«… ην αγίαν μονήν εκ βαράθρου ανεσκάφη ιδία δαπάνη παρά του ελαχίστου εν ιερομονάχοις Νικοδήμου Καροφυλλάτου Κρητός …»

 

 

Η μονή στο σημερινό χάλι


Η μονή στο σημερινό χάλι

Στα χρόνια του Κρητικού Πολέμου (1645-1669), ανάμεσα στους πρόσφυγες που φθάνουν στην Κέρκυρα, είναι και ο ιερομόναχος Νικόδημος Καροφυλλάτος, μια σημαντική λόγια προσωπικότητα της εποχής. Εδώ του παραχωρείται το εκκλησιαστικό τιμάριο της Παναγίας της Κοντιλονησιώτισσας και στις 19-6-1690 ζητά να του δοθεί άδεια να θεμελιώσει ναό αφιερωμένο στην Αγία Αικατερίνη κοντά στη Σπιανάδα. Η άδεια δίνεται την επόμενη μέρα, η θεμελίωση γίνεται την 1η Αυγούστου και στις 17 Νοέμβρη ο ναός  είναι έτοιμος.

Στις 25 Νοέμβρη, ημέρα μνήμης της Αγίας Αικατερίνης ο Μ. Πρωτοπαπάς  Χριστόδουλος Βούλγαρις τελεί τα εγκαίνια.  Στα επόμενα χρόνια ο Νικόδημος πραγματοποιεί αγορές ακινήτων και αυξάνει την περιουσία του ναού.

 Ο ναός

 Ο ναός είναι μονόκλιτη ξυλοσκέπαστη, κεραμοσκεπής βασιλική. Ο Γιάννης Πιέρης σημειώνει ότι στο εσωτερικό του,  πάνω από τη θύρα του βόρειου τοίχου που οδηγεί στο εσωτερικό της μονής υπάρχει η παρακάτω επιγραφή:

 «Εκ βαράθρων ανηγέρθη ο θείος ναός της Αγίας Αικατερίνης, οικία δαπάνη παρά Νικοδήμου ιερομονάχου του Καροφυλάτου Κρητός εις μνήμην των αυτού γονέων εν έτει ΑΨΧ».

Επίσης, στο κυκλικό πλαίσιο του παραθύρου της παλιάς κόγχης του αγίου βήματος υπήρχε η εξής επιγραφή: «Τροχώ τροχάτε μάρτυς Xριστoύ Κατερίνα», που ανάγει στο μαρτύριo της αγίας. Η εφέστια εικόνα και όλες οι εικόνες του τέμπλου είναι έργα του Στέφανου Τζαγκαρόλ. Στο ναό υπήρχαν σημαντικές εικόνες όπως η εικόνα του Προδρόμου, έργο της πρώτης πεντηκονταετίας του 14ου αι., εξαίρετης τέχνης, κωνσταντινουπολίτικου εργαστηρίου που ο Νικόδημος έφερε πιθανόν μαζί του από την Κρήτη. Οι διασωθείσες εικόνες φυλάσσονται σε αποθήκη της αρχαιολογικής υπηρεσίας.

 Η μονή

 Στις 23 Μάη του 1704, παραμονή του θανάτου του, ο Νικόδημος συντάσσει διαθήκη η οποία καταχωρείται στις πράξεις του δημόσιου νοτάριου Σπυρίδωνος Ασημόπουλου.  Η Παναγιώτα Τζιβάρα επισημαίνει ότι σε αυτήν ο Καροφυλλάτος προσφωνείται «λογιώτατος διδάσκαλος» και αναφέρει τους  μαθητές του, τούς οποίους ανάθρεψε, εμαθήτεψε, χειροτόνησε ώς μοναχούς η ιερομονάχους και τους αφηνε μετά το θάνατό του οικοκυραίους στό μοναστήρι του.  Οι μαθητές του Νικοδήμου ηταν οι ιερομόναχοι  Ιωαννίκιος Σκιαδάς καί Γρηγόριος Κόντης απο τους Καρουσάδες και  Νεόφυτος Αρμένης από τον Ποταμό. Επίσης οι μοναχοί Γερμανός Μωραΐτης απο τους Αγίους Δέκα (σε άλλα έγγραφα στη συνέχεια ο Γερμανός απαντά ως Κοσμάς), Σταματέλος Κατωμέρης επίσης από τους Καρουσάδες και Mακάριoς Καλλέργης, ο οποίος τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης είχε αναχωρήσει από το μοναστήρι.

Στους μαθητές του ο πνευματικός δάσκαλος παρήγγελνε να παίρνουν στο μοναστήρι ένα ή και δύο φτωχά παιδιά, ηλικίας άνω των δεκαπέντε ή δεκάξι χρονών να τα ανατρέφουν στο μοναστήρι και να τα μαθαίνουν γράμματα «κατα την τάξιν της μοναστικής ζωής και πολιτείας δια να τα κάνουσι μοναχούς ή και ιερομονάχους.»

Το κείμενο της διαθήκης αποτελεί και την ίδρυση της μονής της Αγίας Αικατερίνης και την τυπική διάταξη της εσωτερικής λειτουργίας του μοναστικού κοινοβίου.  Πρόκειται για ανδρικό μοναστήρι με έξι μοναχούς στο οποίο θα εκπαιδεύονται δύο ή τρεις φτωχοί νέοι προκειμένου να γίνουν ιερείς. Η μονή λειτουργεί μέχρι τον ερχομό των Δημοκρατικών Γάλλων. Στις 28 Οκτώβρη 1797 τα εισοδήματά της – όπως και άλλων λατινικών και ορθοδόξων μονών –  δημεύονται.

Ο κώδικας της μονής σώζεται στα Γ.Α.Κ. της Κέρκυρας, στο Αρχείο Εγχώριας Διαχείρισης, και μέσα από αυτόν μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη διαδρομή της στον ένα αιώνα λειτουργίας της. Στην πρώτη σελίδα του Κώδικα σημειώνει ο Νικόδημος:

«Βιβλίον, ήτοι κώδιξ εν ω εγράφησαν, γράφονται και γραφήσονται πάντα τα αγαθά κινητά τε και ακίνητα της μονής της Αγίας Αικατερίνης διακειμένης  εν τήδε πόλει και χώρα των Κορυφών εν τη Σπιανάδα, ην αγίαν μονήν εκ βαράθρου ανεσκάφη ιδία δαπάνη παρά του ελαχίστου εν ιερομονάχοις Νικοδήμου Καροφυλλάτου Κρητός εις μνημόσυνον αυτού και των αυτού γονέων και πάντων των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών εν έτει αχψ Νοεμβρίου κε΄(25-11-1690)»

 Μετά την Ένωση

 Μετά την Ένωση (1864) ο ναός περιέρχεται στην Εγχώρια Διαχείριση και από το 1887, με το νόμο ΑΦΙ, στη δικαιοδοσία του Δήμου Κερκυραίων. Στα 1893 είναι ακόμα από τους πλουσιότερους μεταξύ των 24 ναών της Εγχωρίου Διαχειρίσεως.

Ο πρ. Ιωάννης Σκιαδόπουλος περιγράφει την κατάσταση των ναών της παραπάνω κατηγορίας εκείνη την εποχή και αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Οι περισσότεροι ναοί, που με τον παραπάνω αναφερόμενο νόμο περιήλθαν στη δικαιοδοσία του Δήμου Κερκυραίων εκποιήθηκαν, δημοπρατήθηκαν τα ιερά σκεύη και οι εικόνες τους, πουλήθηκαν ακίνητα και οικόπεδα και αυτά ακόμη τα κεραμίδια των ναών για να κτισθεί το Δημοτικό Θέατρο…

Οι Δήμοι ήσαν υποχρεωμένοι σύμφωνα με το άρθρο 5 του Νόμου ΑΦΙ του 1887 να διατηρούν τους ναούς που παρέλαβαν από την Εγχώρια Διαχείριση σε κοινή λατρεία, να συντηρούν αυτούς, και να καταβάλουν τους μισθούς των Εφημερίων. Ωστόσο αντί να συμμορφωθούν με το πνεύμα και το γράμμα του νόμου, εγκατέλειψαν τους περισσότερους ναούς στο έλεος του Θεού, αφού εφρόντισαν πρώτα να ενισχύσουν τους Δημοτικούς κορβανάδες με την εκποίηση των υπολειμμάτων των περιουσιών των ναών της Εγχωρίου Διαχειρίσεως. Και δεν εγκατέλειψαν μονάχα τους ναούς στην τύχη τους, αλλά και τους εφημερίους τους. Επροτίμησαν να καλύπτουν άλλες ανάγκες με τα χρήματα των ναών και όχι να πληρώνουν τους λειτουργούς τους.

Η ασυνέπεια αυτή των Δημοτικών αρχόντων εκίνησε τη δίκαιη αγανάκτηση του Αρχιεπισκόπου Κερκύρας Ευστάθιου Βουλισμά, όστις με έγγραφό του προς τον Νομάρχη Κερκύρας καταγγέλει τις αυθαιρεσίες των Δημάρχων και διαμαρτύρεται εντονότατα για τις συνεχιζόμενες εκκρεμότητες στη μισθοδοσία των Δημοτικών ιερέων.»

 

Γιώργος Ζούμπος

 

ΠΗΓΕΣ

  • Παπαγεωργίου Σπυρίδων, Ιστορία της Εκκλησίας της Κέρκυρας, Εν Κερκύρα, 1920
  • Πιέρης Γιάννης, «Ναοί προσφύγων Κρητών στην πόλη της Κέρκυρας», Κερκυραϊκά Χρονικά, Περ. Β’, Τόμ. Δ’, Κέρκυρα, 2007
  • Σκιαδόπουλος Ιωάννης πρωτ., «Οι Δημοτικοί Ναοί της Κέρκυρας», Η Κερκυραία/ περιοδική έκδοση πνευματικής έρευνας και προβληματισμού, α.φ. 4, Κέρκυρα, Οκτ. 1979
  • Τζιβάρα Παναγιώτα, Σχολεία και δάσκαλοι στη Βενετοκρατούμενη Κέρκυρα, «Θρακική Βιοβλιοθήκη 7», Αθήνα, 2003

 

Όπως δημοσιεύτηκε στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 16/07/2016

 

* * *

Διαβάστε επίσης...