Ιστορία της Κέρκυρας έως την Ένωση

H Ομηρική νήσος των Φαιάκων η χιλιοτραγουδισμένη από τις μούσες τόσων και τόσων ιστορικών με τα δοξασμένα της φρούρια με τις απερίγραπτες φυσικές της καλλονές, δημιούργησε με την πάροδο του χρόνου έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό που κάνει τους κατοίκους περήφανους και τους ξένους να την ζηλεύουν. Ανέβηκε ψηλά, μεγαλούργησε και φθάσαμε να έχουμε σήμερα στον πολιτιστικό μας ορίζοντα 2 μουσεία, το ένα Αρχαιολογικό και το άλλο Σινοαπωνικό, το Ιστορικό Αρχείο, τη Δημόσια βιβλιοθήκη, την Αναγνωστική Εταιρεία, το Λαογραφικό Μουσείο Σιναράδων, το Μουσείο Σολωμού, 20 μουσικές, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, πλήθος πολιτιστικών συλλόγων κ.λπ.
Όλα αυτά αποτελούν για το νησί μας, πόλους έλξης όλου του πολιτισμένου κόσμου. Είναι ναοί που κρατούν τα κειμήλια του πολιτισμού και της σοφίας των Κερκυραίων.

Αυτήν την ιστορία, αυτόν τον πολιτισμό θα σας παρουσιάσω, σύντομα και συνοπτικά, αρχίζοντας από το 229 π.Χ.
Το κράτος των Φαιάκων ταλαιπωρημένο από εσωτερικές έριδες Δημοκρατικών και Ολιγαρχικών και κατεστραμένο από την απόβαση το 229 π. Χ. της βασίλισσας των Ιλλυριών, Τεύκης, αναγκάζονται, αφού μάταια αντιστάθηκαν, να δεχθούν κατοχική φρουρά. Η βασίλισσα τοποθέτησε, άρχοντα του τόπου τον Ιλλυριό στρατηγό, Δημήτριο Φάριο. Όμως μετά από προσκάλεσαν τους Γενοβέζους, όπου ο στόλος τους προσορμίστηκε στο λιμάνι της Κέρκυρας. Έχουμε δηλαδή την Α’ Βενετική κατοχή.

Το 1214 έως το 1267, η Κέρκυρα έρχεται στην κυριαρχία των Ελλήνων ηγεμόνων και ανήκει στο δεσποτάτο της Ηπείρου. Στην περίοδο αυτή, λέγεται, ότι κατασκευάστηκε και το Αγγελόκαστρο.
Το 1272 κύριος της Κέρκυρας γίνεται ο Κάρολος βασιλέας του Γαλλικού Κράτους και της Νεαπόλεως, Ανδηγαυός.
Με την επικράτηση των Ανδηγαυών οι Κερκυραίοι εξαθλιώνονται οικονομικά και πνευματικά, αφού ο Κάρολος παραχωρεί τα κτήματα του νησιού στους δικούς του ανθρώπους και καταργεί τον ορθόδοξο μητροπολιτικό θρόνο, ενώ παράλληλα ιδρύει καθολική Αρχιεπισκοπή. Στη θέση του Μητροπολίτη εκλέγεται ο Μέγας Πρωτοπαπάς Κερκύρας, εξαρτώμενος από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.

Με το θάνατο του Καρόλου Γ’ η ανδηγαυική κατοχή άρχισε να κλονίζεται. Ήδη οι Κερκυραίοι είχαν οργανωθεί σε 4 φατρίες, από τις οποίες αυτή που υποστήριζε την εθελοντική υποταγή στο Κράτος της Βενετίας. Σε σύσκεψη που ακολούθησε των φατριών, επεκράτησε η γνώμη της βενετόφιλης μερίδας. Κάλεσαν τότε τον αρχηγό του στόλου, ναύαρχο Ιωάννη Μιάνη, που κατά σύμπτωση έπλεε στα κερκυραϊκά νερά, ο οποίος τους υποσχέθηκε ότι η Βενετία, θα συμπεριφερθεί προς στην Κέρκυρα σαν σε σύμμαχο και όχι σαν υποτελή και ότι θα γίνουν σεβαστά τα παραχωρημένα προνόμια. Εξεδίωξε έπειτα από πολύωρη μάχη τη φρουρά και ύψωσε στο κερκυραϊκό φρούριο τη σημαία της Βενετίας στις 20 Μαρτίου 1386.
Έπειτα από δυόμιση μήνες, στις 9 Ιουνίου 1386 ο Βενετικός στρατός στρατοπεδεύει στο φρούριο και τον επόμενο χρόνο υπογράφεται το οριστικό χρυσόβουλο με τους όρους της κατοχής.
Πρώτος εκπρόσωπος της Βενετίας τοποθετείται ο Μαρίνος Μαλιπιέρος, με τον τίτλο Βάϊλος.
Ετσι εξελίχτηκαν τα γεγονότα στην πόλη της Κερκύρας. Στο βόρειο όμως άκρο της νήσου τα φρούρια Αγγελόκαστρο και Κασσιώπης παρέμειναν στα χέρια των Ανδηγαυών.
Οι Ανδηγαυοί ήταν ενισχυμένοι από μερίδα των Κερκυραίων, οι οποίοι προτιμούσαν να μείνουν υπό την κυριαρχία του κράτους της Νεαπόλεως, με το φόβο, μήπως η Βενετία καταργήσει το καθεστώς της γαιοκτημοσύνης.
Οι Βενετοί με στρατιωτικές δυνάμεις ξεκίνησαν για την κατάληψη των δύο αυτών φρουρίων. Και η μεν φρουρά του Αγγελόκαστρου παραδόθηκε, η δε φρουρά της Κασσιόπης ενισχυμένη από τους ντόπιους αντιστάθηκε, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν τρομερές μάχες, η κατάληψη του φρουρίου και η τελική καταστροφή του.
Οι Βενετοί διαδοχικά έγιναν κύριοι της Επτανήσου της Πελοποννήσου και της Πάργας.
Το πολίτευμα που διοικήθηκε η Κέρκυρα στο διάστημα της μακραίωνης Βενετικής κατοχής, ήταν αριστοκρατικό. Η γη τους μοιράστηκε σε 18 Βαρωνίες και η τάξη των ευγενών μαζί με την βενετική Αρχή, τον Γενικό Προνοητή θαλάσσης και τον Βάιλο, διοικούσαν τον τόπο, σχεδόν απολυταρχικά.
Σε όλα τα Επτάνησα δημιουργήθηκε η τάξη των ευγενών τα ονόματα των οποίων καταχωρούντο σε ειδικό βιβλίο, το λίμπρο ντ’ όρο (χρυσό βιβλίο).
Στα χωριά, δόθηκε αυτοδιοίκηση και εκλέχτηκαν δημόσιοι Γέροντες, που εξασκούσαν την εξουσία του χωριού, στα οικονομικά – φορολογικά, αστυνομικά κ.λπ. καθήκοντα. Είχαν επίσης το δικαίωμα κάθε δύο χρόνια να εκλέγουν τους επιτρόπους των εκκλησιών τους, να διαχειρίζνται την εκκλησιαστική περιουσία και να αναφέρονται στον Βάϊλο κάθε φορά που προέκυπτε κάποιο σοβαρό πρόβλημα.

Την εκκλησιαστική διοίκηση είχε ο Μέγας Πρωτοπαπάς Κερκύρας, βοηθούμενος από 9 πρωτοπαπάδες ισαρίθμων διαμερισμάτων της εξοχής.
Οι Κερκυραίοι είχαν ακόμη το προνόμιο των Πρεσβευτών. Για κάθε μεγάλο θέμα, φορολογικό – καστροκτησίας – διοικητικό, εκλεγμένα μέλη της κοινότητας, εστέλνονταν στη Βενετία να παρουσιάσουν και να υποστηρίξουν στην Βενετική Γερουσία τα προβλήματα του νησιού τους.
Στα 411 χρόνια της Βενετικής κατοχής, συνέβησαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως πειρατικές επιδρομές και 3 μεγάλες τουρκικές πολιορκίες, τις οποίες θα δούμε πολύ συνοπτικά.
Στις 29 Αυγούστου 1537 ο τουρκικός στόλος με 25 χιλιάδες τούρκους στρατιώτες αποβιβάζεται στα Γουβιά και ενώνεται με το στρατό, που προ ολίγων ημερών είχε αποβιβαστεί με αρχηγό τον στρατηγό Χαΐρεδιν Βαρβαρόσσα. Οι Τούρκοι, με αλλεπάλληλες σφοδρές επιθέσεις κατά του φρουρίου, από ξηρά και θάλασσα, δεν κατόρθωσαν να το καταλάβουν. Έτσι στις Π Σεπτεμβρίου, αφού σκότωσαν, αιχμαλώτισαν και κυριολεκτικά ερήμωσαν το νησί, παίρνοντας 20 χιλιάδες ψυχές που τις πούλησαν αργότερα στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης, αναχώρησαν.
Πλέοντας προς νότο, λεηλάτησαν τους Παξούς, πήραν 13 χιλιάδες αιχμαλώτους από την Κεφαλληνία και πυρπόλησαν την Πάργα.
Τριάντα τέσσερα χρόνια αργότερα, ο τουρκικός στόλος με ναύαρχο τον αδίστακτο πασά Λουτσαλή κατευθύνεται στην Κέρκυρα. Οι φρουροί της Λευκίμμης διέκριναν στις 14 Ιουλίου 1571 τον τουρκικό στόλο στους Παξούς. Το άλλο πρωί μπήκε στο στενό με 207 καράβια και αγκυροβόλησε κοντά στο κάστρο.
Μετά από λίγες μέρες, αφού είχαν κάνει τις σχετικές αναγνωρίσεις, άρχισαν τις επιδρομές σχεδόν σε ολόκληρο το νησί. Ολο τον Αύγουστο όργωναν την ύπαιθρο Κέρκυρα λεηλατώντας, καταστρέφοντας και καίγοντας.
Στις 3 με 4 Σεπτεμβρίου 1571, δέχτηκε σφοδρή επίθεση το Αγγελόκαστρο.
Εκεί είχαν συγκεντρωθεί οι κάτοικοι των γύρω περιοχών και μαζί με την φρουρά, αναχαίτισαν με επιτυχία τους Τούρκους επιδρομείς. Έτσι στις 5 Σεπτεμβρίου, αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αναχωρήσουν, αφού άφησαν πίσω τους στάχτες και ερείπια.
Στην εργασία της η καθηγήτρια Ελλη Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου, Αντίκτυπος του Δ. Βενετοτουρκικού πολέμου στην Κέρκυρα, γράφει: – Η τάξη των χωρικών ήταν ασφαλώς εκείνη που δοκιμάστηκε σκληρότερα. Το οικονομικό της πρόβλημα, πάντα οξύ, έγινε ασύγκριτα οξύτερο ύστερα από την επιδρομή.
Με καμένα σπίτια, ρημαγμένα χτήματα, αφανισμένες σοδειές, οι χωρικοί έπρεπε να υποστούν και τις πρόσθετες δοκιμασίες που τους επέβαλε η πολεμική περίοδος. Πλήθος από αυτούς χάθηκε υπηρετώντας κάτω από άθλιες συνθήκες στις Βενετσιάνικες γαλέρες κατά την διάρκεια του πολέμου. -Δυστυχώς οι Κερκυραίοι δεν χάρηκαν την νίκη τους. Ένα μήνα μετά στις 7 Οκτωβρίου, οι γαλέρες τους με τους σοπροκόμητες, Μπουά, Χριστόφορο Κοντόκαλη, Γεώργιο Κόκκινη και Στέλιο Χαλικιόπουλο, έλαβαν μέρος στην μεγάλη ναυμαχία της Ναυπάκτου, που κατατρόπωσαν τον τουρκικό στόλο.
Όπως είναι φυσικό μετά από μια μεγάλη συμφορά, οι Κερκυραίοι, άρχισαν να κτίζουν τα ερειπωμένα τους σπίτια, να φυτεύουν καινούρια δένδρα, να καλλιεργούν τα χωράφια τους, να οργανώνουν την κτηνοτροφία τους και σιγά – σιγά βρίσκουν ξανά τον ειρηνικό ρυθμό της ζωής τους.
Από την πλευρά της η Βενετία, για να προστατεύσει καλύτερα τους κατοίκους, άρχισε μια μεγάλη προσπάθεια, να οχυρώσει την πόλη κατασκευάζοντας τείχη, ενισχύοντας το παλαιό φρούριο και επισπεύδοντας την κατασκευή του νέου φρουρίου. Περιτείχισαν την πόλη κατασκευάζοντας τις πύλες – πόρτες, η πόρτα της Σπηλιάς και η πόρτα του Αγίου Νικολάου σώζονται ακόμη. Δυστυχώς η πόρτα Ραΐμόντου και η πόρτα Ρεάλε, έχουν καταστραφεί. Για το τεράστιο αυτό έργο, χρειάστηκαν πολλά εργατικά χέρια και οι Κερκυραίοι πλήρωσαν με αγγαρείες και χρήματα.
Ήταν ακόμη υποχρεωμένοι να συνεισφέρουν το δέκατο των παραγόμενων προϊόντων τους ή το 1/4 αν τα κτήματα ανήκαν στους γαιοκτήμονες και να πληρώνουν φόρο για κάθε ζώο, ανάλογα μικρό ή μεγάλο.
Πολλές φορές οι βαρωνίσκοι, άρχοντες του τόπου, ταπείνωναν τους αδύναμους και φτωχούς πακτωναρέους. Άλλοτε ζητώντας επί πλέον μια ρουβελόπιττα (κερκυραϊκή παράδοση) και άλλοτε να δίνουν στον άρχοντα μαζί με τον πάκτο μια πουλακιδοπούλα.
Αυτό ανάγκασε τους δύστυχους χωρικούς να διαμαρτυρηθούν στον καπιτάνιο της Κέρκυρας το 1692 και να του ζητήσουν την απαλλαγή τους από το δόσιμο αυτό. Γράφουν : … – κανένα μερικόν βάρος και βλάβη δεν πρέπει να τ’ αγρικήσουν οι πτωχοί ξεχωρίτες με το δόσιμον της πουλακιδοπούλας –
(Ιστορ. Αρχ. Κερκύρας Ενετοκρατία Τ. 26)
Γενικά η φορολογική πολιτική που ασκούσε η Βενετία ήταν δυσβάσταχτη, αναγκαία όμως για να καλύψει τις πολεμικές ανάγκες της εποχής.
Στο περιοδικό “Παρνασός” (1978 αριθ. 4) η κ. Τσίχλη – Αρώνη, στην εργασία της για το εμπόριο στην Κέρκυρα επί Ενετοκρατίας, γράφει:
Η όλη πολιτική της Βενετίας χαρακτηρίζεται από το εμπορικό δαιμόνιο που την διαπνέει και επακόλουθο της αρχής ότι όλα τα προϊόντα έπρεπε να εξάγονται στην Βενετία, ήταν το τριπλό φορολογικό και εμπορικό κέρδος που αυτή αποταμίευε. Δηλαδή εισέπραττε ένα φόρο εξαγωγής, ένα φόρο εισαγωγής στην Βενετία και ένα τρίτο φόρο επανεξαγωγής απ’ αυτήν.-
Ο δε κ. Ανδρεάδης, σελ. 293, γράφει:
Το ενιαυσίως αμελγόμενον εξ επτανήσου υπό των Βενετών ποσόν ανήρχετο εις 650 χιλ. δουκάτα, ήτοι 180 χιλ. πλέον των εν επτανήσω υπό των Βενετών δαπανούμενον. –
Η κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, μετά την πολιορκία του Ηρακλείου (χάντακα) (1648 * 1669) το 1669, που οι Βενετοί κατείχαν από το 1206, η Γαληνότατη χάνει ένα οικονομικό στήριγμα, αποδυναμώνεται το πολεμικό της ναυτικό από μια βάση τόσο μεγάλης σημασίας και η εμπορική της ναυτιλία μειώνει τα κέρδη και κινδυνεύει όλο και περισσότερο από την εμφάνιση των πειρατικών πλοίων, που την περίοδο αυτή λεηλατούσαν τις παράλιες πόλεις της Μεσογείου και παράλληλα άρπαζαν άντρες, γυναίκες και παιδιά, που τα πουλούσαν στα μεγάλα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης και της Αφρικής. (Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρείας 1982).
Η πτώση λοιπόν της Κρήτης, άνοιξε την όρεξη στους Τούρκους, ώστε να ετοιμάζονται για να κατακτήσουν και την Επτάνησο.
Ενώ λοιπόν επικρατούσε αυτή η οικονομική κατάσταση σε ολόκληρο το νησί, στον ορίζοντα άρχισαν να φαίνονται απειλητικά τα πρώτα μαύρα σύννεφα του πολέμου.
Οι τουρκικοί γύπες ξαναγυρίζουν. Αυτή τη φορά, οργανωμένοι και εξοπλισμένοι με τέλεια, για την εποχή, πολεμικά όπλα, με ταχυκίνητα πολεμικά πλοία, με στρατό φανατισμένο, έτοιμο να μπήξει τα νύχια του στις απαλές σάρκες του Κερκυραϊκού λαού.-
Ο καθηγητής κ. Γεώργιος Ζούμπος, στο βιβλίο του “Η οχύρωση της Κέρκυρας και η πολιορκία του 1716” γράφει:
Στις 7 Δεκεμβρίου 1714 η πύλη κήρυξε επίσημα τον πόλεμο κατά της Γαληνότατης Δημοκρατίας, μέσω του Πρεσβευτή της στην Κωνσταντινούπολη.
Το Μάη του 1715 ο Μέγας Βεζύριος Αλής με 100 χιλ. άνδρες εισέβαλε στην Πελοπόννησο, ενώ ο Τζανούμ Μεχμέτ Χότζας, ναύαρχος με 62 σουλτάνες και πολλά μικρότερα πλοία πολιόρκησε από τη θάλασσα το Ναύπλιο, τη Μονεμβασία, την Κορώνη, τη Μεθώνη, την Πάτρα και τα Κύθηρα.
Το πρωί της 8 Ιουλίου 1716, 30 χιλ. τούρκοι αποβιβάζονται στα Γουβιά και στον Υψο. Η πολιορκία άρχισε. Κατάλαβαν τα οχυρά Μαντουκιού και της Γαρίτσας, έστησαν γύρω από την πόλη εννέα πυροβολεία με 46 τηλεβόλα, που έβαλαν εναντίον του φρουρίου. Με εφόδους, καταλαμβάνουν τα φρούρια Αβράμη (Γηροκομείο) και Σωτήρος (φυλακές). Στην φάση αυτή, κάλεσαν τον στρατάρχη Σαλιμβούργο να παραδοθεί.
Ο δραστήριος αυτός αξιωματικός μόνο με δυνάμεις 5 χιλιάδων της φρουράς και 3 χιλιάδων εθελοντών Κερκυραίων αρνήθηκε και τότε οι Τούρκοι εξαπέλυσαν αλλεπάλληλες σφοδρές εφόδους, κυρίως στο νέο φρούριο.
Στις 8 Αυγούστου οι Τούρκοι επιτίθενται κατά του φρουρίου με σφοδρότητα, αποφασιστικότητα και με τη σιγουριά εκείνη που τους έδινε η αριθμητική τους υπεροχή. Δυστυχώς γι αυτούς ο Σαλιμβούργος, με αυταπάρνηση, με αξιοθαύμαστη ανδρεία απέκρουσε και αυτήν την έφοδο των Τούρκων προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες.
Την επόμενη μέρα τρομερή καταιγίδα έπληξε το τουρκικό στρατόπεδο, πνίγηκαν στρατιώτες, ζώα και βράχηκε η μπαρούτη των κανονιών, συγχρόνως οι δυσάρεστες ειδήσεις που έλαβαν από τον πόλεμο της Ευρώπης, επέδρασαν ψυχολογικά και στις 11 Αυγούστου έλυσαν την πολιορκία, αναχώρησαν εσπευσμένως, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 15 χιλ. νεκρούς, πολλά τηλεβόλα, εφόδια και μεταγωγικά.

Από την φρουρά της Κέρκυρας βρήκαν το θάνατο 1500 πολεμιστές. Σε ανάμνηση της νίκης, γίνεται η λιτανεία του Αγίου στις 11 Αυγούστου.
Όλες αυτές οι πολεμικές καταιγίδες, έφεραν την μείωση του πληθυσμού. Για να καλυφθεί το κενό, μεγάλες αποικίες εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα από το Ναύπλιο, την Κρήτη, την Ηπειρο, την Πελοπόννησο και αλλού. Ο αριθμός των κατοίκων έφθασε τις 50 χιλιάδες και άρχισε πάλι η Κερκυραϊκή γη ν’ ανθίζει.
Τρία εκατομμύρια ελιές υπάρχουν σήμερα στο νησί, υπήρχαν 1252 λουτρουβιά και 118 ανεμόμυλοι – νερόμυλοι , εκ των οποίων 20 στις Νύμφες και 24 στους Χωροπισκόπους. (εργασίες Αύγουστου Σορδινά).
Επίσης κατασκευάστηκαν στην περίοδο της Βενετοκρατίας 850 εκκλησίες και 23 Μοναστήρια, (Ιστορ. Αρχείο Κερκύρας Μητροπολ. Τ. 77) μεταξύ αυτών το Ασκηταριό Νυμφών (Ιστορ. Αρχ, Κερκύρας Ενετοκρατία Τ. 78, φίλζα 656 και Ιόνιο Κράτος Τ. 6)
Η παιδεία στην περίοδο της Βενετοκρατίας είχε ιδιωτικό χαραχτήρα. Ελάχιστοι αυτοδίδαχτοι δάσκαλοι, κυρίως ιερείς, μάθαιναν λίγα κολυβογράμματα σε ένα μικρό αριθμό μαθητών. Οι πλούσιοι είχαν λίγο περισσότερο μορφωμένους ιδιωτικούς δασκάλους, και όσα έδειχναν ικανότητα και επιμέλεια, οι γονείς τους τα έστελναν στα πανεπιστήμια της Ιταλίας, που σπούδαζαν κυρίως ιατρική και νομική.
Είναι αξιοθαύμαστο ότι κυρίως οι χωρικοί, διατήρησαν την απλοελληνική γλώσσα, μέσα από τους συμβολαιογράφους του τόπου, στις μεταξύ τους συναλλαγές και ζωντάνευε στις λαϊκές συγκεντρώσεις, στις λιτανείες, στις γιορτές των Αγίων, ενδιαφέροντα ερεθίσματα για επικοινωνία και κοινωνική επαφή.

Επίσης η δημοτική ποίηση και το δημοτικό τραγούδι, συνετέλεσαν στην καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας, θα σας αναφέρω ένα δίστιχο από ένα αδημοσίευτο ερωτικό ποίημα, γραμμένο από τον Σπύρο Μπίσκο το 1805.
– Έκαμες κόρη παγίδες δίκτυα τα μαλάκια σου
και μπερδεύτηκα ο καημένος σκλάβος της αγάπης σου-
Τα δημοτικά δίστιχα και τραγούδια, που έχουν συλλέξει αξιόλογοι ερευνητές, όπως ο Πολίτης και για την Κέρκυρα τελευταία ο λόγιος Νίκος Πακτίτης, αποτελούν αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα, που διαβάζονται με πολλή νοσταλγία και αγάπη. Δίκαια λοιπόν έχουν χαρακτηριστεί, σαν το χτυποκάρδι του Έθνους μας.
Επίσης το παραμύθι του παππού και της γιαγιάς, φτέρωνε την φαντασία των παιδιών, μεταφέροντας τα στην υπέροχη ατμόσφαιρα του ονείρου και της μαγείας, παίρνοντας απ’ αυτά αρετές και χρήσιμα διδάγματα.
Οι αλλεπάλληλοι και καταστρεπτικοί πόλεμοι με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αποδυνάμωσαν οικονομικά και πολιτικά την Βενετία και διαδοχικά την οδήγησαν σε οικονομικό μαρασμό, που σιγά – σιγά έφερε την πολιτική πτώση και την διάλυση της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας.
Το 1789 ξέσπασε η γαλλική επανάσταση και το 1796 ο στρατηγός της Γαλλικής Δημοκρατίας Ναπολέων Βοναπάρτης, εισβάλει στην Ιταλία. Η Βενετία, παρά τις παρακλήσεις του Πάπα και των λοιπών ηγεμόνων της Ιταλίας, όπως συμμαχήσει μαζί τους, αποφάσισε να τηρήσει ουδετερότητα. Δυστυχώς η ουδετερότητα δεν ωφέλησε την Βενετία.
Ο Μέγας Ναπολέων τελικώς, όπως γράφει ο κ. Δίον. Ζερμπάς στην εργασία του, για την κατοχή της Κέρκυρας υπό των Δημοκρατικών Γάλλων, απέστειλε τελεσίγραφον προς την Ενετίαν τάσσων προθεσμία 12 ωρών, εντός των οποίων ώφειλεν αύτη να δεχθεί λίαν ταπεινωτικούς όρους ή να δεχθεί τον πόλεμον.
Στις 12 Μαίου 1797 εισβάλει στο Βενετικό έδαφος. Στην δύσκολη αυτή ώρα ο δόγης εισηγείται στην Γερουσία την μεταβολή του πολιτεύματος εις Δημοκρατικό. Οι Γάλλοι Δημοκρατικοί, γίνονται κύριοι της Βενετίας.

Στις 17 Οκτωβρίου 1797 υπογράφεται στο σπίτι του πρώην δόγη της Βενετίας Μανίν στο Campo – Formio συνθήκη, σύμφωνα με το άρθρο 5 ο Αυτοκράτορας της Αυστρίας, δέχεται όπως η Γαλλική Δημοκρατία κατέχει τας Βενετικός νήσους της Ανατολής, καθώς το Βουθρωτό στην Αλβανία, την Πάργα, την Βόνιτσα και γενικά όλες τις κτήσεις που κατείχε η Βενετία.
Η αδυναμία αντίστασης του Βενετικού Κράτους, οι απατηλές διαβεβαιώσεις της γαλλικής διπλωματίας, αποκοίμισε τους αδύναμους να αντιδράσουν, άρχοντες της Γερουσίας, με αποτέλεσμα οι Γάλλοι να περάσουν σαν ελευθερωτές και προστάτες της Βενετίας. Όταν κατάλαβαν πλέον ότι ο Ναπολέων με διπλωματικά παιγνίδια και με ψεύτικες υποσχέσεις ενέπαιζε τους πάντες ήταν αργά. Η Βενετική Κυβέρνηση δεν είχε προβλέψει τα συμβαίνοντα στην Γαλλία και δεν έδωσε σημασία στις προβλέψεις που της τόνιζαν ότι κινδυνεύει το Βενετικό Κράτος από τον αδίσταχτο Μ. Ναπολέοντα. (Ιστορία Γερ, Μαυρογιάννη)
Η γαλλική σημαία υψώνεται στον Άγιο Μάρκο. Μετά από λίγο, γαλλικά και βενετικά πλοία στις 17/28 Ιουνίου 1797 κατέπλευσαν στο λιμάνι της Κέρκυρας.
Ο γάλλος στρατηγός Γεντιλή, ανήγγειλε ότι “ουδέν άλλο ήρχετο ίνα ενισχύσει τας εν τη νήσω υπάρχουσας Βενετικός φρουράς”. Με δύο προκηρύξεις γένεται γνωστή σε όλους η κατάλυση της 411χρονης Βενετικής κυριαρχίας στα Επτάνησα. Η μία του Αρχιστράτηγου των Γάλλων Γεντιλή και η άλλη του Βενετού Γενικού Προβλεπτή θαλάσσης Κάρλου Βίσμαν. (Χρονικά Κορυφών Τ. 6)
Το σύνθημα των Γάλλων, ελευθερία – ισότητα – αδελφότητα, ανακούφισε κάπως τον Κερκυραϊκό λαό, γιατί είχε αφάνταστα ταλαιπωρηθεί από τους Φεουδάρχες, τα απολυταρχικά καθεστώτα και τους ελέω θεώ βασιλείς.
Οι Γάλλοι εγκατέστησαν προσωρινό Δημαρχείο και όταν κατάλαβαν και τα υπόλοιπα Επτάνησα, σύστησαν Κεντρική Διοίκηση σύμφωνα με το Γαλλικό Σύνταγμα. Η Κ. Δ. του Νομού διαιρέθηκε σε 12 υπηρεσίες. Στρατιωτικός Διοικητής παρέμεινε ο Γεντιλή μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 1797, που παραιτήθηκε και τον αντικατέστησε ο στρατηγός Σαμπώ.
Η πρώτη Ιουλίου, ορίστηκε ημέρα που θα φυτευόταν το δένδρο της ελευθερίας (συνήθως Πεύκη) με επίσημον εορτασμό. Λίγες μέρες αργότερα στο ίδιο μέρος, κάψανε το λίμπρο ντ’ όρο, τα σύμβολα και τα παράσημα των ευγενών. Οι ευγενείς, μένεα πνέοντες, έκοψαν το δένδρο. Ο κ. Ζερμπάς ως εξής περιγράφει το γεγονός: “Μίαν όμως νύκτα το δένδρον της ελευθερίας κατεκόπη προφανώς υπό νεαρών τολμηρών ευγενών και την πρωίαν ευρέθησαν συντετριμμένοι οι κλάδοι του δένδρου και κατεστραμμένα τα πλησίον τοποθετημένα εμβλήματα της Δημοκρατίας”.
Ακολούθησε αφορισμός και προκηρύχτηκε αμοιβή 500 ταλλήρων σ’ αυτόν που θα κατέδινε τον δράστην, (Χρονικά Κορυφών Τ. 6, Κέρκυρα 1983).
Οι Γάλλοι ενδιαφέρθηκαν για την παιδεία του λαού και για να εξοικονομήσουν χρήματα δήμευσαν τις περιουσίες από τις πλούσιες εκκλησίες της Επτανήσου. Επίσης ίδρυσαν δημόσια βιβλιοθήκη και εγκατέστησαν το 1798 το πρώτο Ελληνικό τυπογραφείο.
Δυστυχώς οι Γάλλοι, πολύ γρήγορα ήρθαν σε προστριβές με τον Κερκυραϊκό λαό, γιατί ειρωνεύτηκαν τις λιτανείες τους, έβαλαν βαριές φορολογίες, αγγαρείες για την βελτίωση των φρουρίων και για ασυδοσία των Γάλλων στρατιωτικών.
Με την καταστροφή του γαλλικού στόλου στο Αμπουκίρ, Β.Α της Αλεξάνδρειας, από τον Άγγλο στόλαρχο Νέλσωνα, η θέση της Γαλλίας κλονίζεται. Ο Βοναπάρτης βρίσκεται ήδη αποκλεισμένος από τις αγγλικές δυνάμεις στην Αίγυπτο. Στο μεταξύ κηρύσσεται ο πόλεμος της Τουρκίας και της Ρωσίας κατά της Γαλλίας. Ρωσικός και τουρκικός στόλος με αρκετά ισχυρή στρατιωτική δύναμη, πλέει στα νερά του Ιονίου Πελάγους.
Αφού κατέλαβαν τα προ της Κέρκυρας νησιά, τα πρώτα πλοία τους αγκυροβόλησαν στα Κερκυραϊκά νερά στις 5 Νοεμβρίου 1798. Οι Γάλλοι αρνήθηκαν να παραδοθούν. Στις 19 με 20 Νοεμβρίου, έφθασε και ο υπόλοιπος συμμαχικός στόλος, έκανε απόβαση, κατέλαβαν τα περίχωρα και η πολιορκία άρχισε ασφυκτική. Οι Γάλλοι είχαν να αντιμετωπίσουν συγχρόνως και την εχθρική στάση των ντόπιων. Εγιναν σκληρές μάχες. Τέλος στις 21 Φεβρουαρίου / 3 Μαρτίου 1799 η Γαλλική φρουρά παραδόθηκε.
Το πρωτόκολλο υπογράφεται από τους ναυάρχους Ουσακώφ και Κατήρ Μπέη στην ρωσική ναυαρχίδα, Άγιος Παύλος. Ο Ουσακώφ γίνεται κύριος της Κέρκυρας, αποκατέστησε την τάξη των ευγενών, επέτρεψε την εγγραφή νέων μελών, στους οποίους δόθηκε η λεγόμενη συνταγματική ευγένεια και διόρισε προσωρινή Κυβέρνηση. Στις 24 Απριλίου 1799 κάνει γνωστό ότι συνενώνει όλα τα νησιά του Ιονίου σε μια Ελληνική και ανεξάρτητη πολιτεία με δική της κυβέρνηση και πρωτεύουσα την Κέρκυρα. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος με το όνομα Επτάνησος Πολιτεία.
Την 1 Ιουνίου εκλέγεται και ο πρώτος Μητροπολίτης. Λίγο αργότερα ψηφίζεται και το σύνταγμα του 1800, το οποίο αναθεωρήθηκε το 1803 και το 1806.
Πρόεδρος του νεοσύστατου Κράτους διορίζεται ο Γ. Θεοτόκης και γραμματέας ο Ιωάννης Καποδίστριας, μετέπειτα Κυβερνήτης της Ελλάδας. Ακόμη ο Ουσακώφ διορίζει τον Σ. Καρούζο αρχίατρο του ρωσικού στόλου. (Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 15, σελ. 77).
Ο Καποδίστριας ίδρυσε σχολεία στις πρωτεύουσες των νησιών. Στην Κέρκυρα συνεργάστηκε με δύο φωτισμένους δασκάλους, τον ιερέα Ανδρέα Ιδρομένο και τον Χριστόφορο Περραιβό. Αξίζει ν’ αναφέρω την επιστολή των δύο αυτών δασκάλων, που απευθύνουν στους απανταχού ευρισκομένους Έλληνας.
“- 1 Μαίου 1804, ύστερα από 4 σχεδόν αιώνες οπού το γένος μας υποφέρει λυπηράν τύχην χωρίς να ιδή εν τω μεταξύ παραμικράν παρηγορίαν και ελπίδα από κανένα ομογενές και γειτονικό μέλος, έξαφνα σήμερον ας ίδη βεβαιουμένην, γνωριζομένην και τιμομένην μιαν νέαν Ελληνικήν και της Ρωσίας κατά της Γαλλίας. Ρωσικός και τουρκικός στόλος με αρκετά ισχυρή στρατιωτική δύναμη, πλέει στα νερά του Ιονίου Πελάγους.
Αφού κατέλαβαν τα προ της Κέρκυρας νησιά, τα πρώτα πλοία τους αγκυροβόλησαν στα Κερκυραϊκά νερά στις 5 Νοεμβρίου 1798. Οι Γάλλοι αρνήθηκαν να παραδοθούν. Στις 19 με 20 Νοεμβρίου, έφθασε και ο υπόλοιπος συμμαχικός στόλος, έκανε απόβαση, κατέλαβαν τα περίχωρα και η πολιορκία άρχισε ασφυκτική. Οι Γάλλοι είχαν να αντιμετωπίσουν συγχρόνως και την εχθρική στάση των ντόπιων. Έγινα σκληρές μάχες. Τέλος στις 21 Φεβρουαρίου / 3 Μαρτίου 1799 η Γαλλική φρουρά παραδόθηκε.
Το πρωτόκολλο υπογράφεται από τους ναυάρχους Ουσακώφ και Κατήρ Μπέη στην ρωσική ναυαρχίδα, Άγιος Παύλος. Ο Ουσακώφ γίνεται κύριος της Κέρκυρας, αποκατέστησε την τάξη των ευγενών, επέτρεψε την εγγραφή νέων μελών, στους οποίους δόθηκε η λεγόμενη συνταγματική ευγένεια και διόρισε προσωρινή Κυβέρνηση. Στις 24 Απριλίου 1799 κάνει γνωστό ότι συνενώνει όλα τα νησιά του Ιονίου σε μια Ελληνική και ανεξάρτητη πολιτεία με δική της κυβέρνηση και πρωτεύουσα την Κέρκυρα. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος με το όνομα Επτάνησος Πολιτεία.
Την 1 Ιουνίου εκλέγεται και ο πρώτος Μητροπολίτης. Λίγο αργότερα ψηφίζεται και το σύνταγμα του 1800, το οποίο αναθεωρήθηκε το 1803 και το 1806.
Πρόεδρος του νεοσύστατου Κράτους διορίζεται ο Γ. Θεοτόκης και γραμματέας ο Ιωάννης Καποδίστριας, μετέπειτα Κυβερνήτης της Ελλάδας. Ακόμη ο Ουσακώφ διορίζει τον Σ. Καρούζο αρχίατρο του ρωσικού στόλου. (Αρχείο Κερκύρας, Μητροπολίτες Τ. 15, σελ. 77).
Ο Καποδίστριας ίδρυσε σχολεία στις πρωτεύουσες των νησιών. Στην Κέρκυρα συνεργάστηκε με δύο φωτισμένους δασκάλους, τον ιερέα Ανδρέα Ιδρομένο και τον Χριστόφορο Περραιβό. Αξίζει ν’ αναφέρω την επιστολή των δύο αυτών δασκάλων, που απευθύνουν στους απανταχού ευρισκομένους Έλληνας.
“- 1 Μαίου 1804, ύστερα από 4 σχεδόν αιώνες οπού το γένος μας υποφέρει λυπηράν τύχην χωρίς να ιδή εν τω μεταξύ παραμικράν παρηγορίαν και ελπίδα από κανένα ομογενές και γειτονικό μέλος, έξαφνα σήμερον ας ίδη βεβαιουμένην, γνωριζομένην και τιμομένην μιαν νέαν Ελληνικήν και Επτάνησον Πολιτείαν κατά το Ιόνιον πέλαγος, δηλ. Κέρκυρα – Κεφαλληνία – Ζάκυνθο – Λευκάδα – Ιθάκη – Κύθηρα και Παξοί”.
“… Δια τούτο ουδέ εβράδυναν να θεμελιώσωσι τους σκοπούς των
ανακαλούσαι θερμώς τας των προγόνων αρετάς, δηλ. την φιλοσοφίαν των
Αθηναίων, την μεγαλοψυχίαν των Σπαρτιατών και την τόλμην των
Μακεδόνων”.
(Αρχείο Ιονίου Γερουσίας Κυβώτιο 4 φάκελος 25)

Η Επτάνησος Πολιτεία, προσπάθησε να μείνει έξω από τους πολέμους και τις αναταραχές της εποχής, μένουσα σε ουδετερότητα.
Έγγραφο του Ιστορικού Αρχείου Κερκύρας, Ρωσοτούρκοι Τ. 39, από το παλάτι της Γερουσίας τις 5/17 Ιουνίου 1806, αναφέρει ότι:
Με δύο κηρύγματα, το ένα εις τας δέκα και το άλλο εις τας 27 Ιουνίου 1803, εφανέρωσε τούτην την ουδετερότητα εις τας μαχομένας δυνάμεις και εις την Ευρώπην…
Τώρα ετοιμαστείτε δια όσον είναι δυνατόν να αντισταθείτε εις την βίαν…
Ας ενοείτε λοιπόν υπό τούτην, την στιγμήν ασηκομένον κάθε εμπόδιον, βαλμένο από την ουδετερότητα, εις ενέργειαν της εμπορίας και εις εκείνην των αρματώρων (sic) των Βρετανικών ή Ρώσων, εις τους τόπους της Πολιτείας.
Το μέρος οπού θέλει λάβετε εις βοήθειαν τούτων των δύω Δυναστειών είναι ακόλουθον και σύμφωνον εις την νέαν τάξιν πραγμάτων και καταλήγει
Η Ρωσία ενωμένη σας εσύστησε Γένος και σας θέλει ελευθέρους, θέλει διατηρηθείναι, το έργον των χειρών της, εις τον Μεγαλόψυχον, εις τον Μέγαν, εις τον Αθάνατον Αλέξανδρον, ας είναι αιωνίως, καθώς είναι πραγματικώς προσκολλημέναις οι καρδίαις κι η ευτυχής Μοίρα της Πολιτείας τούτης ίνα ασφαλής.-
Εις την επτάχρονη περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας, έχουμε την καταστροφή του Σουλίου το 1803 και την μετακίνηση ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού στην Κέρκυρα, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Λευκίμμης.
Στις 14 Ιουνίου 1807 στην μάχη των Γάλλων κατά των Ρώσων, που διεύθυνε ο ίδιος ο Μέγας Ναπολέων, ο ρωσικός στρατός έχασε 80 πυροβόλα και 25 χιλιάδες νεκρούς και πληγωμένους.
Οι Ρώσοι τότε αναγκάστηκαν στην πόλη Τιλσίτ παρά τον ποταμό Νιεμεν, να υπογράψουν την ομώνυμη συνθήκη, την οποίαν παραδέχτηκαν και οι Πρώσσοι. Δια των μυστικών άρθρων της συνθήκης παραχωρούνται στην Γαλλία το στόμιο του Κατάρου και οι Επτανησιακές κτήσεις της Ρωσίας. (Ιστορία Γερ. Μυρογιάννη σελ. 173).
Στις 8/20 Αυγούστου 1807 γαλλικός στρατός 1500 στρατιωτών, έφθασε στην Κέρκυρα. Η Γερουσία της Κέρκυρας, (έσπευσε δια προκηρύξεως αυτής ν’ αναγγείλει εις τους λαούς των νήσων την αίσιαν είδησιν, ότι η Επτάνησος Πολιτεία ετέθη υπό την προστασία του Μ. Ναπολέοντος του Αυτοκράτορας των Γάλλων και βασιλέως της Ιταλίας. (Γερ. Μαυρογιάννη σελ. 184).
Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι έμειναν στα Επτάνησα 7 χρόνια μέχρι το 1814. Στο διάστημα αυτό, έδωσαν ώθηση στην γεωργία, δραστηριοποίησαν τις εμπορικές και πνευματικές δυνάμεις του τόπου. Σχεδόν αμέσως με τον ερχομό τους, απαγόρευσαν να κτίζουν στην πόλη της Κέρκυρας, χωρίς κανένα περιορισμό, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ούτε τάξη, ούτε σχέδιο, ούτε συμμετρία. (Ιστορ. Αρχ. Παξών αριθμ. 252).
Οι μηχανικοί τους συνέταξαν χάρτες και προσδιόρισαν τους χώρους για την ανέγερση των νέων οικοδομών.
Τον Δεκέμβρη του 1808, ο Μ. Ναπολέων σε αντίποινα της από 14 Νοεμβρίου 1807 απόφασης των Άγγλων να ελέγχονται τα εμπορικά πλοία και να φορολογείται το φορτίο τους, διατάζει ότι κάθε πλοίο που υπακούει στις αγγλικές υπηρεσίες, να θεωρείται εχθρικό και να κουρσεύεται και “τα αγγλικά νησιά νομίζοντα εις κατάστασιν πολιορκισμού, μπλόκο, τόσον δια ξηράς, ωσάν και δια θαλάσσης”. (Ιστορ. Αρχ. Παξών αριθμ. 252).
Ο αποκλεισμός των Άγγλων συνεχίστηκε, με αποτέλεσμα η οικονομία να χειροτερεύει, η δυσαρέσκεια του λαού να μεγαλώνει, τόσο που οι Παξινοί δεν άντεξαν και στις 17/29 Φεβρουαρίου 1810, επαναστάτησαν και προέβησαν σε έκτροπα, σκοτώνοντας δύο σημαίνοντα παξινά άτομα και προβαίνοντας σε λεηλασίες. Η επανάσταση καταπνίγηκε και 7 από τους επαναστάτες ντουφεκίστηκαν στο φρούριο της Κέρκυρας το 1811.
Οσο περνούσε ο καιρός, η οικονομία της Κέρκυρας χειροτέρευε. Το εμπόριο νεκρώθηκε και η πείνα και η δυστυχία είχε εξαπλωθεί σε όλα τα
κοινωνικά στρώματα.
Το αγγλικό πολεμικό ναυτικό καταχτούσε το ένα νησί μετά το άλλο. Έρχονταν η σειρά της Κερκύρας. Ο Γερουσιαστής Μαυρογιάννης στη σελίδα 282 γράφει: “Τελευταίον κατά την ημέραν της 26 Ιουνίου καθ’ ην παρεδόθησαν τα φρούρια και η νήσος της Κερκύρας προς τα ένδοξα βρετανικά όπλα εξ ονόματος των υψηλών συμμάχων δυνάμεων κατά διαταγήν της Γερουσίας προσκλήθησαν οι κάτοικοι να εορτάσουσι το αίσιον γεγονός. Κατά την ημέραν δε εκείνην, οι κώδωνες των εκκλησιών ηχούν χαρμοσύνως, το θέατρον ηνεώχθη τας πάσι δωρεάν, εστολίσθησαν δε και εφωταγωγήθησαν τα δημόσια και ιδιωτικά καταστήματα. Ούτως έληξεν η Δευτέρα των Γάλλων εξουσία εν Επτανήσω, έληξε δε ομού με την πρωτοφανώς φοβεράν τραγωδίαν εκείνην, ήτης ήρξατο από του έτους 1789 δια της γαλλικής επαναστάσεως και κατέληξε τω 1814 δια της παραιτήσεως του Ναπολέοντος και της
εισόδου των συμμάχων εις την περιφανές της Γαλλίας πρωτεύουσας”.
Σύμφωνα λοιπόν με την σύμβαση της 23 Απριλίου 1814, έμελλε να κενωθούν οι κατεχόμενες γαλλικές επαρχίες και χώρες, όπως η Κέρκυρα.
Η στρατιωτική και πολιτική εξουσία της Κέρκυρας πέρασε στα χέρια του (Τενέντε στρατάρχου εξουσιαστού) Ιωάννη Κάμπελ. Από την ημεομηνία αυτή αρχίζει η Αγγλική κατοχή, που κράτησε 50 χρόνια, μέχρι το 1864.
Πρώτος αρμοστής τοποθετείται ο Μαίτλαντ. Το 1817, οι Άγγλοι παραχωρούν σύνταγμα και τα Ιόνια νησιά αποτελούν πλέον το “Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων” με βουλή 40 βουλευτών και 6 Γερουσιαστών. Έδρα ορίστηκε η Κέρκυρα.
Στην περίοδο της Αγγλικής προστασίας, κατ’ ευφημισμό βέβαια, συνέβησαν πολλά και αξιόλογα γεγονότα.
Το 1819, παραχωρείται από τους Άγγλους στους Τούρκους η Πάργα και οι Πάργιοι μεταφέρονται στην Επτάνησο. Στην Κέρκυρα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Πλατυτέρας στα Καρτέρια. (Παξινά Ιστορικά Μελετήματα).
μέρος στις μάχες και διακρίθηκαν για την αποφασιστικότητα και την ανδρεία τους.
Στις 7/18 Ιουλίου 1821, οι Άγγλοι εξόρισαν 7 επτανήσιους, γιατί πήραν μέρος στην επανάσταση. Ευτυχώς με την τοποθέτηση του αρμοστού Νούγγεντ με πράξη αμνηστίας ανακαλούνται οι εξόριστοι. (G.I. αριθ. 107/1833).
Το 1827, ανασυσταίνεται το Ελληνικό κράτος. Δυστυχώς, ο Κυβερνήτης του Ιωάννης Καποδίστριας, δολοφονείται και ενταφιάζεται στην Πλατυτέρα το 1831.
Οι Αγγλοι, οργάνωσαν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις στρατιωτικές, αστυνομικές και πολιτικές υπηρεσίες, συνέταξαν νόμους και γενικά στην περίοδο αυτή παρατηρείται οικονομική και πνευματική άνθιση. Συνέστησαν Αγροφυλακή, διευκολύνεται η αγροτική οικονομία και στήνονται τα πρώτα τόρκολα. (Ελαιογαλλιεργεία στους Παξούς, Ι. Δόικα).
Επίσης αυξάνεται η κτηνοτροφία. Στην Κέρκυρα το 1847 τρέφονται 3360 κατσίκες και 5426 πρόβατα. ( G. Ι. αριθ. 128).
Η συγκοινωνία των επτά νήσων, γίνεται τακτική και ο πληθυσμός της Επτανήσου στο τέλος της Αγγλικής κατοχής έφθασε στις 235 χιλιάδες κατοίκους, εκ των οποίων 73 χιλιάδες στην Κέρκυρα. (Δελτίο Αναγνωστικής Εταιρείας αριθ. 11).
Το 1824, ο μεγάλος φιλέλληνας Γκίλφορδ, ιδρύει την Ιόνιο Ακαδημία, που ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας με σημαντική ακτινοβολία. Παράλληλα σε κάθε χωριό ιδρύονται τα πρώτα δημοτικά σχολεία. Το 1844, οι μαθητές ανέρχονται στην επτάνησο σε 4247 μαθητές, εκ των οποίων 1102 στην Κέρκυρα. (G. Ι, αριθ. 35/1844).
Στα χωριά, η τοπική αυτοδιοίκηση είναι χαρακτηριστική και αποτελεσματική, Σε κάθε χωριό τοποθετείται ο Προεστός που επαγρυπνεί για την ευταξία των πολιτών και εκτελεί τις διαταγές της Κυβερνήσεως. Για κάθε 500 κατοίκους, τοποθετείται ένας Πενήνταρχος, βοηθός του Προεστώτα. Τοποθετείται ένας Δέκαρχος για κάθε 75 κατοίκους. Οι Δημόσιοι γέροντες είναι 2 – 3 σε μικρά χωριά και 7 – 9 σε μεγαλύτερα, είναι και αυτοί υπό τις διαταγές του Προεστώτα. (Ιστορ. Αρχ. Παξών αριθ. 240).
Το 1821 ξέσπασε η Ελληνική επανάσταση. Πολλοί επτανήσιοι, παρά την αυστηράν, σχεδόν μονομερή ουδετερότητα της Αγγλικής πολιτικής και τα δρακόντια μέτρα που έλαβε εναντίον των Επτανησίων πολεμιστών, πήραν Έτσι με την άριστη στρατιωτική και πολιτική οργάνωση, οι Άγγλοι ελέγχουν απόλυτα, όλες τις κινήσεις των πολιτών.
θα σας αναφέρω ένα έγγραφο με ημερομηνία 13 Μαίου 1840, που θα δείτε τις διαστάσεις της Αγγλικής προστασίας.
Άρθρον Ιόν. Απαγορεύεται η εις το Κράτος είσαξις, ή κυκλοφορία, ή η διάδοσις παντός πονήματος και άλλων υπομνημάτων εντύπων ή ου, περιέχοντως καθοδηγήσεις, εγκυκλίους, ποιμενικός παραινέσεις, επιστολάς, ή ενταλτήρια άνευ προηγουμένης αδείας της Εκλαμπροτάτης Βουλής. (Ιστορ. Αρχείο Παξών φάκελος 77).
Το 1850, μετά τη στάση της Κεφαλλονιάς” δόθηκαν περισσότερα πολιτικά δικαιώματα. Ψηφίστηκε νέος εκλογικός νόμος (G. Ι. 54/1850) και ελευθερώνονται οι εξόριστοι και οι πολιτικοί φυγάδες (G. Ι. 68/1850).