Η Παναγία του Rosario

Πριν μερικούς μήνες η αποκάλυψη των θεμελίων της Πόρτα Ριάλα προκάλεσε συζητήσεις, έντονες πολλές φορές,  και έγινε αφορμή για πολλούς συμπολίτες να γνωρίσουν μια σημαντική πτυχή της τοπικής ιστορίας.

Πριν λίγες εβδομάδες μια αποκάλυψη άλλων θεμελίων δεν προκάλεσε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, δεν πέρασε καν στα  … ψιλά.  Συγκεκριμένα κατά τις επιφανειακές (κυριολεκτικά) εκσκαφές στο Πεντοφάναρο αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια της καθολικής εκκλησίας της Παναγίας του Rosario, η οποία κατεδαφίστηκε πριν 177 περίπου χρόνια, με απόφαση που πάρθηκε τέτοιες μέρες, στα 1837.

Η ανατολική όψη της Παναγίας του Rozario, το Λιστόν, το Αρμοστείο και η Πλατυτέρα στα δεξιά (Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη)

 Η Αδελφότητα του Rosario

 Ο ναός της Madonna del Rosario (ή Beata Vergine del Rosario) βρισκόταν στο ύψος του Ξενοδοχείου Αρκάδιο και ανήκε στην Αδελφότητα του Rosario που ιδρύθηκε στα 1571 μετά τη χριστιανική νίκη της Ναυπάκτου (μέρος του αρχείου της Αδελφότητας σώζεται στα τοπικά Γ.Α.Κ.). Η αδελφότητα αρχικά δεν έχει δικό της ναό παρά µόνο ένα αλτάρι στο ναό της B.V. Annunziata  του τάγματος των μοναχών του Αγίου Αυγουστίνου. Αναδιοργανώνεται στα 1614 και αναγνωρίζεται δεκατέσσερα χρόνια αργότερα  «δια διαταγής του εν Ρώμη προϊσταμένου των Δομινικανών μοναχών Lucas Castellinus».

 Στα 1726 η Αδελφότητα δημιουργεί ένα µικρό νοσοκοµείο για δύο ασθενείς (έναν ορθόδοξο και ένα λατίνο), που χτίζεται εκείνη τη χρονιά κοντά στο οίκημα του Βάϊλου µε χρήµατα του ιερέα Νικολάου Δούλη και το εµπόρου Ιωάννη Δηλώτη. Στα μετέπειτα χρόνια το νοσοκοµείο  ενισχύεται µε πολλές δωρεές και αποφασίζεται η κατασκευή ενός πιο ευρύχωρου κτιρίου, όπως επίσης και ενός ναού για την Παναγία του Rosario, σύµφωνα και µε την επιθυµία του Δηλώτη.

Κατά την περίοδο 1717-1736 δημιουργούνται διαμάχες μεταξύ των μοναχών της Annunziata και των Αδελφών και αποφασίζεται  από την Αδελφότητα η ανέγερση δικού της ναού.

 Στον καινούργιο ναό

Στα 1741 ο Γενικός Προνοητής Antonio Loredan  παραχωρεί οικόπεδο στη Σπιανάδα, έξω από το οικοδοµήσιµο όριο της πόλης, για να χτιστεί ο ναός και το νοσοκοµείο. Η κατασκευή µιας νέας σειράς κτιρίων στη Σπιανάδα όπου απαγορεύεται ως τότε η δόµηση, σχετίζεται µε την άποψη του στρατάρχη Σούλεµπουργκ, ότι δεν επηρεάζεται η άµυνα, γιατί παραμένει ικανή απόσταση από το Παλιό Φρούριο (επισημαίνεται ότι ο  Σούλεµπουργκ που είχε ασχοληθεί γενικότερα µε την πόλη, κατά την περίοδο 1717-1730, είχε προτείνει να γίνουν νέες κατασκευές σε τρία σημεία της πόλης: στη Σπιανάδα, απέναντι από τον Άγιο Φραγκίσκο και κοντά στην Παναγία της Τενέδου).

Στα  1746 ολοκληρώνεται ο ναός της Παναγίας του Rosario και η Αδελφότητα εγκαθίσταται σε αυτόν, ενώ συνδέεται πλέον στενά με το Ospedale dei Poveri το οποίο και διαχειρίζεται. Τα περίγραμματα  του ναού και του ημιτελούς νοσοκομείου είναι ευδιάκριτα στο χάρτη του Futinelli (μέσα 18^ου αιώνα) και το µεγάλο πλάτος του ναού δείχνει ότι µάλλον δεν πρόκειται για µια απλή µονόκλιτη βασιλική, αλλά ότι έχει πλάγια παρεκκλήσια ή κάποιο χώρο µε άλλη λειτουργία.

Η αδελφότητα του ναού αποφασίζει στα 1748 να κατασκευάσει τον κύριο βωµό του ναού από µάρµαρο – για να τοποθετήσει την εικόνα της Παναγίας του Rosario, έργο του ζωγράφου Nicolo Bambini, που ως τότε βρίσκεται στο µαρµάρινο αλτάρι της Annunziata, και δύο ακόµη αλτάρια. Τα αλτάρια παραγγέλνονται στη Βενετία και µέχρι να γίνουν αποφασί­ζεται να κατασκευαστούν ξύλινα µε όµοιο σχέδιο που στέλνεται επίσης από τη Βενετία.

Τμήμα της θεμελίωσης στο Πεντοφάναρο

Χάρτης Honstein: Η Παναγία του Rosario, η Loggia της Σπιανάδας (κάτω αριστερα), και η Παναγία Πλατυτέρα στα αριστερά.

Βορεινή όψη της εκκλησίας από τον πίνακα του Dodwell (περ. 1805)