«Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων»

Αρχειακό Υλικό

Piero Parini (1894-1993), Αρχηγός του «Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων»

Στα 1941, με την ιταλογερμανική κατάκτηση, η Ελλάδα χωρίζεται σε τρεις ζώνες κατοχής. Οι Ιταλοί παίρνουν τη μερίδα του λέοντος: Δυτική Μακεδονία, Ηπειρο, Θεσσαλία, Πελοπόννησο, νησιά Αιγαίου (πλην Μήλου, Λήμνου, Λέσβου, Χίου) και την περιοχή Λασηθίου στην Κρήτη. Τα Ιόνια νησιά προσαρτούνται ουσιαστικά στην Ιταλία, ενώ τα Δωδεκάνησα τελούν ήδη υπό ιταλική κατοχή.  Στην κατοχική διοίκηση, οι Ιταλοί φασίστες αξιωματούχοι και στρατιωτικοί δεν υπολείπονται σε βαρβαρότητα των Γερμανών συμμάχων τους. Αντίθετα, σε επίπεδο στόχων, προπαγάνδας και τακτικής, η ιταλική διοίκηση εμφανίζεται, σε κάποιες περιπτώσεις, διαφοροποιημένη καθώς προβάλλει την ύπαρξη «εθνικών» ερεισμάτων και «νόμιμων» ιστορικών διεκδικήσεων σε συγκεκριμένες περιοχές του ελληνικού χώρου.

Στα Εφτάνησα, η ιταλική Κατοχική Διοίκηση προσπαθεί  να  αποκόψει εντελώς τη διοίκηση των νησιών από την υπόλοιπη ελληνική επικράτεια. Εκδίδεται νόμισμα (η «ιονική δραχμή»), ενώ ασκείται πολιτιστική προπαγάνδα η οποία εμφανίζει τους Ιταλούς ως απόγονους των «Βενετών, που εκπολίτισαν τα νησιά». Οσοι αντιστέκονται, χαρακτηρίζονται «φορείς βυζαντινισμού και ανατολίτικης νοοτροπίας».

 Σκοπός η προσάρτηση

 Οι Ιταλοί επιθυμούν τα Ιόνια, μετά την κατάρρευση του μετώπου, να αποτελέσουν ιταλική επαρχία, χωρίς όμως να γίνει επίσημη προσάρτηση. Τον Ιούνη του 1941 στα Νησιά εφαρμόζεται πολιτικό-διοικητικό καθεστώς που συνιστά de facto προσάρτησή τους στην Ιταλία, χωρίς όμως να ακολουθηθεί κάποια τυπική διαδικασία.

Η οργανωτική μορφή εφαμόζεται με διαταγή του επικεφαλής του «Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων» (Ufficio Affari Civili Isole Jonie) Piero Parini στις 21 Ιούνη 1941 και στις 16 Αυγούστου υπογράφεται ιταλογερμανική συνθηκη για την απόσπαση των Ιονίων Νήσων από την «Ελληνική Πολιτεία». O Parini υπάγεται στην ανώτατη στρατιωτική διοίκηση κατοχής και επικοινωνεί απευθείας με το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών. Σε κάθε νησί δημιουργείται τμήμα του Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων και τοποθετούνται ιταλοί πολιτικοί σύμβουλοι ως εκπρόσωποι του Αρχηγού των Πολιτικών Υποθέσεων.

Το Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων αποτελεί την ανώτατη πολιτική αρχή στα Επτάνησα και τελικός σκοπός όλων των ενεργειών είναι και η τυπική προσάρτηση στην Ιταλία.  Η αποκοπή από το υπόλοιπο ελληνικό κράτος ολοκληρώνεται το 1942 όταν οι διοικητικές αρχές παύουν να θέτουν προς έγκριση στις διοικητικές αρχές της Αθήνας τις πράξεις και αποφάσεις τους.

Με τη κατάρρευση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943, τα σχέδια προσάρτησης ακυρώνονται. Ο Parini, πιστός στο φασισμό φεύγει από την Κέρκυρα στις 10 του μήνα με το γιώτ «Ασπασία». Με την αναχώρησή του κλείνει το κεφάλαιο «Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων» το οποίο λίγα χρόνια αργότερα απασχολεί τους ερευνητές.

Ο στρατηγός Giovanni Messe (1883-1968) ανάμεσα σε πολίτες και στρατιωτικούς την άνοιξη του 1941, στην κιονοστοιχία των Ανακτόρων της πόλης

 Σε αναζήτηση αρχειακού υλικού

 Η βιβλιογραφία για την Κατοχή στην Κέρκυρα μονοπωλήθηκε για δεκαετίες κύρια από τα βιβλία του Κ. Δαφνή και του Μητροπολίτη Μεθόδιου. Νέα στοιχεία (κύρια για την … άγνωστη ως τότε δράση του ΕΑΜ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ στην Κέρκυρα) προστέθηκαν από το Β. Άνθη στο τέλειωμα του 20^ου αιώνα, ενώ σχετικά πρόσφατα εντοπίσαμε τρεις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εργασίες με αντικείμενα: Τη θέση των δημοσίων υπαλλήλων στα Εφτάνησα κατά την Κατοχή, τις δίκες των δωσιλόγων και την Προπαγάνδα και την Εκπαιδευτική πολιτική των Ιταλικών Στρατευμάτων Κατοχής. Υλικό για αξιολόγηση και παρουσίαση υπάρχει στην «Εφημερίδα των Ιονίων» η οποία σώζεται σε πλήρη σειρά (Αναγνωστική και Δημόσια Βιβλιοθήκη).

Από προφορικές μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι το αρχείο της Ιταλικής Καραμπινιερίας σκορπίστηκε στους δρόμους αμέσως μετά την κατάρρευση και ελάχιστα έγγραφα διασώθηκανί από συμπολίτες. Για το αρχείο όμως του «Γραφείου Πολιτικών Υποθέσεων» δεν υπήρχε καμία είδηση. Μόλις πριν λίγους μήνες ο συμπολίτης Σπύρος Ιωνάς εντόπισε στο διαδικτυακό υλικό του ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών έναν κατάλογο 50 σελίδων με τίτλο (σε μετάφραση):

Υπουργείο Εξωτερικών/ Μονάδα Ανάλυσης, Προγραμματισμού και ιστορικο-διπλωματικής τεκμηρίωσης/ Ιστορικό Διπλωματικό Αρχείο/ Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων Ιονίων Νήσων/ (1941-1943)/ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ/ Ταξινόμηση υπό την φροντίδα του Francesco Ferrara/.

Το περιγραφόμενο αρχείο περιλαμβάνει 108 φακέλους με 784 υποφακέλους και αναφέρεται σε κάθε τομέα της Κατοχής και της κερκυραϊκής καθημερινότητας (μην ξεχνάμε ότι κάθε δραστηριότητα της Νομαρχίας και του Δήμου εγκρίνονταν από το Γραφείο Πολιτικών Υποθέσεων). Πιστεύουμε ότι η μελέτη του θα προσθέσει άγνωστα στοιχεία, θα επιβεβαιώσει άλλα και γενικά θα αλλάξει την εικόνα που έχουμε για το κεφάλαιο «Ιταλική Κατοχή (1941-1943)». Δεν διευκρινίζεται αν πρόκειται για έγγραφα που τηρούνταν τότε στο ιταλικό Υπουργείο Εξωτερικών ή πρόκειται για έγγραφα που μεταφέρθηκαν άγνωστο πότε και με ποιόν τρόπο από την Κέρκυρα (πιθανόν από τον ίδιο τον Parini όταν έφυγε;).

Τα περιεχόμενα

Αναφέρουμε ενδεικτικά – και μόνο –  κάποια περιεχόμενα των φακέλων (οι οποίοι αφορούν όλα τα Ιόνια Νησιά):

• Δημόσια έργα
• Καύσιμα
• Αλάτι- Καπνός- Αλυκές
• Αεροπορία
• Επικοινωνίες
• Αεροπορική γραμμή Brindisi – Κέρκυρα
• Εισαγωγές – Εξαγωγές
• Τράπεζες
• Φάκελοι για κάθε έμπορο ο οποίος είχε συναλλαγές με τις ιταλικές αρχές για εισαγωγές ή εξαγωγές
• Οικονομική Αστυνομία
• Φάκελοι για διάφορα θέματα της μεραρχίας Acqui
• Βασιλική έπαυλη
• Συλλήψεις
• Δημόσιο Ταμείο
• Μύλοι
• Ανακοινώσεις της Νομρχίας
• Απομάκρυνση φοιτητών των Ιονίων Νήσων από το πανεπιστήμιο της Αθήνας και η πρόοδός τους στο πανεπιστήμιο της Padova
• Τυπογραφία
• A.C.J.
• Μισθοί
• Consorzio Agrario
• Κομμουνισμός και αντι-ιταλική δραστηριότητα
• Αμνηστία 28 Οκτώβρη και πράξεις επιείκειας
• Εμπορικές συναλλαγές
• Εταιρεία Ασπιώτη Έλκα
• Στρατιωτικά ιταλικά κοιμητήρια
• Επιπεδογραφία του Mon Repos
• Αστικό Νοσοκομείο
• Εκδοτικός οίκος San Marco
• Κερκυραϊκή Εταιρεία Προστασίας Ζώων

Η ποικιλία των θεμάτων είναι μεγάλη και επαναλαμβάνουμε ότι η μελέτη του αρχείου αυτού πιστεύουμε ότι θα αλλάξει την εικόνα που έχουμε για την περίοδο 1941-1943.

Γιώργος Ζούμπος

Όπως δημοσιεύτηκε στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», 25/06/2016

* * *