οποίας ήταν καθοριστικός παράγοντας στην αποτροπή της οθωμανικής επέκτασης προς τον ευρωπαϊκό χώρο.
Σε ανάμνηση της πολιορκίας τελείται κάθε χρόνο στις 11 Αυγούστου η λιτάνευση του Αγίου, η οποία καθιερώθηκε με θέσπισμα της Βενετικής Γερουσίας.

Γιώργος Ζούμπος
http://bibliokerkyra.blogspot.it/

όπως δημοσιεύτηκε στην εφημ. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 06-08-2011

* * *